Arkusze maturalne właściwe – Układ Pokarmowy
Zadanie 16. (1 pkt)
Cholesterol jest związkiem organicznym, który przez większość ludzi uważany jest
za szkodliwy dla zdrowia. Jednak cholesterol pełni w organizmie ważne funkcje biologiczne
i jego obecność w organizmie jest konieczna.
Podaj przykład pozytywnej roli cholesterolu w organizmie człowieka.
......................................................................................................................................................
Zadanie 17. (2 pkt)
Istnieje udowodniona zależność między niedoborem kwasu foliowego w diecie kobiet w ciąży
a zwiększonym ryzykiem wystąpienia defektów cewy nerwowej (rozszczep rdzenia
kręgowego i kręgosłupa) u ich dzieci. Naukowcy wykazali, że po ekspozycji na ostre światło
słoneczne ludzie o jasnej skórze mieli znacznie obniżony poziom kwasu foliowego we krwi.
W 1996 r. argentyński pediatra P. Lapunzina opisał przypadki trzech młodych, zdrowych
kobiet, które opalały się w solarium we wczesnych tygodniach ciąży i urodziły dzieci
z wadami rozwojowymi cewy nerwowej.
Na podstawie tekstu sformułuj dwa zalecenia, do których powinny stosować się kobiety
we wczesnych tygodniach ciąży, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia defektów cewy
nerwowej u swoich dzieci.
1. ..................................................................................................................................................
2. ..................................................................................................................................................
Zadanie 18. (2 pkt)
Poniżej przedstawiono zasady zdrowego stylu życia propagowane przez dietetyków:
A. Jedz mniej.
B. Więcej się ruszaj.
C. Częściej jadaj owoce, warzywa i produkty pełnoziarniste.
D. Unikaj „śmieciowego jedzenia” (fast food).
Wybierz dwie z wymienionych zasad i wyjaśnij ich znaczenie dla uniknięcia otyłości.
1. ................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
2. ................................................................................................................................................
Zadanie 19. (1 pkt)
Podaj po jednym przykładzie choroby układu krążenia i układu ruchu będących
skutkiem otyłości.
układ krążenia .............................................................................................................................
układ ruchu .................................................................................................................................
Zadanie 20. (2 pkt)
Jaja i larwy pasożytów, takich jak tasiemce (np. uzbrojony i nieuzbrojony), glisty, owsiki,
włośnie, dostają się do organizmu człowieka drogą pokarmową.
Zaproponuj po jednym przykładzie działań, które pozwolą Ci uniknąć zarażenia:
glistą ludzką ...............................................................................................................................
włośniem spiralnym ................................................................................................................. .
__________________________________________________________________________
Zadanie 4. (2 pkt)
Drewno (ksylem) jest tkanką niejednorodną, zbudowaną z cewek lub naczyń, miękiszu
drzewnego i włókien drzewnych. Elementy tkanki przewodzącej wykazują duże
zróżnicowanie budowy i funkcji.
Na podstawie powyższych informacji podaj, które elementy drewna pełnią niżej
wymienione funkcje.
1. funkcja przewodząca ............................................................................
2. funkcja wzmacniająca ..........................................................................
Zadanie 7. (1 pkt)
Obrane surowe ziemniaki ciemnieją w kontakcie z powietrzem. Proces ten związany jest
z działaniem obecnej w bulwach ziemniaka oksydazy polifenolowej – enzymu, który
katalizuje reakcje utleniania zawartych w bulwach związków polifenolowych.
Wyjaśnij, dlaczego ugotowane ziemniaki nie ciemnieją w kontakcie z powietrzem.
Zadanie 13. (1 pkt)
Gospodarka wodna roślin lądowych opiera się na oszczędzaniu wody przez ograniczenie jej
parowania. Ograniczeniu parowania służy przede wszystkim skórka, dodatkowo pokryta
kutikulą, a za regulację parowania wody odpowiedzialne są znajdujące się w niej aparaty
szparkowe. U roślin okrytonasiennych, które wróciły do życia w wodzie, ograniczenie
parowania nie jest konieczne. Aparaty szparkowe są w liściach roślin wodnych różnie
rozmieszczone.
Uzupełnij zdania, wpisując w wolne miejsca oznaczenia literowe określeń wybranych
spośród podanych poniżej.
A. dolna strona liścia B. górna strona liścia C. obie strony liścia
D. brak aparatów szparkowych
1. U roślin lądowych aparaty szparkowe znajdują się zazwyczaj na ....................... stronie
liścia.
2. U roślin wodnych liście jednej rośliny mogą być zróżnicowane, np.:
a) liście nadwodne są zwykle zbudowane tak, jak u roślin lądowych i aparaty szparkowe
znajdują się na ....................... stronie liścia,
b) liście pływające na powierzchni wody transpirują i aparaty szparkowe znajdują się
na ............................ stronie liścia,
c) liście podwodne nie transpirują, więc ............................ .
