W zależności od dziedziny działalności wyróżnia się psychologię: kliniczną (zajmuje się ona, np. metodami terapii ludzi z zaburzeniami psychicznymi (np. ze schizofrenią, manią, depresją), resocjalizacyjną (zajmuje się całokształtem nieprzystosowania społecznego, wykolejenia społecznego oraz możliwościami naprawy), pracy (zajmuje się wykorzystaniem dorobku psychologii w różnych miejscach pracy), wychowawczą (zajmuje się metodami wychowania i nauczania), zdrowia (wykorzystuje dorobek psychologii w walce z różnymi chorobami, zapobieganiu nim, radzeniu sobie ze stresem) itd.
Szczególną uwagę należy zwrócić na psychologię pracy.
Przedmiotem psychologii pracy jest analiza zawodowej działalności człowieka - od przygotowania i wdrażania do pracy aż do jej twórczych postaci (racjonalizacja i wynalazczość) - oraz analiza warunków jej optymalnego (obiektywnie i subiektywnie) wykonywania.
Zakres zainteresowań psychologii pracy jest olbrzymi. Psychologia pracy jest obszerną dziedziną wiedzy naukowej i zastosowań praktycznych. Główne jej aspekty to:
* człowiek jako wykonawca pracy, który posiada określone kompetencje, będące wynikiem uczenia się, nabywania doświadczeń, a także gotowość wykorzystywania swoich umiejętności na rzecz instytucji. Różne teorie psychologii pracy mówią tutaj na temat zdolności, zainteresowań pracownika, o jego przydatności i motywacji do pracy.
* fizyczne i społeczne środowisko pracy. Człowiek pracuje w pewnym otoczenie, które wpływa na niego, jego samopoczucie, motywację, itd. Także instytucja, w której zatrudniony jest człowiek znajduje się w określonym środowisku i tutaj też zachodzą różnego rodzaju relacje i wpływy.
* radzenie sobie w sytuacjach trudnych, gdy między możliwościami człowieka a warunkami otoczenie nie panuje równowaga.
W zależności od dziedziny działalności wyróżnia się psychologię przemysłową, komunikacyjną, wojskową, handlową itd. Każdy z tych działów ma do dyspozycji aparaturę wspólną oraz specjalistyczną. Używane są aparaty analityczne (badanie pojedynczej sprawności) i syntetyczne (imitujące stanowisko pracy).
Psychologia inżynieryjna dotyczy przystosowania konstrukcji narzędzi oraz całego środowiska pracy do psychicznych i fizycznych właściwości człowieka. Trzeba optymalnie planować formę, rozmieszczenie i inne cechy urządzeń sygnalizacyjnych i sterowniczych w maszynach.
Ważnym nurtem jest też społeczna psychologia pracy, która bada postawy, stosunki ludzi w pracy, motywację ludzi do pracy, wpływ grup koleżeńskich na zachowanie i samopoczucie człowieka. Tutaj też należy problematyka psychologii kierowania (zdolności kierownicze, wpływ różnych sposobów postępowania kierowników na atmosferę w grupach pracowników czy też na wydajność).
Psychologia pracy zajmuje się też:
* psychologią bezpieczeństwa pracy;
* psychologią szkolenia zawodowego;
* psychologią czynności roboczych;
* poradnictwem zawodowym.
Jednym z głównych zagadnień omawianej dyscypliny jest funkcjonowanie człowieka w sytuacji pracy. Opiera się ono na umowie pomiędzy pracownikiem a instytucją (po stronie instytucji stoją: wymagania i zapewnienie warunków ich realizacji, po stronie pracownika obowiązki, za które dostaje wynagrodzenie). Ta realizacja umowy odbywa się w otoczeniu społecznym i od niej zależy funkcjonowanie gospodarcze. Aktywność człowieka w pracy zależy od jego motywacji. Model motywacji do pracy wywodzi się od ogólnego modelu motywacji. Człowiek posiada pewne wartości i przewidywania dotyczące wyniku działania.
Zachowanie pracownika to wypadkowa funkcjonowania zakładu pracy, jego technologii, organizacji a także jego otoczenia. Praca to przecież najważniejszy rodzaj aktywności człowieka, zapewnia byt i różnorodne potrzeby (np. uznania, szacunku, przyjaźni). A to, jakie ma potrzeby, jaka jest motywacja, zdolności, uzdolnienia, możliwości wpływa na efektywność człowieka w pracy, na wynagrodzenie i poczucie zadowolenia. W aspekcie psychologii pracy zajmuje się ona przydatnością człowieka do pracy (ogółem cech decydujących o powodzeniu w pracy). Wiedza na temat możliwości człowieka ma ważne znaczenie praktyczne, ponieważ jest podstawą tworzenia norm pracy. (np. czas pracy). Ważne dla pracy są też zdolności i uzdolnienia pracownika dla efektywności w pracy. Więc w praktyce jest przeprowadzanie diagnozy zdolności, uzdolnień zawodowych. Przydatna bywa też wiadomość czy człowiek jest zainteresowany pracą.
Ważnym problem psychologii pracy jest także kierowanie ludźmi, problem przywództwa, gdyż coraz więcej jest instytucji i firm o hierarchicznej organizacji. Efektywność kierowania wyraża się między innymi w efektywności pracy zakładu. Bada się tutaj również tzw. style kierowania, czyli charakterystyki zachowań osoby kierującej innymi ludźmi. I to jest ogromny wkład psychologii w praktykę.
Następnym elementem są konflikty między ludźmi, badania skąd wpływają, co jest ich przyczyną i jak je skutecznie rozwiązywać. Zjawisko konfliktów jest czymś naturalnym w zbiorowości ludzkiej i może wpływać zarówno pozytywnie jak i negatywnie na funkcjonowanie instytucji.
Co jest ważne w pracy?
* finanse - pozwalają godnie żyć,
* satysfakcja,
* miła atmosfera,
* nawiązywanie kontaktów,
* możliwości samorealizacji,
* bezpieczeństwo,
* wygoda,
* awans,
* dobre stosunki z szefem.
Wartości związane z pracą:
* autonomia (możliwość pracy wedle własnego planu, zgodnie z zainteresowaniami),
* bezpieczeństwo (finanse i brak zagrożenia),
* kontakty społeczne (w gronie współpracowników),
* urozmaicenie (by nie była nudna, monotonna),
* produktywność (satysfakcja, poczucie, że coś zrobiłem),
* uznanie (pochwała, awans),
* możliwość kierowania innymi ludźmi,
* praca jasno określona (co do mnie należy),
* zawodowa specjalizacja (możliwości dokształcania w miejscu pracy),
* samorealizacja (możliwość własnego rozwoju).
Zachowanie się pracownika stanowi wypadkową funkcji: zakładu pracy, jego technologii, organizacji, otoczenia. Możliwości pracownika to zdolność do spełniania wymagań. O możliwości człowieka decydują:
* siła, sprawność fizyczna, zdrowie, wiek energia,
* zdolności i uzdolnienia będące podstawą kształtujących się umiejętności zawodowych i decydujących o sprawności wykonywania działania.
Przez motywację do pracy rozumiemy zespół procesów inicjowania określonych czynności (ich podejmowanie, rozpoczynanie) ukierunkowanie ich przebiegu i utrzymania ich trwania aż do osiągnięcia wyznaczonego celu.
Motywacja opiera się na 3 postawach: na przekonaniu, że warto, ze można i ze ta możliwość zależy w jakimś stopniu od samego człowieka.
Są też 2 kierunki motywacji:
* motywacja do aktywności innowacyjnej (ukierunkowanej na zmienianie zastanej sytuacji),
* motywacja do aktywności zachowawczej.
Co motywuje nas do pracy?
* osiągnięcia,
* pochwała,
* nagroda finansowa,
* zainteresowanie,
* uznanie w grupie,
* twórczość,
* poczucie rozwoju, sukcesy innych
Proces psychiczny jest stanem, dzięki któremu zdajemy sobie sprawę z tego, co dzieje się wokół nas lub w nas; widzimy przedmioty, słyszymy dźwięki, myślimy, przeżywamy marzenia, pragnienia, odczuwamy potrzeby. Niezależnie od tego czy są one świadome czy nieświadome, zawsze wpływają na nasze postępowanie i warunkują zachowanie.
Procesy psychiczne możemy ująć w 3 odrębne grupy:
* procesy poznawcze, do których zalicza się: wrażenia, spostrzeżenia, pamięć, wyobrażenia, myślenie i mowa.
* procesy pobudzeniowe, do których należą emocje, uczucia i motywacje;
* procesy wykonawcze, wchodzące w skład działania.
Do podstawowych procesów w psychologii zalicza się:
* Procesy percepcji (spostrzeganie),
* Procesy emocji (to, co czujemy) i motywacji (to, co popycha nas do działania),
* Procesy nabywania pojęć (myślenie pojęciowe),
* Procesy rozumowania (myślenie),
* Procesy uczenia się i pamięci.
W Behawioryźmie przyjęto następujący schemat:
Określony bodziec wywołuje określoną reakcję. Jednak ludzie różnie reagują na ten sam bodziec. Reakcja ich zależy od doświadczeń, myśli, układu nerwowego itp.
S - O - R (bodziec - osoba - reakcja)
Od momentu zadziałania bodźca do reakcji na ten bodziec upływa czas jest to czas reakcji. Im silniejszy bodziec – tym czas reakcji jest krótszy.
2. Kategoryzacja – rozpoznanie, identyfikacja sygnału, nadawanie znaczenia. Człowiek rozpoznaje sygnał, ponieważ posiada wcześniejsze doświadczenia w tym zakresie.
3. Stadium wyboru reakcji – decyzja, co zrobić.
4. Reakcja.
Detekcja - odpowiada - spostrzeganiu, kategoryzacja - uczeniu się i pamięci, wybór - procesom decyzyjnym.
Procesy percepcyjne (spostrzeganie)
Percepcja jest procesem twórczym, polegającym na aktywnym odbiorze, analizie oraz interpretacji zjawisk zmysłowych.
W badaniach nad percepcją uczeni zajmują się:
1. bodźcowymi wyznacznikami percepcji (konfiguracja bodźców, ich złożoność, siła sygnału, stosunek sygnału do zakłóceń);
2. aparatem fizycznym, służącym do wykrywania sygnałów (receptory, neurony, analizatory);
3. innymi czynnikami związanymi z daną osobą, która spostrzega (doświadczenie, osobowość, motywacja, emocje).
Dla spostrzegania ważne są trzy podstawowe rzeczy:
* bodziec - o jakiej jest sile; o jakiej wyrazistości; jakiego typu: wzrokowy, słuchowy, węchowy, czuciowy, smakowy; jak często się pojawia; czy jest złożony, itp.
* tło, sytuacja spostrzegania - czy jest duża złożoność sytuacji, czy są jakieś czynniki zakłócające proces spostrzegania.
* osoba spostrzegająca - jej uczucia, motywy, sprawność receptorów.
Informacje odbieramy przez zmysły ( wzroku, słuchu, smaku, węchu). Wrażenie trafia do oka, ucha - to są receptory, a następnie drogami nerwowymi do mózgu. Cała ta droga to analizator. Czyli:
Bodziec → receptor → część korowa analizator
Oczywiście osoba musi być wrażliwa na ten bodziec. Każda osoba posiada pewien próg wrażliwości - pewna wielkość bodźca, która powoduję zmianę reakcji osoby.
Występują pewne prawidłowości w spostrzeganiu różnych figur:
1. podobieństwo - elementy podobne widzimy jako należące do siebie.
2. bliskość - elementy, które są fizycznie bliskie, widzimy jako należące do siebie nawzajem.
3. zamykanie - jesteśmy skłonni spostrzegać figury niekompletne, tak jakby tworzyły całość.
4. kontynuacja (ciągłość) - widzimy elementy jako należące do siebie nawzajem, jeśli zdają się być kontynuacją kierunku poprzednich elementów.
5. wspólny los . Elementy, które poruszają się w tym samym kierunku, spostrzegamy jako należące do siebie nawzajem.
6. odwracalność figury i tła. Niekiedy bodziec wzorcowy jest tak zorganizowany, że można spostrzec wię...
paolo1960