Przechowalnictwo towarów wykład 3.10.2003
Zakres zajęć: wykłady /2/, ćwiczenia 8 – zaleczenie na ostatnich ćwiczeniach
Bibliografia : zarządzanie gospodarką magazynową – praca zbiorowa PWE Warszawa
Lisińska – Kuśnierz M. „ wybrane zagadnienia z przechowalnictwa towarów” AE Kraków.
Program wykładów i ćwiczeń:
1. terminologia podstawowa z zakresu gospodarki magazynowej
2. problem strat i ubytków naturalnych w przechowalnictwie
3. podstawowe czynniki wpływające na zmianę jakości towarów w czasie przechowywania
4. urządzenia do pomiaru i kontroli oraz regulacji klimatycznych w magazynie
5. wybrane problemy składowania towarów sypkich, kawałkowych i bryłowych
6. przykłady racjonalnego przechowywania towarów
Literatura:
Korzeniowski, Karczewski „Technika i technologia przechowalnictwa artykułów przemysłowych” AE Poznań
Dudziński, Kizyn „Poradnik magazyniera” PWE W-wa 2000
Dudziński „Jak sporządzić instrukcję magazynowania „– ośrodek doradztwa i szkolenia kadr.
Przechowalnictwo – jest działem nauki zajmującym się przechowywaniem surowców, półproduktów i wyrobów gotowych.
Przechowalnictwo zajmuje się poznaniem przyczyn prowadzących do zmian jakości składowanych produktów oraz opracowuje sposoby pozwalające na regulacje zachodzących procesów w czasie przechowywania.
Terminologia podstawowa z zakresu gospodarki magazynowej.
Gospodarka magazynowa – działalność techniczna, ekonomiczna i organizacyjna w skali kraju, regionu, branży, przedsiębiorstwa lub innej jednostki organizacyjnej, związana z magazynowaniem dóbr materialnych/zapasów/ w celu zapewnienia właściwej działalności gospodarki / produkcji i konsumpcji/.
Magazynowanie – zespół czynności związanych z czasowym przyjmowaniem, składowaniem, przechowywaniem, kompletowaniem, przemieszczaniem, konserwacją, ,ewidencjonowaniem, kontrolowaniem i wydawaniem dóbr materialnych /zapasów/.
Magazyn – jednostka funkcjonalno-organizacyjna przeznaczona do magazynowania dóbr materialnych /zapasów/ w wyodrębnionej przestrzenie budowli magazynowej według ustalonej technologii wyposażona w odpowiednie urządzenia, środki techniczne i obsługiwana przez zespół ludzi.
Zapasy – dobra materialne składowane w magazynach przez jednostki gospodarcze w celu późniejszego ich wykorzystania w produkcji, konsumpcji i innej działalności gospodarczej.
Budowle magazynowe – przedmioty działalności budowlanej, wyodrębnione z przestrzeni otwartej, ,stanowią skończoną całość, połączone z gruntem w sposób trwały, przeznaczone do magazynowania zapasów celem zabezpieczenia ich przed ubytkami ilościowymi lub stratami jakościowymi.
Powierzchnia /przestrzeń/ magazynowa – cześć powierzchni /przestrzeń/ w budowli magazynowej przeznaczona do realizacji procesów magazynowych.
Ładunek – dobra materialne przemieszczane w procesie transportu.
Jednostka ładunkowa – ładunek złożony z pojedynczych ładunków lub opakowań, zabezpieczony za pomocą jednego lub kilku elementów, ukształtowany lub przystosowany do przemieszczania, ,transportu, piętrzenia i składowania jako zwarta jednostka. Termin ten jest używany do opisu pojedynczego dużego ładunku przeznaczonego do magazynowania.
Urządzenie gospodarki magazynowej – zbiór urządzeń i środków technicznych niezbędnych do realizacji procesów magazynowych.
Transport – to zespół czynności związanych z przemieszczaniem osób i dóbr materialnych przy użyciu odpowiednich środków. Zespół czynności związanych z przemieszczaniem obejmuje zarówno samo przemieszczanie z miejsca na miejsce jak i czynności , jakie do tego celu mogą być konieczne /załadunek, wyładunek, względnie przeładunek/ oraz czynności manipulacyjne.
Technologia magazynowania – zbiór czynności związanych z zapewnieniem umieszczonym w budowli magazynowej zapasom określonych warunków mikroklimatycznych w określonym czasie.
Organizacja gospodarki magazynowej – dobór struktur organizacyjnych oraz środków, zasad i metod składających się na system skoordynowanych działań ludności zapewniających efektywne magazynowanie dóbr materialnych.
Ekonomia gospodarki magazynowej – dyscyplina ekonomiczna zajmująca się społecznymi prawami rządzącymi procesem magazynowania dóbr materialnych w gospodarce magazynowej.
Składowanie – zbiór czynności związanych z umieszczeniem /ułożeniem/ zapasów na powierzchni lub przestrzeni składowej budowli magazynowej np. w urządzeniach do składowania w sposób usystematyzowany odpowiednio do właściwości zapasów i istniejących warunków.