Zadanie 19. (2 pkt)
Gruczoły ślinowe wydzielają do jamy ustnej człowieka około 1,5 l śliny w ciągu doby. Ślina
zawiera:
– α-amylazę ślinową trawiącą polisacharydy,
– lipazę ślinową zapoczątkowującą trawienie tłuszczów w żołądku (wraz z lipazą żołądkową),
– mucyny – glikoproteiny, których rolą jest zwilżenie pokarmu, sklejanie bakterii i ochrona
błony śluzowej jamy ustnej,
– lizozym, który niszczy ścianę komórkową bakterii,
– laktoferrynę, której rolą jest wiązanie żelaza i działanie bakteriostatyczne,
– białka bogate w prolinę, które ochraniają szkliwo zębów i wiążą toksyczne taniny.
a) Wyjaśnij, dlaczego w żołądku, mimo obecności lipazy ślinowej i lipazy żołądkowej,
trawienie tłuszczów odbywa się w znacznie mniejszym stopniu niż w dwunastnicy.
b) Na podstawie informacji zawartych w tekście wyjaśnij, dlaczego u chorych
z niedoborem wydzielania śliny (kserostomia) próchnica zębów występuje częściej niż
u ludzi z prawidłowym wydzielaniem śliny.
Zadanie 1. (3 pkt)
Na schemacie przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka.
a) Podaj literę i nazwę odcinka przewodu pokarmowego, w którym występują bakterie
symbiotyczne.
b) Wymień dwie funkcje tego odcinka.
Zadanie 2. (1 pkt)
Poniższy schemat przedstawia uproszczony przekrój poprzeczny przez jelito – jeden
z odcinków przewodu pokarmowego człowieka.
Podaj nazwę odcinka jelita przedstawionego na powyższym schemacie oraz nazwę
elementu jego budowy, który umożliwia tę identyfikację.
Jest to: ............................................, ponieważ posiada ..............................................................
Zadanie 3. (3 pkt)
Trawienie złożonych związków organicznych zawartych w pokarmach wymaga określonych
warunków.
Określ warunki konieczne do prawidłowego przebiegu trawienia tłuszczów
w dwunastnicy, uwzględniając:
a) nazwę enzymu
b) odczyn środowiska, w którym działa enzym trawiący tłuszcze
c) nazwę wydzieliny (produkowanej w wątrobie) ułatwiającej trawienie tłuszczów.
Zadanie 4. (1 pkt)
Na śniadanie uczeń zjadł posiłek złożony wyłącznie z węglowodanów (skrobi i sacharozy).
Zaznacz informację, która prawidłowo opisuje trawienie wyżej wymienionego posiłku.
A. Większa część tego posiłku nie ulegnie strawieniu, ze względu na brak odpowiedniego
enzymu trawiennego w przewodzie pokarmowym człowieka.
B. Trawienie zachodzić będzie stopniowo, we wszystkich odcinkach przewodu
pokarmowego, aż po jelito cienkie.
C. Trawienie tego posiłku zachodzić będzie głównie w żołądku, ze względu na obecność
specyficznych enzymów.
D. Trawienie zachodzić będzie tylko w tych odcinkach przewodu pokarmowego, w których
jest środowisko obojętne lub zasadowe.
Zadanie 5. (1 pkt)
Ważnym posiłkiem jest pierwsze śniadanie. Powinno ono pokrywać nieco ponad jedną trzecią
całodziennego zapotrzebowania na energię i składniki pokarmowe. W Polsce głównym
posiłkiem jest zwykle obiad. Kolacja nie powinna przekraczać 1/4 wartości całodziennej racji
żywieniowej.
Wykresy przedstawiają możliwe udziały trzech głównych posiłków w całodziennym
zapotrzebowaniu człowieka na składniki pokarmowe.
Na podstawie tekstu zaznacz wykres (1, 2 lub 3), który obrazuje prawidłowy udział
poszczególnych posiłków w całodziennym zapotrzebowaniu człowieka na składniki
pokarmowe.
Zadanie 6. (2 pkt)
Cholesterol wiąże się we krwi z białkami, tworząc kompleksy lipoproteinowe o dużej gęstości
(HDL) lub małej gęstości (LDL). Kompleksy te różnią się funkcjami pełnionymi
w organizmie. Nadmiar znajdującego się we krwi cholesterolu transportowany jest przez
LDL, przy czym cholesterol często przenika do ścian tętnic lub osadza się na ich wewnętrznej
ścianie.
Lipoproteiny HDL mogą chronić tętnice przed rozwojem miażdżycy, transportują bowiem
cholesterol z ich ścian do wątroby, gdzie ulega on przemianie na kwasy żółciowe.
Stwierdzono, że wysokiemu poziomowi LDL sprzyja dieta bogata w tłuszcze zwierzęce
(oprócz ryb), natomiast spożywanie tłuszczów roślinnych powoduje wzrost poziomu HDL.
Korzystając z powyższego tekstu wyjaśnij, uwzględniając obecność HDL lub LDL,
w jaki sposób spożywanie każdego z wymienionych rodzajów tłuszczów (roślinne,
zwierzęce) może wpływać na rozwój miażdżycy w organizmie człowieka.
Tłuszcze roślinne: ........................................................................................................................
Tłuszcze zwierzęce: .....................................................................................................................
Zadanie 7. (2 pkt)
W organizmie człowieka wątroba pełni różnorodne funkcje, w tym uczestniczy
w przemianach metabolicznych różnych związków.
Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposób przemiany biochemiczne, którym
podlegają aminokwasy w wątrobie człowieka.
Podkreśl dwie funkcje wątroby w organizmie człowieka, które są zilustrowane
na powyższym schemacie.
A. Magazynuje żelazo.
B. Produkuje różne białka.
C. Wytwarza żółć.
D. Wytwarza mocznik.
E. Produkuje ciepło.
Zadanie 2. (3 pkt)
Obecność cukrów prostych można wykryć za pomocą odczynników Fehlinga (I i II), które
dodane do badanego materiału, po podgrzaniu reagują na obecność glukozy
ceglastoczerwonym zabarwieniem.
Zaplanuj doświadczenie, w którym wykażesz obecność glukozy w soku z winogron.
Do dyspozycji masz: sok z winogron, probówki, palnik, roztwór glukozy, odczynniki
Fehlinga (I i II). W projekcie doświadczenia podaj opis:
1. próby kontrolnej
2. próby badawczej
3. sposobu ustalenia wyników
3. ..................................................................................................................................................
Komórki nabłonka jelita szczura wytwarzają śluz (glikoproteinę). Przeprowadzono
następujące doświadczenie. Najpierw do komórek nabłonka jelita szczura wprowadzono
radioaktywnie oznakowane aminokwasy. Ustalono, że zostały one wbudowane w białka,
które pojawiały się najpierw w siateczce wewnątrzplazmatycznej, a potem w cysternach
aparatu Golgiego. Następnie do tych samych komórek wprowadzono oznakowaną
radioaktywnie glukozę i zaobserwowano, że trafiała ona od razu do cystern aparatu Golgiego
z pominięciem siateczki wewnątrzplazmatycznej. Na koniec stwierdzono, że wytwarzany
przez badane komórki śluz jest radioaktywny.
Na podstawie opisu powyższego doświadczenia sformułuj wniosek dotyczący funkcji
aparatów Golgiego w komórkach nabłonkowych jelita szczura.
Zadanie 9. (2 pkt)
Na rysunku przedstawiono przekrój poprzeczny liścia rośliny dwuliściennej.
Podaj pełną nazwę tkanki (A) zaznaczonej na rysunku oraz określ przystosowanie jej
budowy do pełnionej funkcji.
Nazwa: ............................................................................. . Przystosowanie: ..............................
W soku trzustkowym występują różne enzymy trawienne rozkładające związki organiczne.
Przeprowadzono doświadczenie, którego wyniki zostały zapisane w poniższej tabeli.
Sformułuj problem badawczy, do rozwiązania którego posłużyło uczniom powyższe
doświadczenie.
Zadanie 14. (2 pkt)
W przewodzie pokarmowym człowieka występują różne substancje biorące pośredni lub
bezpośredni udział w trawieniu pokarmu.
Spośród wymienionych poniżej substancji działających w żołądku i dwunastnicy wpisz
do odpowiednich rubryk tabeli tylko te, które nie są enzymami. Dla każdej z nich podaj
po jednej funkcji, jaką ona pełni w przewodzie pokarmowym.
- żołądek: kwas solny, pepsyna, podpuszczka (rennina)
- dwunastnica: amylaza, lipaza, trypsyna, żółć
Zadanie 15. (2 pkt)
Efektem trawienia skrobi i tłuszczów są odpowiednio glukoza oraz kwasy tłuszczowe i glicerol.
Na schematach przedstawiono dwa sposoby wchłaniana tych substancji w komórkach kosmków
jelitowych człowieka.
Na podstawie powyższych schematów przedstaw dwie różnice w sposobie wchłaniania
i dalszego transportu produktów trawienia skrobi i tłuszczów w obrębie komórek
kosmków jelitowych.
1. .................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
2. .................................................................................................................................................
___________________________________________________________________________________Zadanie 10. (3 pkt)
Zaburzenia gospodarki wodnej w organizmie można postrzegać jako problemy związane
z niedoborem lub z nadmiarem wody (odwodnienie lub przewodnienie). Zarówno niedobór,
jak i nadmierne gromadzenie się płynów w or...
mikideusz2