Wincenty Witos - Tom 1. Moje wspomnienia.pdf - WITOS WINCENTY - ZULUS555

WINCENTY WITOS

Moje

wspomnienia

Część I

Do druku przygotowali,

przedmową i przypisami opatrzyli:

EUGENIUSZ KARCZEWSKI

JÓZEF RYSZARD SZAFLIK

Warszawa 1998

LUDOWA SPÓŁDZIELNIA WYDAWNICZA

Redaktor tomu

TERESA IWANOWSKA

Opracowanie graficzne

i redakcja techniczna

WŁADYSŁAW KOPEĆ

Warszawa 1988

ISBN-83-205-3497-6

ISBN-83-205-3498-4

PRZEDMOWA

Wzmożone zainteresowanie społeczeństwa, zwłaszcza w ostatnim dziesięcioleciu,

dziejami II Rzeczypospolitej i kierownikami nawy państwowej wyłoniło z cienia

zapomnienia postać jednego z najwybitniejszych polityków polskich tego okresu, męża

stanu, czołowego przywódcę ruchu ludowego i wsi polskiej - Wincentego Witosa. W

oficjalnej polityce państwowej i ruchu ludowego, z różnych powodów, odesłany w kilka

lat po s'mierci w zapomnienie, przez długi okres żył Witos w pamięci i sercach tylko

najbliższych współpracowników, by ostatnio powrócić tryumfalnie, by znowu być

sumieniem, autorytetem moralnym i inkwizytorem małości wyniesionej na powierz-

chnię życia społecznego.

Niektórzy dla przypomnienia, wielu w celu poznania sięga do jego mys'li, siedzi

jego życie i czyny, by mieć wzorzec, by z jego osobowos'ci przyswoić sobie to, co w

obecnych warunkach pozwoli godnie żyć i działać, co ułatwi znalezienie właściwego

miejsca w społeczeństwie, a także-aby móc bardziej obiektywnie ocenić działalnos'ć

własną i innych, w przeszłości i obecną.

Dostęp do myśli polityków okresu II Rzeczypospolitej, możliwos'ć poznania ich

życia i dokonań, przez długi okres poważnie utrudniony, od kilku lat staje się coraz

łatwiejszy. Ukazało się już i ukazuje coraz więcej publikacji zarówno o wybitnych

działaczach państwowych i politycznych tego okresu, jak i publikacji autorstwa tychże

polityków.

Dzieła wybrane Wincentego Witosa, które w tej edycji oddajemy do rąk Czytelnika

także poprzedzone zostały znaczną już liczbą publikacji zarówno autorstwa W. Witosa,

jak i o ich autorze. 1 Od kilku lat działalnos'ć W. Witosa znajduje coraz bardziej poczesne

miejsce w opracowaniach dziejów ruchu ludowego, wsi i Polski, coraz częs'ciej różne

aspekty jego działalności prezentowane są na łamach prasy, powołują się na niego

politycy, ludzie nauki, a także duchowni.

Wincenty Witos pozostawił po sobie bogaty dorobek pisarski. Składają się nań

wspomnienia, dzienniki, publicystyka, mowy, wywiady prasowe, odezwy i korespon-

dencja. Częs'ć tego dorobku zawiera niniejsze wydanie jego Dzieł wybranych . Jest to

pierwsza publikacja tak szeroko prezentująca twórczość pisarską W. Witosa dzisiej-

szemu Czytelnikowi. Przygotowana została w przekonaniu, iż będzie pomocna w

poznaniu dziejów wsi, ruchu ludowego i ostatniego stulecia naszego kraju zarówno tym,

którzy przeszłością zajmują się profesjonalnie, jak i działaczom politycznym, studen-

tom, nauczycielom i miłośnikom historii ojczystej.

Edycja ta, składająca się z pięciu tomów, zawiera wspomnienia, wybór publicy-

styki i wybór mów. Trzy pierwsze tomy obejmują całość wspomnień: tom pierwszy i

drugi -Moje wspomnienia , tom trzeci -Moją tułaczkę w Czechosłowacji. Podstawą

wydania Moich wspomnień jest autoryzowany maszynopis znajdujący się w Bibliotece

Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu. Tekst ten został dodatkowo

skolacjonowany ze znajdującym się w Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego

przy Naczelnym Komitecie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego rękopisem kilku

częs'ci wspomnień i autoryzowanym, niekompletnym maszynopisem, a także z

trzytomową edycją Moich wspomnień opublikowanych przez Instytut Literacki w

Paryżu. Podstawą wydania Mojej tułaczki w Czechosłowacji jest także autoryzowany

maszynopis. Początkowa część tego maszynopisu znajduje się w Zakładzie im.

