Prawo to zespół (zbiór) norm usankcjonowanych lub wydanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym (jest to zespół uporządkowany w gałęzie prawa, w ramach których niekiedy wyróżnia się mniejsze elementy). Prawo jako uprawnienie -pojęcie to można sprowadzić do słów: mam prawo do czegoś.., do wolności, do pracy, nauki itd. Prawo jako system norm -w tym rozumieniu pojęcia mieszczą się prawa ekonomiczne, budowlane, prawa przyrody, także prawa społeczne. Prawo jako ogół norm prawnych –w tym pojęciu rozumiemy wszystkie normy prawne obowiązujące w państwie. Prawo jako gałąź –są to uporządkowane zbiory zwane inaczej działami prawa. To ich uporządkowanie ułatwia realizację prawa, ułatwia jego stosowanie (np. prawo administracyjne, karne, cywilne. Prawo przedmiotowe można określić jako zbiór przepisów, niezależnie od tego, jakie kwestie regulują. Prawo podmiotowe uprawnienie przysługujące określonemu podmiotowi (nie tylko osobie fizycznej) Powstawanie prawa: sankcjonowane przez państwo, gdy norma dotychczas stosowana zwyczajowo uznana zostaje za obowiązującą (takie źródło obowiązywania dotyczy wielu norm moralnych, obyczajowych –np. nie zabijaj, zakaz stosunków płciowych pomiędzy rodzeństwem) wydawane jest to tworzenie czegoś, czego dotychczas nie było, a czego konieczność powstania wymusił np. rozwój społeczny czy gospodarczy.
Prawo a moralność Moralność to ukształtowany w procesie rozwoju określonej grupy ludzi (społeczeństwa) zespół norm postępowania, pozwalających ocenić, które zachowanie jest dobre, a które złe; które zachowanie należy aprobować, a które powinno spotkać się z wymierzeniem kary lub przynajmniej z dezaprobatą. Problem stosunku prawa i moralności to problem wpływu czynników pozaprawnych kształtujących postępowanie, zachowanie się określonych ludzi (taki wpływ na kształt norm prawnych mają np. normy obyczajowe, moralne. Rodzaje norm prawnych Elementarne normy moralne normy co do których istnieje społeczna zgoda na ich obowiązywanie. Nieelementarne pojawienie się różnic co do przekonania o ich obowiązywaniu. Na tym tle dochodzić może do kolizji pomiędzy wyobrażeniami, oczekiwaniami, „postawami” poszczególnych osób. Charakter norm prawnych moralnie pozytywne akceptowane przez członków społeczności i to nie dlatego, że są normami prawnymi lecz dlatego że jako normy prawne odzwierciedlają poglady tych osób które są aprobowane jako słuszne i dobre. Moralnie obojętne nie mają niczego wspólnego z moralnością; nie dotyczą bowiem postępowania ocenianego jako dobre lub złe; taki charakter mają np. normy prawa o ruchu drogowym, normy prawa budowlanego, administracyjnego. Moralnie negatywnych kontrowersyjne bowiem oznaczają one że w niektórych sytuacjach norma prawna może nakazywać lub nie zabraniać takiego postępowania (zachowania), które przez pryzmat norm moralnych jest zachowaniem złym, nagannym. np. kara śmierci, pozbawienie wolności przez sąd.
Świadomość prawna to nie tylko znajomość przepisów prawnych, to także ocena obowiązującego prawa i postulaty dotyczące zmiany (poprawy) w oczekiwanym kierunku (łączy się więc z postawą aktywną –znam, rozumiem, porównuję z moimi oczekiwaniami, oceniam. Gdy w wyniku oceny uznaję że dobre to znaczy że jest sprawiedliwe, gdy złe –działam w kierunku jego zmiany, poprawy).
Praworządność jest stanem (sytuacją), w której wszystkie ważne i istotne dziedziny życia społecznego, są regulowane przepisami prawnymi przestrzeganymi przez organy państwa. Te przesłanki praworządności mają wymiar konstytucyjny, co podkreśla wyraźnie rangę i znaczenie.
Przepisy prawa Zdaniokształtny zwrot językowy uprawniający bądź zobowiązujący do określonego sposobu postępowania (reguła postępowania), który został ujęty w akcie prawnym w postać jednostki redakcyjnej tekstu prawnego lub zdaniokształtnego fragmentu tej jednostki tekstu. znaczenia: a)jednostka redakcyjna aktu prawnego b)część aktu prawnego wyodrębniona przez ustawodawcę c)zwrot językowy stanowiący wyodrębnioną całość d)zdaniokształtna wypowiedź ujęta ‘od kropki do kropki’. Budowa: -poprzednik, którym jest pewna okoliczność, jakiś fakt prawny oraz -następnik, który pojawia się (następuje) wówczas, gdy powstaje określony fakt prawny; inaczej rzecz ujmując, następnikiem jest jakiś skutek zaistnienia faktu prawnego.
Fakty prawne okoliczności wskazane w przepisach prawa pociągające za sobą (wywołujące, rodzące) określone skutki prawne; inaczej to okoliczności powodujące powstanie, zmianę lub wygaśnięcie uprawnień albo obowiązków bądź uprawnień lub obowiązków. Rodzaje: a)zdarzenia- wywołują skutki prawne okoliczności niezależne od zachowania się podmiotów prawa np. śmierć (otwarcie spadku); upływ czasu (ukończenie 18 roku życia- pełnoletność) b)zachowania: czynności prawne- zachowanie podmiotu prawa polegające na wykonywaniu określonych czynności, dostrzegalnych z zewnątrz., czyny (zgodne i niezgodne z prawem)- pewnego rodzaju brak działania; jednak tylko działania powinnego, wymaganego przez prawo.
Czynności prawne a czyny czynność prawna to świadome i zgodne z przepisami prawa zachowanie podmiotów zmierzające do wywołania skutków prawnych mocą odpowiednich oświadczeń woli. Czyn to zachowanie się podmiotu prawa które rodzi skutki prawne choć do wywołania tych skutków podmiot prawa swym zachowaniem nie zmierzał (mogą być zgodne z prawem i niezgodne).
Skutki prawne to wszystkie następstwa prawne, jakie przepisy prawa wiążą z faktami prawnymi; następstwa, jakie powinny lub mogą nastąpić gdy zaistnieje określony fakt prawny. Rodzaje: sankcje prawne to ujemne skutki prawne polegające na zastosowaniu represji w postaci przymusu państwa. Można podzielić je na 3 rodzaje: represyjne (kara za naruszenie określonego przepisu), egzekucyjne (zmuszenie adresata normy zachowującego się wbrew nakazowi lub zakazowi do zachowania zgodnego z normą- przymus osobisty, przymus wykonania zastępczego np. egzekucja majątkowa i tzw. „sankcje nieważności” gdy naruszenie prawa powoduje że dokonana czynność jest nieważna tj nie wywołuje skutków prawnych; inaczej: bezskuteczność czynności (nieważność z mocy samego prawa, nieważność jako skutek przeprowadzenia określonego postępowania o jej stwierdzenie np. nieważność testamentu jeśli pod wpływem groźby uprawnienia jest prawem wyboru, a w przepisie prawnym jego odzwierciedleniem są takie słowa, „jak może, ma prawo, jest uprawniony”. Przepis prawny w takim przypadku pozostawia prawo wyboru podmiotowi, którego dotyczy (w procesie karnym oskarżony może odmówić złożenia wyjaśnień kompetencja a)jako całokształt uprawnień dotyczących określonego zakresu spraw, w zakresie których organ państwa jest uprawniony do działania b)jako całokształt uprawnień i obowiązków dotyczących dziedziny co do której organ państwa jest zarówno uprawniony jak i zobowiązany do działania.
Rodzaje przepisów prawa lus cogens przepisy bezwzględnie stosowane, są niekiedy zwane przepisami bezwzględnie obowiązującymi bowiem ich zastosowanie nie jest zależne od woli podmiotu (podmiotów) prawa. W każdym określonym przez prawo przypadku muszą znaleźć zastosowanie ich postanowienia; prawo nie dopuszcza możliwości odmiennego zachowania się podmiotów prawa. Prawo narzuca podmiotom prawa takie zachowania jakie wskazuje dany przepis. Zastosowanie przepisów o tym charakterze nie może być wyłączone czy zmodyfikowane wolą podmiotów prawo to stosujących (nie może zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim. Lus dispositivum Są stosowane dopiero wówczas gdy podmiot prawa sam czegoś w danym zakresie nie postanowił. Pierwszeństwo ma wola podmiotu prawa a dopiero gdy nie została wyrażona dochodzi do zastosowania danego przepisu. Nakazujące wyróżniają tylko jeden sposób zachowania i postanawiają że tak i tylko tak należy się zachować; niekiedy obwarują to zastosowaniem sankcji prawnej. Zakazujące wyróżniają tylko jeden sposób zachowania i postanawiają że tak nie należy się zachować; najczęściej pod rygorem zastosowania sankcji prawnej. Uprawniające pozostawiają ich adresatom możliwość wyboru zachowania; zachowanie to nie jest więc ani zachowaniem nakazanym ani też zakazanym. Odsyłające powodują zmniejszenie rozmiarów aktu prawnego (np. w wypadku o jakim mowa w..; w spawach nie unormowanych w niniejszych przepisach stosuje się przepisy...), odesłanie może odnosić się jednego przepisu do całej grupy przepisów a nawet do całego aktu prawnego. Blankietowe same określonej kwestii nie rozstrzygają; zawierają tzw. klauzule generalne (np. ważne powody; zasady współżycia społecznego; interes wymiaru sprawiedliwości). Generalne (lex generalis) ma charakter reguły powszechnej od której ustanawiane są wyjątki określane jako reguła szczególna (lex specialis) rozróżnienie opiera się na wzajemnym stosunku przepisów prawa (relacji pomiędzy przepisami) można to określić relacją: reguła/wyjątek. Proste dotyczą jednego stanu faktycznego) złożone dotyczą kilku stanów faktycznych generalne gdy zachowanie i adresaci są określani w sposób ogólny indywidualne gdy zachowanie i adresaci określani są w sposób konkretny abstrakcyjne określa zachowania powtarzane konkretne gdy podmiot prawa powinien zachować się w określonej sytuacji w ściśle określony sposób.
Systematyka tekstu Artykuł Þ paragraf Þ punkt Þ litera
Przepis prawa to zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący bądź narzucający określony sposób postępowania (reguła postępowania), który (zwrot) ujęty został w akcie prawnym w postać artykułu, paragrafu, ustępu lub w postać zdaniokształtnego fragmentu tej jednostki tekstu prawnego (funkcje: norma prawna, akt prawny).
Przepis prawa a norma prawna Norma prawna to wypowiedź wskazująca określony sposób postępowania. Oba pojęcia stosowane są zamiennie; w każdym przypadku chodzi o regułę postępowania. Wypowiedź konstruowana z przepisu: Przepis prawa to część aktu prawnego wyodrębniona przez pracodawcę. Norma prawna natomiast to reguła zachowania skonstruowana na podstawie przepisów prawa (zbudowana z elementów zawartych w przepisach prawa). Przepis prawa to materia stanowiąca wyodrębnioną całość zaś norma prawna to określony sposób zachowania także o charakterze zwartej całości której źródłem jest przepis prawa. Jako zjawisko odrębne od przepisu przepis prawa to stanowiący całość gramatyczną zwrot językowy zawarty w tekście aktu normatywnego; artykuł, paragraf zawiera jeden lub kilka przepisów. System prawny składa się jedynie z norm prawnych zaś przepisy prawa są jedynie technicznym środkiem ich wyrażania. Psychologiczne teorie prawa prawo stanowi system nakazów i zakazów którym należy się podporządkować. Prawo zatem jest zbędne; system nakazów i zakazów tkwi w nas a prawo spisane jest niepotrzebne. Prawo naturalne to prawo realnie rzeczywiście istniejące, dane w naturalnym porządku świata a więc istniejące niezależnie od wszelkiej działalności ludzkiej ale także prawa pozytywnego. Źródłem prawa naturalnego są: istoty nadprzyrodzone, natura w ogóle, rozum ludzki, obiektywnie istniejące wartości, autorytet Prawo pozytywne ustanawiane jest przez władze państwowe. Źródłem prawa pozytywnego są organy państwa. Przepis prawa jako pojęcie wyłączne są tylko przepisy nie ma norm; przepis prawa pozwala na pełną analizę problemów prawniczych występujących w zdaniokształtnej wypowiedzi zawierającej regułę postępowania. To stanowisko jest o tyle uzasadnione że w tekstach prawnych nie mówi się o normach lecz o przepisach. Normy prawa naturalnego mają charakter nadrzędny w stosunku do prawa pozytywnego są wyższym rodzajem prawa od prawa pozytywnego, są podstawą obowiązywania prawa pozytywnego, pozwalają ocenić normy prawa pozytywnego, są wzorcem ideałem do którego powinny zmierzać normy prawa pozytywnego, są zatem lepsze od prawa pozytywnego. Rola prawa pozytywnego do naturalnego precyzuje prawo naturalne, ogłasza jako obowiązujące norm prawa naturalnego, wskazuje konsekwencje zachowań niezgodnych z nakazami i zakazami prawa naturalnego, normy prawa pozytywnego ujmują tylko w postać zdaniokształtną to co istnieje niezależnie tj normy prawa naturalnego, spełniają jedynie zadanie techniczne (nie tworzą lecz jedynie odtwarzają prawo), inaczej: rzeczą władzy państwowej nie jest prawo tworzyć lecz odtwarzać.
Struktura norm prawnych struktury jednoelementowe skoro każda norma jest regułą postępowania to normą prawną jest każda wypowiedź zaczerpnięta z tekstu prawnego wskazująca sposób powinnego zachowania. Inne elementy są tylko atrybutami norm prawnych Struktury dwuelementowe wykazują normy zbudowane według schematu: Jeżeli...to...(poprzednik i następnik, hipoteza i dyspozycja, hipoteza i sankcja) Struktury trójelementowe zbudowane są według schematu hipoteza ß dyspozycja ß sankcja.
Akty prawne indywidualny akt prawny jednostronne: rodzące następstwa prawne (skutki prawne) niezależnie od woli podmiotu które...
lukkar84