E. Balcerzan „Sprzecznościowa” koncepcja literackości.doc

E. Balcerzan: „Sprzecznościowa” koncepcja literackości

Literackość:

-          według Słownika języka polskiego – to synonim charakteru literackiego właściwego utworom literackim;

-          według Sławińskiego – formaliści rosyjscy oznaczyli tym słowem zespół właściwości swoistych dla literatury jako sztuki słowa;

-          literaturę wyróżnia rozróżnienie między faktami a efektami komunikacyjnymi. Założone w dziełach efekty (obrazowość, muzyczność) realizują się w programach, konkretyzacjach i interpretacjach. Ale są one iluzjami, nie działają na wszystkich;

-          pokonanie antynomii faktu i efektu – redukcja – sprowadzenie faktu do efektu i odwrotnie;

-          w krytyce literackiej wszelkie iluzje są faktami komunikacyjnymi. U niektórych filozofów – wszystko jest iluzją. Tu nie da się mówić o literackości;

-          nie wiadomo, czy literackość wynika z dodawania do języka nowych jakości, czy powstaje w wyniku pokonywania rozrzutności mowy (ścierają się tendencje transgresyjne z degresywnymi);

-          literackość jako nadorganizacja wypowiedzi – wtedy transgresja (nadmiar ładu) wywołuje degresję (ubywanie znaczeń);

-          idealny wyróżnik literackości powinien się pojawiać w literaturze wyłącznie i bezwyjątkowo. Ale tak się nie da;

-          literackość jako uniezwyklenie widzenia przedmiotu – ale doznanie niezwykłości jest subiektywne;

-          literackość – dzieła doskonale spójne, funkcjonalne, jednokrotne, tworzące kanoniczny kształt nie do naruszenia;

-          nie da się definiować literackości. Może filozofia literackości = filozofia przypadku. To by znaczyło obalenie autorytetu tradycji;

-          żadna koncepcja nie określa jednoznacznie i całościowo literackości;

-          literackość – s. 262 tymczasowy, zmienny wybór z repertuaru o niejasnych granicach i niedających się wyczerpać możliwościach;

-          s. 262 uniwersalnym wyróżnikiem literackości nie może zostać żadna konkretna, substancjalna właściwość tekstu;

-          istotą literackości jest sieć sprzecznościowych relacji (w komunikacji praktycznej nie może być A i nie-A; w komunikacji literackiej – musi tak być). Ta koncepcja może przejawiać się na różnych poziomach. Antynomie między wybranymi jakościami są stopniowalne. Relacje sprzecznościowe mają zasięg wewnątrz- i zewnątrztekstowy. Literackość to też napięcia między tym, co jawne (bezpośrednio dane w tekście) i odrzucane;

-          teoria zajmuje się genotypem, interpretacja – fenotypem.