Ossolińskich, pozostała częs'ć, większos'ć materiału, w Archiwum Zakładu Historii

Ruchu Ludowego. W trzecim tomie pomieszczony został również Dziennik W. Witosa z

lat 1933-1939. Podstawą jego wydania są fragmenty rękopisu znajdującego się w

Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego i w posiadaniu rodziny W. Witosa oraz

fragment opublikowany w trzecim tomie Moich wspomnień wydanych w Paryżu.

Wspomnienia swoje spisał W. Witos na przymusowej emigracji politycznej w

Czechosłowacji. Tylko niewielką ich część - „Mój pobyt w Brześciu" - napisał w kraju

w grudniu 1930 r., wkrótce po wyjściu z więzienia wojskowego w twierdzy brzeskiej.

Czas, miejsce i motywy spisania wspomnień przedstawił sam autor we wstępie do Moich

wspomnień . Czas i okoliczności, w jakich je spisywał, a także motywy, którymi się

kierował odcisnęły swe piętno na wielu stronach pamiętnika i dziennika.

Mimo dużej dozy subiektywizmu, od którego nie są wolne żadne wspomnienia, a

zwłaszcza pamiętniki polityków, wspomnienia Wincentego Witosa stanowią cenne

źródło historyczne. Bogactwo zawartej w nich faktografii, piękny język i interesująca

forma pisarska wprowadziły je na trwałe do literatury pamiętnikarskiej jako dzieło

szczególnej wartości. Korzystać z nich będą specjaliści wielu dziedzin nauk humani-

stycznych, pozostaną też na długo frapującą i pasjonującą lekturą dla wszystkich, którzy

po nie sięgną.

Część pamiętników, które autor zatytułował Moje wspomnienia podzielona została

na dwa tomy. Tom pierwszy obejmuje okres od dzieciństwa autora do upadku monarchii

austro-węgierskiej, tom drugi-okres od tworzenia pierwszych zalążków władzy

państwowej odradzającej się Polski do rozłamu w kierownictwie Stronnictwa Ludowego

i wyborów sejmowych w 1935 r.

W tomie pierwszym pomieścił autor barwny obraz rodzinnej wsi i jej kultury,

opisał życie codzienne galicyjskich chłopów i stan ich świadomości społecznej i

narodowej, przedstawił swoją działalność społeczno-polityczną w gminie i powiecie,

powstanie i rozwój Stronnictwa Ludowego, działającego od 1903 r. pod nazwą Polskiego

Stronnictwa Ludowego, swój udział w pracach Sejmu Krajowego we Lwowie i

austriackiej Radzie Państwa, tarcia i rozłam w PSL, walkę między poszczególnymi

ugrupowaniami politycznymi w Galicji i w Wiedniu. Szczegółowo i barwnie zarazem

naszkicował przebieg działań wojennych w Galicji, tragedię setek tysięcy jej mieszkań-

ców, wrogą postawę rządu austriackiego, a zwłaszcza wojsk austriackich i niemieckich

wobec ludności polskiej oraz niepodległościowy zryw Polaków.

W tomie drugim ukazał trudne narodziny II Rzeczypospolitej - walki o granice, o

zintegrowanie poszczególnych dzielnic, o ustrój odrodzonego państwa, o równość

praw, podstawę egzystencji i rozwoju mas ludowych; omówił rządy parlamentarne i ich

dokonania, zamach stanu Józefa Piłsudskiego, metody i skutki rządzenia jego ekipy,

tworzenie się antysanacyjnej opozycji, uwięzienie i proces przywódców Centrolewu.

Wiele miejsca przeznaczył na omówienie sytuacji w ruchu ludowym, ekonomicznej i

społecznej degradacji wsi oraz dławienia przez rząd przejawów niezadowolenia

społecznego. Wyraziście i barwnie nakreślił mozaikę polityczną II Rzeczypospolitej, a

w niej jaskrawo kierunek, któremu przewodził i swoje w nim miejsce.

