Matura - STAROŻYTNOŚĆ.pdf - Matura - kronos16

STAROŻYTNOŚĆ

1. Ramy czasowe epoki

Antyk to epoka w dziejach cywilizacji grecko‐rzymskiej, obejmująca około

1300 lat (trzynaście wieków). Za początek starożytności przyjmuje się przełom

wieków IX i VIII p.n.e., a więc czas, w którym żył i tworzył najwybitniejszy

poeta antyczny ‐ Homer. Trudny do określenia jest moment końca epoki

starożytności, na ogół przyjmuje się, że antyk wygasa między IV a VI wiekiem

naszej ery. Umowną datą jest rok 476 ‐ zdobycie Rzymu przez wojska

germańskie najemnego wodza Odoakra, czyli kres Cesarstwa

Zachodniorzymskiego. Wydarzenia, jakie miały miejsce po tej dacie zaliczane

są już do średniowiecza.

Wydarzenia, które miały wpływ na kształtowanie tycz czasów:

XIX – VII ( 2000 – ok. 800 ) p.n.e.

założenie Asyrii

ok. 1200 upadek Troi

ok. 1000 królestwo Dawida i Salomona

IX / VIII ( 850 – 700 ) p.n.e.

776 pierwsza Olimpiada

753 założenie Rzymu

721 upadek królestwa Izraela

VII / VI ( 700 – 500 ) p.n.e.

612 upadek Niniwy

510 Rzeczpospolita Rzymska

V ( 500 – 400 ) p.n.e.

demokracja ateńska

492 – 449 wojny perskie

Literatura:

IX / VIII ( 850 – 700 ) p.n.e.

Epika : Homer, rapsodowie, Hymn homerycki

VII / VI ( 700 – 500 ) p.n.e.

Liryka : Symonides, Tyrtajos, Safona, Tespis, Heraklit

V ( 500 – 400 ) p.n.e.

Dramat : Ajschlos, Sofokles, Eurypides, Sokrates

III / II ( 300 – 100 ) p.n.e.

Epigramat : Kallimach, Teokryt, uczeni aleksandryjscy

założenie Babilonu

2. Filozofia

Główne szkoły i prądy filozoficzne stworzone zostały przez Greków w VI i V

wieku p.n.e.

1. SOKRATES (469‐399 p.n.e.), filozof grecki. Nauczyciel Platona. Głosił

absolutyzm i intelektualizm etyczny. Utożsamiał dobro, szczęście, cnotę z

prawdą. Jego dewizą było: poznaj samego siebie. Podkreślał świadomość

własnej niewiedzy słowami: wiem, że nic nie wiem.

Środkiem poznania ‐ według Sokratesa ‐ była metoda żywego dialogu,

zbijanie fałszywych argumentów rozmówcy, albo pomoc w dochodzeniu

dostępnej człowiekowi prawdy. Ideałem dla Sokratesa była doskonałość

osobista, racjonalizm i intelektualizm etyczny, czyli utożsamianie szczęścia,

dobra i cnoty z wiedzą o tym, co dobre i złe.

W 399 p.n.e. uznano, że Sokrates stał się przeciwnikiem ateńskiej demokracji.

Został oskarżony o nieuznawanie państwowego kultu religijnego, instytucji

państwowych i wpajanie młodzieży rzekomo szkodliwych poglądów. Został

skazany na śmierć przez otrucie cykutą.

2. PLATON (427‐347 p.n.e.), filozof grecki, uczeń Sokratesa, twórca pierwszego

systemu idealizmu obiektywnego zwanego platonizmem. Platon uznawał

dualizm świata: świat idei (idealny) ‐ niedostępny zmysłom i świat materialny.

Najwyższą funkcję poznawczą miała dusza obdarzona wrodzoną wiedzą o

ideach. Najbardziej znane pisma filozoficzne: "Uczta", "Państwo", "Prawa".

(Na podstawie teorii idei zbudował swą teorię państwa idealnego.)

3. ARYSTOTELES (384‐322 p.n.e.), filozof grecki uznawany za najwybitniejszego

myśliciela starożytności. Jego działalność obejmowała niemal wszystkie

dziedziny wiedzy. Założył szkołę filozoficzną w Atenach. Twierdził, że każda

rzecz jest bytem stworzonym z materii i formy, kształtującej materię ‐ postawił

tezę o zmienności bytu i wielości form ruchu.

Zapoczątkował empiryczne (doświadczalne) metody badań przyro‐

doznawczych. Stworzył podstawy rozwoju nauk przyrodniczych. Był

rzecznikiem demokracji, stworzył naukę o państwie. Zajmował się

zagadnieniami etycznymi. Był twórcą "Poetyki" ‐ znanej rozprawy o

W latach 443 – 429 p.n.e. nastąpił rozwój demokracji ateńskiej ( za

panowania Peryklesa ). Najważniejszym organem władzy w państwie stało się

Zgromadzenie Ludowe. Ustrój ten pozwalał wolnym obywatelom na udział w

podejmowaniu ważnych decyzji państwowych, zajmowanie stanowisk

publicznych i krytykę osób sprawujących funkcje publiczne.

literaturze, prawach rządzących poszczególnymi rodzajami i gatunkami

literackimi.

4. Epikurejczycy ‐ Szkoła filozoficzna stworzona przez Epikura (filozofa

greckiego 341‐270 p.n.e.), który uznawał za cel życia rozważne dążenie do

przyjemności i szczęścia. EPIKUREIZM ‐ radość życia, korzystanie z uciech i

piękna świata; uwolnienie ciała od bólu i ducha od niepokoju.

5. Stoicy ‐ Grecka szkoła filozoficzna założona przez Zenona z Kition (IV‐III w.

p.n.e.). Stoicy zajmowali się głównie problematyką etyczną. Wysoko cenili

zachowanie wewnętrznego spokoju, hartu i opanowania. Od nazwy tej szkoły

pochodzi przymiotnik "stoicki" (fraz. "stoicki spokój"). STOICYZM ‐ postawa

życiowa polegająca na zachowaniu spokoju, hartu ducha i opanowania w

trudnych sytuacjach (powinien znosić ze stoicyzmem niepowodzenia życiowe).

Horacy „O co poeta prosi Apollina”

Jan Kochanowski – pieśni

Leopold Staff „Kowal”, „Przedśpiew”

3. Mit

MIT to opowieść o stałej treści zdarzeniowej, przekazująca wyobrażenia

danej zbiorowości o świecie i człowieku; pierwotnie ustna, w formie zapisanej

przechodziła w sferę fantastyki literackiej.

MITY to dawne baśnie i opowieści o bóstwach oraz pół legendarnych

bohaterach, czyli herosach, także o życiu i wierzeniach starożytnych Greków i

Rzymian. Bogactwo mitów wiąże się z antropomorficznym charakterem religii.

Grecy bowiem wyobrażali sobie i przedstawiali bogów na podobieństwo ludzi,

z którymi nieśmiertelni wchodzili często w związki. Powszechny był kult

herosów, z których wielu miało być potomkami bogów, dzięki czemu

przewyższało siłą, męstwem, odwagą czy mądrością zwykłych śmiertelników.

PODZIAŁ MITÓW:

a) teogoniczne – poświęcone bogom i bóstwom;

b) kosmogoniczne – mówią o powstaniu świata i zjawiskach występujących w

przyrodzie;

c) antropogeniczne – opowiadające losy ludzkie i ukazujące ich współudział w

tworzeniu świata;

d) genealogiczne – przedstawiające historię głośnych rodów, które odegrały

znaczną rolę w starożytnym świecie;

poznawcze – umożliwia interpretację zjawisk przyrody;

światopoglądowe – podstawa wierzeń religijnych;

sakralne – powiązanie z kultem bóstw i rytualnych obrzędów;

uświadamiały odrębność i tożsamość danej społeczności;

określały tradycje i obyczaje;

Topos – motyw wspólny ( np. Amor )

Archetyp ‐ w mitach utrwalone zostały pierwsze wzory ludzkich postaw i

zachowań, np. czułość matki (Demeter), zbuntowanego wobec bogów

społecznika (Prometeusz) czy marzyciela (Ikar). Nauka traktuje te pierwowzory

jako archetypy, czyli pradawne, niezmienne wyobrażenia, które tkwią w

świadomości zbiorowej każdej społeczności.

Politeizm – wiara w wielu bogów; forma religii uznająca istnienie wielu

bogów; wielobóstwo.

4. Mity

Stworzenie świata.

Na początku był C h a o s . Któż zdoła powiedzieć dokładnie, co to był

Chaos? Niejedni widzieli w nim jakąś istotę boską, ale bez określonego kształ‐

tu. Inni ‐ a takich było więcej ‐ mówili, że to wielka otchłań, pełna siły twórczej

i boskich nasieni, jakby jedna masa nie uporządkowana, ciężka i ciemna,

mieszanina ziemi, wody, ognia i powietrza. Z tej napełnionej otchłani, kryjącej

w sobie wszystkie zarodki przyszłego świata, wyłoniły się dwa potężne bóstwa,

pierwsza królewska para bogów: U r a n o s ‐ Niebo i G a j a ‐ Ziemia. Oni dali

początek wielu pokoleniom bogów.