Piętrzenie – układanie zapasów jedna na drugich /w stosach lub gniazdach regałowych /.
Kompletowanie – operacja w procesie magazynowania polegająca na pobraniu zapasów ze stosów lub urządzeń do składowania w celu utworzenia zbioru zapasów zgodnie ze specyfikacją asortymentową i ilościową dla określonego odbiorcy/kompletowanie może się odbywać w miejscu lub poza miejscem magazynowania/.
Przechowywanie.
Dopuszczalny okres przechowywania – maksymalny czas przechowywania zapasów w określonych warunkach, zapewniający zachowanie jakości zgodnie z obowiązującymi przepisami i odpowiednimi normami przedmiotowymi.
Starzenie zapasów – powstanie nieodwracalnych zmian właściwości fizykochemicznych w czasie magazynowania prowadzących do zmiany jakości zapasów.
Warunki przechowywania - to zbiór wymagań przechowalniczych w zakresie dopuszczalnych temperatur i wilgotności względnej powietrza, możliwość wspólnego przechowywania, określające również wymagania dla budowli magazynu i sposobu składowania.
Klimatologia magazynowania – badani wpływu czynników klimatycznych na szybkość starzenia się zapasów w czasie przechowywania.
Klimatotechnologia magazynowania – to badanie wpływu zależności między czynnikami klimatycznymi a technologią magazynowania i starzenia się zapasów podczas przechowywania.
Narażenia klimatyczne zapasów – narażenia wynikające z destrukcyjnego oddziaływania na zapasy czynników klimatycznych w czasie magazynowania i transportu.
Wentylacja magazynu /wietrzenie/ - wymiana powietrza w magazynie mająca na celu dostosowanie jego parametrów temperaturowo – wilgotnościowych do wymagań określonych warunków przechowywania zapasów.
Ochrona zapasów – zbiór metod, środków i urządzeń niezbędnych do ochrony zapasów magazynowych w czasie składowania i transportu, polegające na stosowaniu środków łatwo usuwalnych lub środków nie wymagających usuwania , a także opakowań ochronnych.
Ubytek naturalny – nie dające się uniknąć ilościowe zmniejszenie masy lub wymiaru przechowywanego zapasu spowodowane zachodzącymi procesami biochemicznymi, fizycznymi lub czynnościami manipulacyjnymi któremu nie da się ( nie można ) zapobiec przy obecnym stanie wiedzy i dostępnej oraz opłacalnej techniki.
Przechowalnictwo towarów Ćwiczenia 5.10.2003.
Za straty uważa się część dóbr wyprodukowanych /wydobytych/, która na wskutek różnych przyczyn uległa zniszczeniu i której nie zużyto zgodnie z przeznaczeniem. W tych ramach należy wyróżnić ubytki naturalne, przez które rozumie się zmniejszenie masy i wymiarów spowodowane procesami fizykochemicznymi, czynnościami manipulacyjnymi w czasie przyjmowania, składowania, kompletacji, rozlewania, rozważania, cięcia, pakowania, wydawania, transportu itp., którym nie można zapobiec przy obecnym stanie wiedzy i dostępnej technice.
Ubytkami naturalnymi nie są straty spowodowane:
- zepsuciem lub zniszczeniem towarów albo obniżeniem jego jakości w wyniku nieodpowiedniego opakowania, niewłaściwego przechowywania, niedbałego obchodzenia
- przyczynami losowymi, kradzieżami
Całość strat w obrocie towarowym można podzielić wg ich typu:
1. utrata określonych właściwości prowadząca w efekcie do obniżenia się jakości towaru
2. straty ilościowe
3. utrata wszystkich z punktu widzenia przeznaczenia ważnych właściwości spowodowana stłuczeniem lub zepsuciem
4. straty wynikające z obniżenia się wartości użytkowej towarów spowodowane ich moralnym zużyciem się/np. stary produkt/
Straty towarowe można również podzielić wg:
ü miejsca ich powstawania; transportowe, magazynowe, w oknach wystawowych.
ü kolejności ich powstawania; pierwotne i wtórne/np. pierwotne uszkodzenie opakowania zawierającego produkt o silnym zapachu , wtórne wchłonięcie tego zapachu przez inny produkt/
ü czasu trwania niekorzystnej zmiany w towarze; czasowe i trwałe/np. czasowe to zmętnienie piwa przy niskiej temperaturze, trwałe powodują nieodwracalne zmiany np. zmętnienie piwa przy wysokiej temperaturze/
ü czynników wywołujących szkody; mechaniczne biotyczne, chemiczne
ü charakteru procesu ,który prowadzi do niekorzystnych zmian w towarze; jako następstwo procesów chemicznych, fizycznych i biotycznych.
Główne przyczyny wpływające na wielkość strat to:
1. oddziaływanie czynników klimatycznych. Powodują one od 5-60% strat w zależności od rodzaju towaru
2. niewłaściwe materiały opakowaniowe/przepuszczalne dla pary wodnej , tlenu, energii promienistej w zakresie UV, zapachów/ powodują od 5-25% strat.
3. zła konstrukcja opakowań /np. nieszczelność zgrzewu / powodują 5 – 15% strat.