Trzeci tom wspomnień, które autor wyraźnie wyodrębnił od poprzednich nadając

im tytuł Moja tułaczka w Czechosłowacji , obejmuje okres od udania się na emigrację

polityczną, tj. od 28 września 1933 r. do połowy stycznia 1939 r. We wspomnieniach

tych, spisywanych na gorąco, utrwalił niemal wszystkie ważne wydarzenia zachodzące

w tym okresie na wsi polskiej, w Stronnictwie Ludowym i innych ugrupowaniach

politycznych, nastroje w części korpusu oficerskiego, wewnętrzną i zagraniczną

politykę rządu polskiego, sytuację międzynarodową, a zwłaszcza stosunek innych

rządów europejskich do Polski. Barwnie, bogatą gamą odcieni naszkicował portrety

wielu ludzi, zarówno działaczy Stronnictwa Ludowego, którym kierował, działaczy

innych ugrupowań politycznych i oficerów, jak i członków ekipy rządzącej Polską w

tych latach. Wiele kart pamiętnika poświęcił ówczesnej Czechosłowacji - życiu, pracy i

kulturze jej społeczeństwa, jej wybitnym politykom, a także stosunkom polsko-

-czechosłowackim oraz zagarnięciu Czechosłowacji przez Niemcy, za zgodą zachodnich

sojuszników i przy niechlubnym udziale w tym dziele rządu polskiego. Na wielu kartach

tego pamiętnika utrwalił też smak chleba politycznej emigracji.

Publikowany w trzecim tomie, niestety zdekompletowany. Dziennik W. Witosa

obejmuje okres od 5 września 1933 r. do 7 stycznia 1939 r. Notował w nim Witos na

bieżąco, w sposób lakoniczny, wszystkie ważniejsze wydarzenia danego dnia - otrzy-

maną i wysłaną korespondencję, rozmowy telefoniczne, swoje czynności i samopoczu-

cie, odwiedziny, swoje wyjazdy, treść przeprowadzonych rozmów, narady, odnotowy-

wał ważne doniesienia prasowe i radiowe, swoje opinie o wydarzeniach i ludziach,

informacje i opinie swoich rozmówców i korespondentów oraz inne ważne spostrzeże-

nia. Dziennik ten był mu pomocny w spisywaniu pamiętnika. Wartość Dziennika

podnosi fakt, iż wiele spostrzeżeń i opinii, zarówno własnych jak i innych osób,

odnotowanych w Dzienniku na gorąco, nie wprowadził autor do Mojej tułaczki.

Wspomnienia W. Witosa są równocześnie ważnym źródłem do poznania ich

autora-jego nieprzeciętnej, barwnej a zarazem niepowtarzalnej osobowości, jego

sposobu myślenia, stosunku do rzeczywistości, obowiązków i zadań, światopoglądu

politycznego i społecznego, są także podstawowym źródłem do poznania jego warsztatu

pisarskiego. Pisał je Witos z myślą o opublikowaniu. Nie tylko w jego przekonaniu, co

podkreśla sam autor, miały one być istotnym instrumentem w dalszej walce politycznej.

Na przeznaczenie wspomnień wyraźnie wskazuje ich treść, akcentowanie i ocena

wydarzeń, a także charakterystyka wielu ludzi.

Spisując je musiał Witos pokonać olbrzymią przeszkodę, jaką był zamknięty dla

niego dostęp do dokumentacji wielu ważnych wydarzeń. Wiele z zapotrzebowanych

przezeń, a obiecywanych przez znajomych dokumentów nigdy Witos nie otrzymał.

Zmusiło go to, co sam podkreśla, do pominięcia wielu ważnych spraw. Możliwość zaś

spisania wielu innych wydarzeń zawdzięczał głównie doskonałej pamięci, wnikliwemu i

analitycznemu umysłowi, bystrości obserwacji, a także temu, iż jego racjonalnemu

działaniu towarzyszyło silne zaangażowanie emocjonalne.

Brak niektórych materiałów i duże spóźnienie w otrzymaniu innych widoczne są

zarówno w treści, jak i konstrukcji Moich wspomnień. Niektóre ich rozdziały,

niezależnie od wcześniej opisanego pobytu w Brześciu, są jakby odrębnymi, zamknię-

tymi w sobie częściami, a połączone mechanicznie w jedną całość siłą rzeczy dały

powtórzenia niektórych opisów, zakłóciły w końcowych partiach wartki tok nar-

racji.

Wincenty Witos - Tom 1. Moje wspomnienia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: