Karen_Blixen_-_Z__dawnej_Danii.pdf

KAREN BLIXEN

Z DAWNEJ DANII

W skrawku jasnego nocnego nieba widocznym przez

otwarty wywietrznik w grubym na sążeń murze, świeciła

mała gwiazda. Zdawać by się mogło, że spokój tej dalekiej

gwiazdy budzi przeciwne nastroje w królewskiej głowie —

król nie mógł spać.

Słowiki, które wypełniały były gaj swym upojnym, ogłu-

szającym trylem, zamilkły z nadejściem północy, cały świat

pogrążył się w ciszy. Przez okno sączył się świeży, delikat-

ny zapach wilgotnego listowia, wnoszący do alkowy króla

posmak wielkich lasów. Zamarzyły mu się sarny spoczy-

wające gdzieś tam na srebrzystej murawie między drzewa-

mi. Podchodził do nich bliziutko, ale bez łuku i strzał —

nie myślał o zabijaniu. A może skrywała się wśród nich

dziewica zaklęta w sarnę — biała łania o złotych kopyt-

kach? Może w głębi leśnej doliny spoczywał smok scho-

wawszy straszny, osadzony na grzebieniastym karku, łeb

pod skrzydło i słabo poruszając ogonem wśród krzaków ma-

lin?

Króla ogarnął dziwny nastrój, niewesoły, ciężki, bez na-

dziei. A jednak czuł się tej nocy silny jak nigdy, właśnie

ta siła zdawała się go przygniatać.

Przebiegał w myśli różne zdarzenia ze swojego życia.

Dziesięć lat temu w Ribe — miał wtedy lat siedemnaście —

zobaczył Żyda Wiecznego Tułacza. Ksiądz spowiednik po-

wiedział mu, że ów banita od dwunastu wieków przebywa

właśnie w mieście i młody król polecił go sprowadzić. Gdy

jednak wiekowy, zgarbiony we dwoje, poszarzały jak ziemia

Ahaswerus ubrany w czarny kaftan rzucił mu się do stóp,

ulotniła się cała jego wściekłość na tego, który ubliżył

Chrystusowi. Patrzył tylko w milczeniu i zdumiewał się.

„Jesteśże szewcem z Jerozolimy?" — zapytał go wreszcie.

„Tak, Panie — odpowiedział Żyd z głębokim westchnie-

niem — byłem niegdyś szewcem w Jerozolimie. Szyłem

trzewiki i sandały dla najbogatszych Żydów w grodzie i dla

potężnych Rzymian. Małżonka namiestnika Piłata zamawia-

ła u mnie pantofelki zdobione na czubkach chryzoprazami

i rozetami".

Król czuł tej nocy jasno straszliwą samotność starego Ży-

da, zupełnie jakby go widział wczoraj, a nie przed dziesię-

ciu laty. Tylko role się odmieniły, to on był teraz Ahaswe-

rusem. Tylu wokół niego umarło w ciągu tych lat. Dzielni

rycerze nie powrócili z wojen, ucichli towarzysze młodości

jak milknące tony lutni, czarujące damy wystąpiły z ta-

necznego korowodu. Zobaczył błazna starego króla z mały-

mi dzwoneczkami przy czapce skaczącego po stole i wy-

krzywiającego się do siedzących przy nim wielkich panów.

I ten nie żył już od lat i nawet król dawno go już nie wspo-

minał. Widział wzrok ściganego jelenia otoczonego przez

psy, kiedy sam wbijał mu w serce nóż i obracał go. Z kla-

rownych oczu zwierzęcia pociekły ciężkie łzy. Nie mógł jed-

nak wiedzieć król, czy sam kiedykolwiek umrze.

Leciutki powiew poruszył korony drzew i trawy na dwo-

rze, lekko zafalowały opony rozwieszone w pobliżu otworu

wyziernika. Nie mógł tego widzieć, ale wiedział, że ludzie

i zwierzęta na tkaninie poruszają się teraz jakby wędro-

wali wzdłuż ściany.

Myśli króla powędrowały dalej, nigdzie nie znajdując

spoczynku. Wspomniał jak serce jego rosło ze szczęścia,

przepełniało się na polowaniach, turniejach, w tańcu, na

wojnie. Powoli powracały wszystkie uciechy młodości. Lecz

gdzie się podziało wino, które go rozweselało? Napełnić nim

jego puchar nie leżało już w ludzkiej mocy. Oto był w swo-

im królestwie, Danii, samotny jak nieboszczyk w swoim

grobie, tak samotny jak bywał w majakach albo we śnie.

Od wielu lat toczył spory ze swymi lennikami, pragnienie

okiełznania ich i narzucenia im swej woli towarzyszyło mu

przez lata — gorzki, pokrzepiający owoc, spożywany w sa-

motności. Tu w orzeźwiającym uścisku cichej nocy, w sła-

bym blasku gwiazdy za oknem, wszystkie te zmagania zda-

wały się ledwie grą przypadku, jak dziecięce zabawy 'i kłót-

nie. Potęga, którą czuł w sobie, wołała o coś nieporównanie

większego, czemu mógłby stawić czoła.

Myślał także o kobietach swego dworu, powabnych da-

mach przemierzających w tańcu szachownice jego posadzek.

Radowały jego serce ich tańce i śpiewy, znajdował niegdyś

niebiańskie upojenie w ich ciałach, kiedy nagie niczym

białe lilie spoczywały w jego ramionach. Tej jednak nocy

żadna jego myśli ukoić nie mogła.

Smutno było władcy, że duszy swojej, tak mu drogiej,

uradować już nie potrafi. Te troski i zmartwienia szczere

o własną duszę, częste w jego młodości, wywoływały teraz

wspomnienia wiosennych nocy z odległych lat. Wówczas

kryły się za nimi tęsknoty i marzenia młodzieńca. Teraz,

kiedy znał świat, napełniały go tylko gorzkim bólem. Na

tej ziemi nie znajdował już dla swej duszy przyjaciela. Jego

lennicy i chłopi, rycerze i klerycy — każdy oprócz niego

mieszkaniec Danii miał komu powierzyć swe kłopoty i z kim

dzielić radości, lecz król — komu miał otworzyć swą duszę?

Wzniósł swoje myśli do Boga w niebie. Bóg musiał być

równie samotny jak on, ba! bardziej jeszcze, gdyż większym

jeszcze był monarchą.

Zerknął ponownie na odległą gwiazdę, tak czystą jak dia-

ment.

„Ave, Maris stella" — westchnął — „Dei mater alma".

Spośród wszystkich pięknych kobiet, jakie kiedykolwiek

stąpały po ziemi, Panna Najświętsza była jedyną, która

znała i rozumiała jego serce, jedyną która w łaskawości

swojej zrozumiałaby i oceniła jego miłość.

Stary Żyd, którego widział w Ribe musiał spotkać Świę-

tą Niewiastę i mógłby mu ją opisać. Gdyby król urodził się

wcześniej o dwanaście stuleci, mógłby sam pojechać do Zie-

mi Świętej i ujrzeć Marię Pannę na własne oczy. Czy młody

król Danii zostałby wówczas konkurentem starego niebies-

kiego króla?

„Nie, Panie, nie!" — szepnął — „chciałby tylko nosić jej

rękawiczkę przy swym hełmie. Pragnąłby tylko z opusz-

czoną lancą wieść swego rosłego siwego ogiera, zbrojnego

w pancerz obok jej osła w drodze do Egiptu. Sam byś się

wtedy, Panie, uśmiechnął do niego!"

„Jak doskonałe — pomyślał król — osiągnął porozumie-

nie z Bogiem. Jak serdecznym i bliskim jego przyjacielem

mógłby się stać gdyby byli sami na świecie, gdyby nie dzie-

liła ich ludzka zarozumiałość, pycha i zazdrość".

„O, Panie! — pomyślał król — czas bym się odwrócił od

ludzi. Pora bym odrzucił od siebie wszystko, co stoi na dro-

dze do szczęścia i zbawienia mojej duszy. Od tej chwili

0 nią tylko troszczyć się będę. Chciałbym raz jeszcze poczuć

jak mnie unosi na skrzydłach i bierze w swe władanie".

I oto zdało się królowi, że rozległ się głos potężnego dzwo-

nu. Dźwięki otoczyły go jak morze, które zamyka się wokół

tonącego, brzmiały tak potężnie, że nic na świecie nie dało-

by się z nimi porównać. Uniósł się w łożu na kolana. Teraz

już wiedział, rozumiał wszystko. Pojął, że to samotność jest

jego siłą, bo sam stał się sobie całym światem.

Dzwon ucichł powoli. Nieco później, leżąc ze złożonymi

na piersiach rękami zobaczył rozjaśniające się za oknem

niebo i zbliżający się świt. Gwiazda przesunęła się w sam

róg otworu wyziernika. Od gaju powiało chłodem, więc

podciągnął jedwabną kapę pod brodę. Opadała rosa. Do-

szły go trzy pierwsze czyste tony śpiewu trznadla ze szczytu

wysokiego drzewa, rychło w jego ślady podążą inne ptaki

1 w lesie zakuka kukułka. Król zapadł w sen.

Kiedy służący weszli rano, żeby obudzić go i ubrać — pa-

dało. Król ocknął się z myślą o Granze, starym wenedzkim

słudze jego ojca. Musiał mu się przyśnić w półśnie tuż przed

przebudzeniem, bo szum deszczu brzmiał mu jeszcze w

uszach jak cichy szept fal spływających po żwirze nad-

morskiej plaży. Ojciec starego Wenedy został pojmany w

niewolę na Rugii i przywiedziony do Danii przez samego

biskupa Absalona. Przez całe swoje długie życie nie znał

nikogo ze swych współplemieńców, a stary był jak granit.

Dla Wenedów jednak lata liczyły się inaczej niż dla chrześ-

cijan, oni żyli całą wieczność. Przed dwudziestu laty stary

niewolnik był jego najlepszym przyjacielem. Wspólnie spę-

dzili na plaży wiele długich letnich dni, stary Weneda

uczył go zastawiać kosze i kłuć węgorze dzidą przy świetle

pochodni. Król nie widział go lata całe, ale dochodziły go

słuchy, że stary samotnik wciąż żyje w swej chacie na brze-

gu morza.

„Pojadę tam — postanowił — by raz jeszcze go zobaczyć".

Od zarania swego życia, jak daleko zdołał sięgnąć pamię-

cią widział koło siebie starego Granze, słuszne było zatem

i sprawiedliwe, by znów się pojawił. Stary Weneda wie-

dział niejedno, o czym lud duńskiego króla nie miał naj-

mniejszego pojęcia.

Żywo miał jeszcze w pamięci nocne rozmyślania, ale w

sercu jego panowała pogoda i spokój. W świetle poranku

odeszła mu chęć na dalsze medytacje, widział jasno wyty-

czoną sobie drogę — ba! sam był tą drogą, swoją prawdą

i życiem.

Król zezwolił pokojowcowi, by zawiesił mu na ramionach

ciężki płaszcz tkany rdzawą i błękitną nicią w desenie liści

i ptaków. Gdy paź przypinał mu ostrogi dano znać, że

ksiądz Sune Pedersøn przybył z Paryża. Sune Pedersøn

wywodził się z rodu Hvide, do którego należało wielu z naj-

bardziej zaciętych przeciwników władcy. Ale Sune był mu

towarzyszem zabaw, razem uczyli się czytać i pisać. Sune

był wówczas niższy o pół głowy od młodego księcia, dorów-

nywał mu jednak, a czasem go nawet przewyższał w jeź-

dzie konnej, w strzelaniu z łuku i polowaniu z sokołem.

Był przy tym miły, pojętny i nie znał uczucia lęku. Nie

było go w Danii przez pięć lat, które spędził na studiach

w Paryżu, z Francji jednak dochodziły króla słuchy o jęgo

postępach i poważaniu, jakie sobie zyskał tak wśród kleru

jak i na dworze.

Sune wkroczył ubrany w czarny strój podróżny, ni to

duchowny, ni to rycerski, przykląkł przed królem na ko-

lano, lecz ten uniósł go zaraz i ucałował w oba policzki.

Sune Pedersøn wyglądał na dorzecznego młodego księdza

pełnego dystynkcji, o białych dłoniach. Do twarzy mu było

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: