362
PORADNIK DYDAKTYCZNY
dla nauczycieli realizujących podstawę programową
w zakresie szkoły podstawowej i gimnazjum
z uczniami niewidomymi i słabo widzącymi
Praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Jakubowskiego
Ministerstwo Edukacji Narodowej
Warszawa 2001
SPIS TREŚCI
Wstęp 7
Rozdział I 10
Dzieci z uszkodzonym wzrokiem i ich edukacja -Tadeusz Majewski 10
1. Wzrok i jego uszkodzenie 10
1.1. Znaczenie wzroku w życiu dziecka 10
1.2. Rodzaje uszkodzenia wzroku 10
1.3. Przyczyny uszkodzenia wzroku 14
2. Dzieci z uszkodzonym wzrokiem 15
2.1. Funkcjonowanie dzieci z uszkodzonym wzrokiem 15
2.2. Dzieci całkowicie niewidome 18
2.3. Dzieci niewidome z resztkami wzroku 18
2.4. Dzieci słabo widzące 20
2.5. Dzieci ociemniałe 24
2.6. Dzieci z uszkodzonym wzrokiem z dodatkowymi niepełnosprawnościami 24
3. Tyflopedagogika 25
4. Aktualne tendencje w tyflopedagogice 28
Bibliografia 31
Rozdział II 32
Posługiwanie się wzrokiem przez dzieci słabo widzące - Antonina Adamowicz-Hummel 32
1. Na czym polega rehabilitacja wzroku? 32
2. Najczęściej spotykane uszkodzenia i schorzenia układu wzrokowego oraz ich następstwa funkcjonalne 34
3. Czynniki wpływające na funkcjonowanie wzrokowe słabo widzącego 35
4. Pomoce ułatwiające widzenie 35
4.1. Czynniki zewnętrzne wpływające na widzenie 35
4.2. Powiększony druk i inne pomoce nieoptyczne 38
4.3. Najpopularniejsze pomoce optyczne 43
4.4 Powiększalniki i lupy elektroniczne 44
5. Wskazówki dla nauczyciela 46
5.1. Jak pomóc dziecku słabo widzącemu, żeby dobrze funkcjonowało i dobrze się czuło w klasie? 46
5.2. Przykłady zmian w wyglądzie i zachowaniu dziecka, mogących świadczyć o zmianach w stanie jego zdrowia i w widzeniu 48
Bibliografia 48
Rozdział III 51
Pismo brajla i rysunek wypukły w nauczaniu dzieci niewidomych 51
1. Wykorzystanie w dydaktyce pisma brajla - Halina Zielazek 51
1.1. Pismo brajla, jego zakres użytkowania 51
1.2. Jak uczyć? 52
Bibliografia 58
2. Cele i metoda nauczania dzieci niewidomych rysowania i czytania rysunku 59
s. Elżbieta Więckowska 59
2.1. Słowo wstępne 59
2.2. Psychiczne właściwości czytania dotykiem grafiki wypukłej 61
2.3. Zasady redagowania rysunku dydaktycznego dla niewidomego 62
2.4. Techniki kształtowania rysunku dotykowego dla niewidomego i przez niewidomego 64
2.5. Cele nauczania dzieci niewidomych rysunku 67
2.6. Podstawowe wskazania metodyczne 68
2.7. Związek nauczania rysunku z rozwojem wyobraźni i pojęć przestrzennych dziecka niewidomego 73
Teksty uzupełniające: 73
A. Zestawienie sprawności ucznia niewidomego, przygotowanego do nauki w szkole masowej 74
B. Najlepsze, znane mi tabliczki brajlowskie: 74
Bibliografia 76
Rozdział IV 77
Pomoce dydaktyczne i środki techniczne przydatne w nauczaniu dzieci z uszkodzonym wzrokiem - Stanisław Jakubowski 77
1. Przedmioty i urządzenia służące rehabilitacji osób niewidomych i słabo widzących 77
2. Urządzenia mówiące 83
2.1. Syntezatory mowy 83
2.2. Notatniki mówiące 85
2.3. "Mówiąca grafika" 86
3. Urządzenia elektroniczne wykorzystujące pismo brajla 88
3.1. Monitory brajlowskie 89
3.2. Notatniki brajlowskie 89
3.3. Drukarki brajlowskie 90
4. Skanery, aparaty do czytania 91
5. Przykłady zastosowań urządzeń komputerowych 94
5.1. Elektroniczne słowniki i encyklopedie 95
5.2. Sieć komputerowa w klasie zamiast tradycyjnej tablicy 96
5.3. Internet największą księgarnią świata 97
Bibliografia 100
Rozdział V 101
Zagadnienia nauczania początkowego dzieci z dysfunkcją wzroku - Barbara Kawczyńska-Reguła, Bożena Pierzchała 101
1. Dziecko a klasa 101
1.1. Podstawy integracji 101
1.2. Wzajemne postawy dziecka niewidomego i widzącego 102
1.3. Rola rodziców 104
1.4. Rola nauczyciela 105
1.5. Wzajemne kontakty rodzic-nauczyciel 106
1.6. Uczeń z dysfunkcją wzroku a jego miejsce w społeczności klasowej 107
1.7. Urządzenie klasy 108
2. Rehabilitacja podstawowa - wyrabianie samodzielności w poruszaniu się i samoobsłudze 109
2.1. Etapy rehabilitacji 109
2.2. Funkcja rodziny 110
2.3. Co to jest orientacja przestrzenna ? 110
2.4. Indywidualizacja w orientacji 111
2.5. Nauczanie orientacji w szkole 113
3. Pierwsze kroki w pisaniu i czytaniu 115
4. Odrabianie zadań domowych 123
4.1. Rola nauki domowej w ogólnym nauczaniu 123
4.2. Jak pomagać dziecku z dysfunkcją wzroku ? 124
4.3. Zabawa jako forma uczenia 128
4.4. Rola rodziców w odrabianiu zadań domowych 129
5. Nauczanie integracyjne 130
6. Konsultacja i pomoc pedagogiczna dla nauczycieli i rodziców 134
Bibliografia 136
Rozdział VI 138
Porady i wskazówki dydaktyczne dla nauczycieli przedmiotów humanistycznych 138
1. Specyficzne zagadnienia w nauczaniu języka polskiego dzieci z uszkodzeniem wzroku ze szczególnym uwzględnieniem niewidomych - Małgorzata Galster 138
1.1. Początki czytania i pisania 138
1.2. Rozwijanie słownictwa i form wypowiadania się 139
1.3. Doskonalenie czytania 140
1.4. Korzystanie ze słowników 142
1.5. Nauka ortografii 143
1.6. Lekcje gramatyki 144
1.7. Praca z dziećmi nowo ociemniałymi 144
Bibliografia 145
2. Historia i wiedza o społeczeństwie - Włodzimierz Zielazek 145
2.1. Wybór odpowiednich podręczników 146
2.2. Inne źródła wiadomości 147
2.3. Dostępność ilustracji i map historycznych 150
2.4. Pobudzanie aktywności ucznia na lekcjach 152
2.5. Przeprowadzanie sprawdzianów i testów 152
Bibliografia: 153
3. Dostępność sztuki i dóbr kultury dla dzieci z uszkodzonym wzrokiem - Stanisław Badeński 154
3.1. Sztuka - jej miejsce w bloku humanistycznym 154
3.2. Znaczenie sztuki i twórczej wypowiedzi w rozwoju dziecka z uszkodzonym wzrokiem 154
3.3. Ciągłość metod edukacji muzycznej i plastycznej 156
3.4. Swoistość nauczania sztuki 157
3.5. Plastyka 158
...
fokaaszara