Układ współczulny, sympatyczny - część autonomicznego układu nerwowego, odpowiadająca za przygotowanie organizmu do walki bądź ucieczki. Jest on aktywny w czasie stresu i powoduje następujące reakcje organizmu:
· wzmożone wydzielanie gęstej śliny,
· szybsza praca serca,
· zwiększenie dostawy glukozy do mięśni i mózgu przez rozkład glikogenu w wątrobie,
· rozszerzenie źrenic,
· rozkurcz mięśnia rzęskowego oka (zwolnienie akomodacji),
· stroszenie włosów,
· wydzielanie potu na dłoniach,
· reakcja "walcz albo uciekaj",
· rozkurcz mięśnia wypieracza moczu i jednoczesny skurcz mięśnia zwieracza cewki moczowej (trzymanie moczu),
· pobudzenie nadnerczy do produkcji adrenaliny (hormonu walki),
· wzmaga skurcz mięśni gładkich,
· podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi poprzez zwężenie naczyń krwionośnych,
· rozszerzenie mięśni oskrzeli w płucach.
Po zniknięciu zagrożenia, układ ten wyłącza się, a efekty jego pobudzenia są likwidowane przez układ przywspółczulny.
Neurotransmiterem układu we włóknach przedzwojowych jest acetylocholina, która działa na receptory nikotynowe. W odpowiedzi włókna zazwojwe wydzielają noradrenalinę, a przy długotrwałym działaniu także adrenalinę, które z kolei działają na receptor adrenergiczny.
Ośrodki układu przywspółczulnego znajdują się w istocie szarej pośrednio-bocznej rdzenia kręgowego. Włókna wychodzące z rdzenia tworzą wzdłuż przełyku pnie współczulne, które zawierają zwoje. Składają się na nie:
· zwój szyjny górny, środkowy i dolny,
· zwój szyjno-piersiowy,
· zwoje piersiowe, lędźwiowe i krzyżowe.
WCEM