Z ich małżeńskiego związku wyszedł wielki ród t y t a n ó w , wśród których

najstarszy był O k e a n o s , bóg potężnej rzeki, co szerokim, błękitnym

kręgiem opływa całą ziemię dokoła. Młodszym rodzeństwem tytanów byli

kiklopowie (cyklopi) i hekatonchejrowie ‐ sturęcy. Cyklopi, potwornego

wzrostu, o dzikim wyglądzie, mieli jedno oko w środku czoła, a

hekatonchejrowie o stu rękach przerażali swą siłą niezłomną. Uranos nie był

zadowolony z tego potomstwa, które było szkaradne i okrutne. Wszyscy oni

napełniali go strachem i odrazą. Nie spodziewając się po nich ani

FUNKCJE MITÓW:

tworzyły więzi społeczne;

wdzięczności, ani poszanowania swej władzy ojcowskiej, strącił ich w

bezdenne czeluści T a r t a r u .

Stamtąd nie było już powrotu. Tartar rozciągał się tak głęboko pod ziemią,

jak wysoko ponad nią roztacza się niebo. Kowadło z brązu rzucone z wysokości

nieba leciałoby dziewięć dni i dziewięć nocy, zanim dosięgłoby powierzchni

ziemi. Podobnie długo, a może jeszcze dłużej wędrowałoby owo kowadło do

głębin Tartaru, gdzie panuje noc potrójna. Ktoś, kto by tam wszedł, nie zdołał‐

by przez rok cały dojść do ostatecznych granic tego bezmiaru ciemności. Ów

zabłąkany podróżny pielgrzymowałby bez przerwy, unoszony gwałtownym wi‐

chrem podziemnych huraganów. Wieść niesie, że gdzieś pośrodku tych stra‐

szliwych mroków stoi smutne dworzyszcze Nocy, otoczone nieprzeniknionymi

chmurami.

Gaja słyszała jęk potępionych tytanów dobywający się z przepastnych wnę‐

trzności ziemi. Znienawidziła wyrodnego ojca i zaczęła knuć spisek przeciw

jego władzy bezwzględnej. Namowom matki uległ najmłodszy z tytanów ‐ K r o

n o s , dotychczas nie pozbawiony wolności. Uzbrojony w żelazny sierp, zaczaił

się na Uranosa, okaleczył go haniebnie i strącił ze świetlistego tronu niebios. Z

krwi, która wyciekła z rany powalonego boga, zrodziły się trzy straszne boginie

zemsty, E r y n i e , o włosach wężowych. Uranos, ukryty w błękitach nieba,

zeszedł z widowni dziejów boskich.

Razem z bogami rodził się świat. Nad ziemią, która jako ląd stały wydobyła

się z chaosu, świeciło młode słońce, a z chmur spadały deszcze obfite. Pod‐

niosły się pierwsze lasy i ziemię przykryła wielka, szumiąca puszcza. Po nie‐

znanych wzgórzach błądziły rzadkie zwierzęta. Z wolna rzeczy zaczęły przybie‐

rać znajome kształty. Źródła znalazły swe groty, a jeziora wygodne kotliny;

góry śnieżnym grzebieniem zarysowały się na jasnym niebie. Gwiazdy lśniły w

ciemnych przestworzach nocy, a kiedy one bladły, ptaki wydzwaniały ju‐

trzence swą pierwszą pieśń powitalną.

Nad światem rządził Kronos wraz z małżonką R e j ą . Był to władca ponury i

podejrzliwy. Większą część uwięzionych braci pozostawił w otchłaniach

Tartaru. Zachował w pamięci klątwę ojca, który mu przepowiedział, że i jemu

syn odbierze berło. Każde więc dziecko, które powiła Reja, natychmiast

połykał. W ten sposób pięcioro dzieci dostało się do potwornych wnętrzności

tytana. Gdy urodziło się szóste dziecko, Reja podała Kronosowi kamień zawi‐

nięty w pieluszki. Kronos połknął kamień sądząc, że połyka syna.

Tymczasem Reja zeszła na ziemię. Chciała umyć niemowlę, ale nigdzie nie

mogła znaleźć źródełka. Pomodliła się do Gai i uderzyła berłem w skałę. Z

twardego głazu wypłynął jasny strumień wody. Wykąpawszy małego nadała

Matura - STAROŻYTNOŚĆ.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: