kontrakt.pdf

8. Kontrakt zagraniczny

8.1 Istota kontraktu

Kontrakt zagraniczny jest to umowa kupna sprzedaży zawierana z partnerem zagranicznym, bądź na

rynku zagranicznym. Jest to dokument określający przedmiot dostawy, prawa i obowiązki stron, ich

odpowiedzialność z tytułu zaciągniętych zobowiązań oraz warunki, po spełnieniu których może nastąpić

przeniesienie praw do rzeczy lub usługi 1 .

W wyniku zawarcia kontraktu eksporter zobowiązany jest do dostarczenia określonych towarów bądź

wykonania usług na rzecz osoby fizycznej lub prawnej (importera). Kontakt zawiera istotne elementy powstałego

zobowiązania. Są to m.in.:

• przedmiot dostawy,

• prawa i obowiązki stron,

• warunki, po spełnieniu, których nastąpi przeniesienie praw do towaru,

• cenę,

• miejsce przekazania towaru (wg reguł INCOTERMS),

• termin i sposób dostawy,

• sposób i tryb zapłaty 2 .

Kontrakt, jak już wcześniej wspomniano, jest źródłem praw i obowiązków stron. Do obowiązków

eksportera (sprzedawcy) należy przede wszystkim rzeczywiste przeniesienie na importera praw własności do

towaru. Przeniesienie to powinno się dokonać w określonym w umowie miejscu i czasie. Zazwyczaj przekazanie

takie następuje poprzez wydanie kupującemu dokumentów handlowych, które reprezentują towar. Natomiast

podstawowym obowiązkiem kupującego jest dokonanie zapłaty w określonym w umowie trybie oraz miejscu i

czasie. W wielu wypadkach strony, tak w przypadku płatności, jak i miejsca przekazania towaru odwołują się do

zwyczajów i uzansów takich, jak reguły INCOTERMS 3 .

W praktyce obrotu gospodarczego możemy rozróżnić kilka typów kontraktów. Forma kontraktu zależy od

wielu czynników, a przede wszystkim od sytuacji stron i zastosowanej przy podpisaniu techniki. Na rynkach

giełdowych kontrakt przyjmuje postać noty lub terminatki. Kontrakt może również przybrać formę listu

potwierdzającego (przy zakupach towarów masowych). Zawrzeć kontrakt można też poprzez akceptację

warunków faktury pro forma. Ta ostatnia forma wymaga jednak przesłania potwierdzenia zamówienia 4 . Ze

względu na kształt umowy rozróżniamy kontrakty:

• jednodokumentowe - zawierane w formie jednego aktu prawnego, który zawiera w sobie wszystkie warunki

wzajemnych świadczeń, sporządzany w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach,

• wielodokumentowe - składające się z wielu dokumentów: oferty, kontroferty, potwierdzenia zamówienia

(wymiana dokumentów następuje drogą korespondencyjną), a każda ze stron przedstawia swoją propozycję.

Wtedy, gdy zawarcie kontraktu następuje korespondencyjnie, sporządzane są w rzeczywistości

jednodokumentowe kontrakty sprzedaży lub kupna. Kontrakt sprzedaży przygotowuje eksporter i po podpisaniu

przesyła listem poleconym do importera. Importer podpisuje go i po zatrzymaniu jednej lub więcej kopii pozostałe

odsyła eksporterowi. Natomiast w przypadku kontraktu kupna procedura ta przebiega odwrotnie od importera

(przygotowującego kontrakt) do eksportera 5 .

W przypadku kontraktów wielodokumentowych zobowiązanie kontraktowe powstaje w chwili

potwierdzenia przez eksportera zamówienia złożonego u niego przez importera oraz po sprecyzowaniu

warunków, na jakich zamówienie zostanie wykonane. Gdy importer nie zaakceptuje warunków potwierdzenia

zamówienia korespondencja pomiędzy stronami zaczyna się na nowo do momentu, gdy któraś ze stron nie

wyrazi pełnej akceptacji oferty partnera.

