2. Enzymologia kliniczna a.doc

diagnostyka

enzymy – wyklad

strona 2

Cytoplazma:

·          Aldolaza

·          Izomeraza fosfoheksozowa

·          Dehydrogenza mleczanowa

·          Aminotransferaza alaninowa

·          Dehydrogenaza sorbitolowa

Mitochondria:

·          Enzymy cyklu Krebsa

·          Oksydazy

·          Dehydrogenaza glutaminianowi

·          Aminotransferaza asparaginianowa

Retikulum endoplazmatyczne:

·          Esterazy

·          Reduktazy

·          Fosfataza G-G-P

·          Acetylazy

Rybosomy:

·          Enzymy syntezy białek

·          Ceruloplazmina

·          Cholinesteraza

Lizosomy:

·          Proteazy

·          Fosfatazy

·          Kolagenozy

Siateczka śródplazmatyczna:

·          GGTP

W surowicy krwi, płynach ustrojowych, moczu jest możliwość oznaczania aktywności kilkudziesięciu enzymów. W rutynowej diagnostyce laboratoryjnej oznacza się:

AST – aminotransferaza asparaginianowa

ALT – aminotransferaza alaninowa

LDH – dehydrogenaza mleczanowa

HBD – dehydrogenaza hydroksymaślanowa

CK – kinaza kreatynowa

GGTP – γ-glutamylotranspeptydaza

ALP – fosfataza alkaliczna

ACP – fosfataza kwaśna

AMS – α-amylaza

LP- lipaza trzustkowa

Che – esteraza cholinowa

Dokładniejsze określenie rodzaju uszkodzonego narządu jest możliwe na podstawie obrazu izoenzymów w surowicy:

1. kinaza kratynowa CK :

·          BB mózg, płuca, jelita

·          MM, MB m. szkieletowe

·          MB, MM serce

2. fosfataza alkaliczna AP:

·          B – kosci

·          L – wątroba

·          J – jelito

·          P -  łożysko

3.dehydorgenaza mleczanowa LDH:

·          LDH1 – serce, nerki, mózg, erytrocyty

·          LDH2 – mózg, nerki, serce, erytrocyty

·          LDH3 – trzustka, płuca, mięśnie szkieletowe

·          LDH4 – trzustka, nerki, mięśnie szkieletowe

·          LDH5 – wątroba, mięśnie, skóra

                                              DEHYDROGENAZA MLECZANOWA

Ok. 50% aktywności LDH w surowicy uwarunkowane jest obecnością izoenzymów sercowych: LDH1 i LDH2 :

Duży ↑ aktywności w surowicy:

a)        przewaga LDH1 , LDH2 – zawał serca (marker późny)

                                                 niedokrwistość megaloblastyczna

                                                 ostre białaczki

                                                 ciężkie uszkodzenia nerek

LDH1 – długi okres półtrwania w krążeniu (100h)

       b) przewaga LDH5 –          choroby wątroby

                                                  choroby mięsni szkieletowych

LDH1 – krótki czas, półtrwania (~ 10h)

Umiarkowany wzrost aktywności: nieswoisty objaw:

    - zawał serca

  - WZW

  - procesy nowotworowe

Równoległy wzrost aktywności LDH1 , LDH2  – z narastaniem aktywności LDH5 – w trakcie zawału serca świadczy o rozwijaniu się zastoju w krążeniu wątrobowym (rozwój niewydolności krążenia) i jest złym prognostycznym objawem.

                                                     KINAZA KREATYNOWA CK:

W surowicy prawidłowej u dorosłych występuje głównie CKMM (~100%); u dzieci także niewielka ilość CKMB.

Fizjologicznie aktywność CK wzrasta po dużych wysiłkach fizycznych (sportowcy).

Badanie całkowitej aktywności CK i jej izoenzymów ma znaczenie w diagnostyce zawału mięśnia sercowego.

↑ aktywność CKMB : już po 6h trwania zawału serca występuje 10-krotny wzrost aktywności, ale po ok. 72h następuje powrót do normy.

Utrzymywanie się podwyższonej aktywności CKMB w surowicy powyżej 72h godzin to zła prognoza.

Profil izoenzymów CK w ostrym niedokrwieniu serca:

Stany , w których stwierdza się patologiczne wzrosty aktywności CK w surowicy:

Znaczny wzrost CK całkowitego > 5-krotny: 

·          zawał serca

·          zapalenie serca

·          dystrofie mięśni szkieletowych wstrząs

·          niewydolność krążenia

Umiarkowany wzrost < 5-krotny:

·          uszkodzenie mięśnie iniekcje, operacje

·          nowotwory

·          alkoholizm

·          rozległe uszkodzenia tkanki nerwowej

Ostre niedokrwienie mięśnia sercowego:                                                               CK: kinaza kreatynowa

                                                                                                                                              LDH: dehydrogena mleczanowa

                                                                                                                                              AST: transaminaza asparaginianowa

CK-MB* - wczesny marker                                  

CK, AST – marker pierwszej doby                                  ostre niedokrwienia serca

LDH – marker późny

                                                                         AMINOTRANSFERAZY

Aktywność enzymów u mężczyzn nieco wyższa, niż u kobiet, u noworodków i niemowląt większa niż 1,5~2 razy, niż u dorosłych.

o w zawale serca wzrost aktywności transaminaz powyżej 250JU świadczy o istnieniu dodatkowych czynników zwiększających jej poziom np. uszkodzenie wątroby wywołane niedotlenieniem

o W WZW aktywność transaminaz wzrasta na 7-14 dni przed wystąpieniem żółtaczki – szczyt przypada w okresie żółtaczkowym

                                              γ-GLUTAMYLOTRANSPEPTYDAZA : GGTP

Enzym wskaźnikowy nieswoisty: 

- wątroba

- trzustka

- nerki

- gruczoł krokowy

Enzym ekskrecyjny: żółć

Aktywność w surowicy – wyższa u mężczyzn, niż u kobiet, duża u niemowląt i u noworodków.

Stany patologiczne:

·          choroby zastoinowe wątroby

·          choroby dróg żółciowych

·          choroby nowotworowe wątroby i trzustki

·          stany zapalne trzustki

·          przewlekły alkoholizm

Pomiar aktywności GGTP służy do śledzenia abstynencji alkoholików podczas terapii odwykowej – abstynencja powoduje normalizację aktywności GGTP w czasie 2-5 tygodni.

Enzym podlega indukcji przez:

·          Alkohol

·          Barbiturany

·          Estrogeny

                                          DEHYDROGENAZA GLUTAMINIANOWA GLD:

Enzym narządowo swoisty dla hepatocytów.

a)        duży ↑ aktywności w surowicy:

·          śpiączka wątrobowa

·          miąższowe choroby wątroby (WZW, przewlekłe z.w.)

·          żółtaczka zastoinowa

b)       mniejszy ↑ aktywności:

·          pierwotny rak wątroby

·          przerzuty

Oznaczenie aktywności GLD jest, oprócz aktywności ALT i AST użyteczne w różnicowaniu chorób wątroby.

                                                 FOSFATAZA ALKALICZNA (ALP):

Enzym wskaźnikowy (kości, wątroba, nerki, jelito, łożysko, śledziona) i ekskrecyjny (żółć).

U dorosłych przewagą aktywności  w surowicy ma izoenzym wątroby (~ 50%); u dzieci znaczny udział ma izoenzym kostny; u kobiet w ciąży ok. 48% aktywności ALP przypada na izoenzym łożyskowy.