Największe straty w przechowalnictwie towarów spożywczych z powodów klimatycznych wynoszą 5-10%.
Poza czynnikami klimatycznymi i opakowaniami straty w przechowalnictwie towarów spowodowane są:
Ø przechowywaniem na magazynie towarów o złej jakości,
Ø niedostateczna znajomością warunków przechowywania,
Ø nieodpowiednią technologią składowania,
Ø nieodpowiednimi rozwiązaniami konstrukcyjno budowlanymi magazynów.
Podatność magazynowo-transportowa wyrobu to zespół cech produktu i jego opakowania warunkujących sposoby manipulacji , składowania i transportu w łańcuchu magazynowo-transportowym . wyróżnić tu należy podatność techniczną oraz naturalną.
Podatność techniczna zależy od rodzaju , ,formy i postaci produktu i jego opakowania. Podatność naturalna zależy natomiast od cech fizykochemicznych i właściwości produktu, który magazynujemy.
Techniczna podatność magazynowo-transportwa wyrobu należy rozumieć jako ich odporność na warunki i skutki zmian/transformacji/ w czasie i przestrzeni, które wynikają z postaci fizycznej wyrobu czyli stanu skupienia, kształtu, wymiarów, masy oraz zabiegom przystosowujących ładunki do procesów magazynowo-transportowych np. formowanie jednostek ładunkowych.
Przez naturalną podatność magazynowo-transportową wyrobu należy rozumieć ich odporność na warunki i skutki transformacji czasowo-przestrzennej wynikającej z fizycznych, chemicznych oraz biologicznych cech i właściwości.
Techniczna podatność magazynowo-transportowa określa klasyfikację ładunków według podstawowych sposobów załadunku i wyładunku. Ponieważ wyładunek określonego ładunku odbywa się przeważnie w taki sam sposób jak załadunek dlatego dla uproszczenia przyjmuje się za kryterium podziału technologię i organizację załadunku. Z reguły załadunek jest bardziej pracochłonny i trudniejszy niż wyładunek.
Sposoby załadunku można sprowadzić do trzech czynności;
1. napełniania przestrzenie ładunkowej środka transportowego dotyczy to ładunków wolnych , luzem
2. nasypywanie lub narzucanie ładunku na środek transportu – dotyczy to ładunków luzem, które są odporne na uderzenia i łatwo się rozmieszczają w przestrzeni ładunkowej środka transportowego/żwir, piasek/
3. podnoszenie, wtaczanie lub wciąganie połączonego z układaniem lub ustawianiem ładunku – dotyczy ładunków sztukowych, luzem lub w opakowaniu w różnym kształcie , które muszą być racjonalnie rozmieszczone w przestrzeni ładunkowej. Należą do nich ładunki w opakowaniach:
- sztywnych; metalowych, ,drewnianych, tw. sztucznych
- półsztywnych; kosze, łubianki, nosidła,
- miękkich; worki, tobołki, paczki, pudła kartonowe.
Do ładunków ustawianych zalicza się ładunki luzem lub w opakowaniach o różnych kształtach, ale ze względu na ich masę wymagających odpowiedniego ustawienia i zabezpieczenia lub wymagają specjalnych środków transportu do towarów o danej masie.
Ustawienie w przeciwieństwie do układania wymaga wykwalifikowanej obsługi. Do towarów ustawianych należą np. samochody, maszyny, agregaty.
Klasyfikacja ładunków dla potrzeb mechanizacji robót ładunkowych.
Dla potrzeb mechanizacji robót ładunkowych ustalono cechy wg. których mogą być zestawiane ładunki:
Ø postać ładunku – ładunki opakowane lub nie
Ø stan skupienia – ciała lotne, ciecze, stałe,
Ø forma ładunku – jednostkowe lub zbiorcze,
Ø rodzaj opakowania – ładunki podatne do opakowań transportowych , ładunki podatne do opakowań zbiorczych
Ø wielkość ładunku;
- całopojazdowe nie przekraczające skrajni samochodowej,
- całopojazdowe nie przekraczając skrajni kolejowej
- ładunki wykraczające poza skrajnie ładunkowe,
Ø masa własna ładunku – wyraża się 9 przedziałami
Ø masa objętościowa ładunku 4 podziały ; bardzo lekkie, lekkie, średnio ciężkie, ciężkie.
Ø Cechy szczególne powodujące zmiany właściwości użytkowej ładunku, takie jak; wrażliwość temperaturę, rozpylne, łatwopalne
Ø Możliwość piętrzenia – nie podatne na piętrzenie, można piętrzyć bez dodatkowych zabezpieczeń, można piętrzyć ale z dodatkowymi zabezpieczeniami
Ø Przygotowanie ładunku do operacji zmechanizowanych– mogą być przygotowane lub nie oraz jednostkowe lub zbiorcze
Ø Sposób przygotowania ładunku do operacji ładunkowych zmechanizowanych – jednostki paletowe, pakietowe, kontenerowe
Ø Sposoby wykonania załadunku: nalewanie, nasypywanie oraz podnoszenie połączone z ustawianiem lub układaniem i ustawianiem.
tola008