1 Zob. Kaczmarek T.T., op cit, s.88

2 Rymarczyk J., /red/, op cit, s. 125

3 zob. Kaczmarek T.T., 1996, Oferta i kontrakt w eksporcie, PTE, Warszawa, s.35 i kolejne

4 zob. Kaczmarek T.T., 1996, op cit , s.37

5 zob. Kaczmarek T.T., 1998, op cit , s.154-155

Odrębny jest podział kontraktów w zależności od sposobu zawierania. Możemy wówczas wyodrębnić

następujące kontrakty:

• swobodne - , które zawierane są głównie na rynkach niezorganizowanych, w ich treści występują wszystkie

warunki, na jakich eksporter i importer chcą zrealizować transakcję,

• zorganizowane (typowe) - występujące na rynkach zorganizowanych t.j. aukcje, giełdy. Zawierane są

poprzez przystąpienie do przygotowanego wcześniej kontraktu (i tym samym wejście w prawa i obowiązki

strony). W obrocie giełdowym są to noty (bądź terminałki) określające rodzaj, ilość, cenę towaru i termin

dostawy. W praktyce obrotu handlowego wyróżnia się też tzw. kontrakty typowe, standardowe dokumenty, w

których większość warunków ustalane jest z góry na dłuższy okres przez zrzeszenia branżowe 6 .

Istnieją także inne sposoby klasyfikacji kontraktów eksportowych. Jednym z nich jest podział ze względu na

przyjęty przez umawiające się strony sposób zapłaty. Kontrakty eksportowe dzieli się wówczas na:

• gotówkowe - gdzie płatności realizowane są gotówką, czekiem, akredytywą i inkasem,

• kredytowe - gdzie towar jest dostarczany w zamian za zobowiązanie się importera do zapłaty w terminie

późniejszym (np.. poprzez wystawienie weksla),

• barterowe -zawierane na podstawie umowy barterowej, gdzie następuje wymiana towar za towar,

• kooperacyjne - stosowane przy wymianie praw, patentów, znaków firmowych, a zapłata również następuje w

towarze

• wiązane (por. rozdział dotyczący rodzajów handlu zagranicznego),

• switchowe - gdzie płatność następuje nadwyżką clearingową 7 .

Specyficznym rodzajem kontraktów są tzw. kontrakty „pod klucz”. Są one podpisywane w przypadku dużych i

skomplikowanych inwestycji z wykonawcą tego przedsięwzięcia (który staje się inwestorem zastępczym). On

zajmuje się przeprowadzeniem inwestycji, jej finansowaniem oraz poszukuje i organizuje pracę

podwykonawców. Zleceniodawca przejmuje już gotowy obiekt.

W praktyce handlu zagranicznego możemy również spotkać kontrakty długoterminowe i

krótkoterminowe . Podział ten dotyczy czasu trwania stosunku wynikłego z podpisanego kontraktu Jednak

znacznie ważniejszy jest podział ze względu na termin dostawy. W pierwszym przypadku przez kontrakt

długoterminowy rozumie się umowę, która realizowana będzie przez czas dłuższy niż jeden rok. Natomiast

kontrakty krótkoterminowe, to takie, których realizacja będzie się odbywała w czasie nie dłuższym niż 12

miesięcy od dnia podpisania.

Można również analizować kontrakty ze względu na termin dostawy. Wówczas dokonuje się podziału na:

• kontrakty z natychmiastową dostawą, gdy towar jest stawiany do dyspozycji kupującego w

miejscu dostawy już w chwili jego podpisania lub w ciągu dwóch dni od jego zawarcia w dniu spot ),

• kontrakty z późniejszym terminem dostawy, gdy towar jest stawiany do dyspozycji kupującego po

upływie określonego czasu. Kontraktami takimi są: forward : na załadowanie, na dostarczenie i na

przybycie, a także giełdowe futures (nierzeczywiste transakcje terminowe) 8 .

Na podział kontraktów może też mieć wpływ technika jego zawarcia (k. pisemny, telegraficzny, ustny) 9 .

Ze względu na formę rozliczeń rozróżnia się kontrakty:

• wolnodewizowe - płatność następuje w walucie wymienialnej,

• clearingowe - zawierany jest na szczeblu państwowym na określony okres i wykorzystuje się m.in.

rozliczenia w transakcjach „towar za towar” 10 .

6 Rymarczyk J., /red/, op cit , s.127

7 Rymarczyk J., /red/, op cit , s.128

8 Rymarczyk J., /red/, op cit , s.127

9 Rymarczyk J., /red/, op cit , s.127

10 Białecki K.P., Dorosz A., Januszkiewicz W., op cit , s.149

8.2 Budowa kontraktu eksportowego

Elementy składające się na kontrakt możemy podzielić na dwie zasadnicze grupy:

• niepodlegające negocjacji,

• podlegające negocjacji 11 .

Do elementów niepodlegających negocjacjom zaliczyć możemy:

• miejsce, w którym sygnowano kontrakt,

• datę jego podpisania,

• określenie stron,

• podpisy stron,

• numerowanie kontraktu 12 .

W Polsce obowiązuje jednolita numeracja kontraktu. Oznaczenie składa się z 17 znaków. Pierwsze dwa to litery

PL. (znaczenie Polski), kolejne to numer REGON, kolejne dwie to końcowe cyfry roku (np. 99) i cztery końcowe

kolejny numer kontraktu. Dla przykładu 16 z kolei kontrakt podpisany przez firmę o numerze REGON 891683481

w roku 1998 będzie miał numer:

PL. 891683481 98 0016

Elementy umowy kontraktowej podlegające negocjacji dzieli się na dwie grupy:

klauzule zasadnicze:

a) przedmiot umowy,

b) termin dostawy towaru,

c) cenę przedmiotu umowy,

d) warunki odbioru towaru,

e) warunki płatności 13 ,

II.

klauzule uzupełniające:

• kar umownych,

• reklamacyjne,

• arbitrażowe,

• waloryzacyjne,

• rewizji cen,

• reeksportu,

• siły wyższej 14 .

W przypadku przedmiotu umowy określamy jego jakość, ilość, kondycję, gatunek, oznakowanie,

opakowanie. W tym przypadku powinniśmy w kontrakcie określić:

1. Ilość towaru (według określonego systemu np. metrycznego: kg, metr, tona),

Określenie ilości towaru nie musi następować w systemie metrycznym. Można używać miar

anglosaskich (np. cal, uncja), czy też charakterystycznych tj. tona długa, czy tona krótka 15 . W przypadku, gdy

towar sprzedawany jest na podstawie próbki, staje się ona, jako określenie towaru integralnym elementem

kontraktu. Niezbędne jest wówczas przekazanie jednej próbki kupującemu, jednej sprzedającemu, a jednej

niezależnemu laboratorium dla ustalenia ewentualnych roszczeń z tytułu innej jakości towaru dostarczanego niż

okazanej wcześniej próbki.

2. Gatunek i rodzaj towaru (a więc podając cechy odróżniające go od innych),

11 Rymarczyk J., /red/, op cit , s.126,

12 Rymarczyk J., /red/, op cit , s.126

13 Białecki K.P., op cit, s.156-166

14 Białecki K.P., op cit, s.166- 170

15 wielkości wynikłe z przeliczenia miar angielskich na układ metryczny: w przybliżeniu tona długa to

1016 kg, a tona krótka 984

Określenie towaru zależy od rodzaju rynku, na którym dokonuje się transakcja. Jeśli jest to rynek

zorganizowany, dla przykładu giełda, wystarczy jedynie wskazać na liczbę kontraktów forward na ropę brent , a

dla wszystkich stron kontraktu jest jasne, o jaki towar chodzi (wynika to z wystandaryzowania obrotu giełdowego),

jaka jest jego ilość, gęstość, i inne cechy pozwalające go odróżnić od innych (bowiem są one określone w

normach pozwalających na dopuszczenie do obrotu). Większej staranności należy dołożyć w momencie

zawierania transakcji na rynku niezorganizowanym. Wówczas najlepszą ochroną jest dokładny opis towaru

pozwalający na jego identyfikację (co do gatunku i co do tożsamości, o ile jest to możliwe) oraz dokładne

ustalenie jego kondycji pod warunkami odstąpienia od kontraktu.

3. Jakość i kondycja (np. wyrażana w skali stopniowej: I gatunek, II gatunek itd.).

Dla uniknięcia nieporozumień w obrocie produktami pochodzenia roślinnego np. zbożami stosuje się

następujące oznaczenia dotyczące kondycji (jakości) dostarczanego towaru:

• FAQ (ang. fair average quality ) oznacza rzetelną średnią jakość dostarczonego towaru, przez użycie tego

określenia strony rozumieją, że dostarczony towar musi odpowiadać średniej jakości, będącej normalną

dla danego towaru, może być stosowany w odmianach good FAQ (wyższa niż średnia jakość) i inferior

FAQ (gorsza niż przeciętna jakość),

• TQ (ang. tale quale ) oznacza, że kupujący przyjmuje towar „taki jaki jest”, w takiej kondycji w jakiej został

dostarczony, natomiast sprzedający ma obowiązek załadowania zdrowego towaru (w porcie załadunku),

• Sound Delivered odnosi się do towaru przy wyładowaniu, oznacza a angielskiego zdrowy stan

dostarczonego towaru, a strony rozumieją przez taki zapis sytuację, gdy sprzedający daje gwarancję za

stan towaru w momencie jego wyładowania,

• RT (ang. rye terms ) stosowany jest w handlu towarami masowymi (głównie zbożem), strony rozumieją, że

sprzedający daje gwarancję jakości do portu wyładowania (jedank bez tej części, która uległa uszkodzeniu

już na lądzie), na podstawie tej wykładni kupujący może otrzymać bonifikatę, jeżeli dostarczony towar

posiada złą kondycję 16 .

4. Opakowanie i oznakowanie towaru (pozostaje zazwyczaj w gestii sprzedającego);

Możemy wyróżnić następujące typy opakowań:

⇒ podstawowe,

⇒ zbiorcze,

⇒ transportowe,

⇒ zabezpieczające 17 .

___________________________

Dla zabezpieczenia przed niewłaściwym transportem i posługiwaniem się towarem w jego trakcie,

na opakowaniach przesyłek umieszcza się specjalne oznaczenia:

⇒ jeśli na opakowaniu znajduje się symbol A, to towar taki można składować na wolnym powietrzu,

⇒ gdy jest to B, oznacza to, że przesyłka musi być przechowywana pod zadaszeniem,

⇒ C oznacza, że przesyłka musi być przechowywana w pomieszczeniu zamkniętym,

⇒ D, że przechowanie musi następować w pomieszczeniu ogrzewanym lub chłodzonym, w określone

temperaturze 18 .

Termin dostawy jest ustalany przez strony w sposób dowolny. Determinowany jest on jednak kilkoma

grupami czynników:

⇒ produkcyjnymi (rytmika produkcji),

⇒ handlowymi (popyt, podaż na rynku),

⇒ finansowymi (dostępność źródeł finansowania),

⇒ transportowymi (dostępna ładowność środka transportu),

⇒ czasowymi (określenie terminu wysyłki towaru).

Warunki odbioru towaru również znajdują uregulowanie w umowie kontraktowej. Strony dla uniknięcia

nieporozumień bardzo często wykorzystują formuły Incoterms 1990. Strony w kontrakcie mogą również zawrzeć

16 zobacz definicje w: Białecki K.P., Dorosz A., Januszkiewicz W., op cit, s.89, 244, 252, 270.

17 Białecki K.P., Dorosz A., Januszkiewicz W., op cit, s.203

18 Białecki K.P., Kamiński Z., Wojciechowski H., 1989, Organizacja i technika handlu zagranicznego,

PWE, Warszawa, s.349-350

zasady kontroli jakości dostarczonego towaru. Kontroli mogą zarówno dokonywać pracownicy eksportera, jak i

importera. Bardzo często strony jednak wolą odwołać się do niezależnego eksperta. W Polsce jest nim Centralny

Inspektorat Standaryzacji (CIS), którego zadaniem, jako organu państwowego jest zapewnienie właściwej jakości

sprowadzanych do Polski towarów. Kontroluje również zgodność importowanych towarów z polskimi

wymaganiami standaryzacyjnymi. Dopuszczając towar do obrotu w Polsce wydaje atest jakości (certyfikat

jakościowy). Korzystanie z usług CIS jest też korzystne przy zawierzaniu transakcji eksportowej bowiem

dysponuje on informacjami o wymogach standaryzacyjnych innych krajów 19 .

Jedną z najważniejszych klauzul kontraktowych jest klauzula cenowa. Zawiera ona sposób ustalenia

ceny. Cena powstaje w wyniku negocjacji podmiotów i w efekcie zawiera wszystkie ustalone w kontrakcie upusty

i narzuty. Te dodatkowe elementy ceny możemy podzielić jako zawierające:

• dodatkowe wynagrodzenie:

⇒ skonto - procentowy upust przy płatności gotówką,

⇒ rabat - procentowy upust przy zakupie większej partii

• odszkodowanie:

⇒ bonifikata (upust z tytułu różnic jakości),

⇒ refakcja (upust z tytułu reklamacji towaru) 20 .

Obok ceny ważne jest też ustalenie warunków płatności. W kontrakcie musi być zaznaczone czy płatność

dokonywana jest gotówką czy np. w formie weksla ciągnionego na bank importera, akredytywy itp. Należy

również ustalić walutę płatności. W momencie, gdy w płatności wykorzystywana jest np. akredytywa

dokumentowa to określa się m.in. dokumenty jakie będą wymagane do płatności, listę banków, gdzie importer

może otworzyć i ewentualnie potwierdzić akredytywę, rodzaj akredytywy itp 21 .

Drugą grupą klauzul, o których warto pamiętać podpisując kontrakt są klauzule uzupełniające.

Pierwszą z nich jest klauzula kar umownych . Określa ona kary za niedotrzymanie warunków kontraktu. Kolejna

często wykorzystywana w praktyce handlu zagranicznego klauzula reklamacyjna podaje terminy i sposoby

zgłaszania reklamacji oraz zestaw dokumentów niezbędnych do jej zgłoszenia, tak by można było ją zrealizować.

Jedną z najważniejszych dla stron kontraktu jest część dokładnie wskazująca sąd, który będzie rozstrzygał w

przypadku sporu (patrz rozdział dotyczący arbitrażu międzynarodowego). Określana jest mianem klauzuli

arbitrażowej . Z kolei zawarcie w kontrakcie klauzuli waloryzacyjnej umożliwi stronom uwzględnienie zmian

kursu walutowego przy dokonywaniu płatności. Natomiast pojawienie się zapisu o rewizji cen umożliwia

sprzedającemu zastrzeżenie sobie prawa zmiany ceny z powodu innego niż zmiana kursu walutowego. Z punktu

widzenia kupującego ważna jest klauzula reeksportu . Dzięki jej wykorzystaniu sprzedający zastrzega

kupującemu, że towar objęty kontraktem może sprzedać tylko i wyłącznie na własnym rynku krajowym. W

kontrakcie warto również umieścić klauzulę siły wyższej Zawiera ona zwolnienie stron z warunków umowy w

przypadku zaistnienia siły wyższej, zarówno całkowite, jak i okresowe 22 .

Zalecana literatura uzupełniająca:

Białecki K.P., 1997, Operacje handlu zagranicznego, PWE, Warszawa

Białecki K.P., Dorosz A., Januszkiewicz W., 1993, Słownik handlu zagranicznego, PWE, Warszawa

Białecki K.P., Kamiński Z., Wojciechowski H., 1989, Organizacja i technika handlu zagranicznego, PWE,

Warszawa

Kaczmarek T.T., 1996, Oferta i kontrakt w eksporcie, PTE, Warszawa

Kaczmarek T.T.,1998, Poradnik eksportera do krajów Unii Europejskiej, ODDK, Gdańsk

Kaczmarek T.T., Stalmaszczyk M., 1992, Nowy poradnik dla eksporterów, CDKHZ, Warszawa

Rymarczyk J., /red/, 1996, Handel zagraniczny. Organizacja i technika, PWE, Warszawa

19 Białecki K.P., Dorosz A., Januszkiewicz W., op cit , s.48

20 zobacz: Białecki K.P., op cit , s.162-163

21 Baiłecki K.P., op cit, s.163-164

22 Białecki K.P., op cit, s.166-168

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: