I Przedmiot i zadania etyki, rodzaje etyk. Etyczny realizm i konstruktywizm.ETYKA [gr.]: Nauka o moralności, wg tradycji filoz. dyscyplina nauk. rozpatrywana w aspekcie normatywnym (tzw. etyka normatywna lub etyka właściwa) i opisowo-wyjaśniającym (tzw. etyka opisowa lub etologia). Etyka normatywna zajmuje się ustalaniem, co jest moralnie dobre, a co złe, oraz — na podstawie przyjętych ocen i związanych z nimi powinności — wytyczaniem dyrektyw, tj. norm moralnie pozytywnego postępowania i wskazywaniem sposobów takiego przekształcania obiegowej moralności, by dostosować ją do przyjętego ideału moralnego; zakres badań etyki pojętej normatywnie dzieli się zwykle na: aksjologię, tj. teorię wartości, oraz na tzw. deontologię, tj. naukę o powinnościach. Etyka opisowa zajmuje się analizą, opisem i wyjaśnianiem moralności rzeczywiście przyjmowanej (obiegowej) w różnych epokach i środowiskach społ., wskazywaniem źródeł, struktury, funkcji moralności jako formy świadomości społ. i wykrywaniem prawidłowości jej rozwoju; w tym rozumieniu etyka obejmuje socjologię moralności, psychologię moralności oraz metaetykę. ETYCZNY REALIZM TO : # korespondencyjna teoria prawdy -> która twierdzi że prawdziwość zdania polega na tym że to zdanie koresponduje z faktami. Jeżeli:zdanie zgadza się z faktami to jest dobrze=jest prawdziwe;zdanie nie zgadza się z faktami to to zdanie nie jest prawdziwe , czyli jest ono fałszywe. # teza o ambiwalencji logicznej: mówi ona o tym, że zdanie może być prawdziwe albo fałszywe niezależnie od rzeczywistości; jest to zdroworozsądkowe podejści(nie wiadomo jak tu porównać treść niezależnie z faktami). # poszukuje norm=praw etycznych, które są: ,absolutne= uniwersalne, niezmienne; niezależne od okoliczności. ETYCZNY KONSTRUKTYWIZM-twierdzi że normy etyczne są konstruowane przez ludzi. Przyjmuje KOHERENCYJNĄ TEORIĘ PRAWDY wg której:zdanie jest wtedy prawdziwe, gdy jest prawdziwe z innymi prawdziwymi tezami (czyli aby to uzasadnić musimy porównać zdania ze sobą nawzajem). ETYCZNY KONSTRUKTYWIZM DZIELI SIĘ NA: konstruktywizm relatywistyczny – wszelkie normy moralne są zmienne; każdy może sobie tworzyć te normy;konstruktywizm nierelatywistyczny – twierdzi że istnieje jakiś zespół norm nierelatywistycznych, które trzeba odkryć. NATURALIZM twierdzi że prawdziwość zdań/norm moralnych jest określona czynnikami niemoralnymi. AKOGNITYWIZM – twierdzi, że my wiemy co jest prawdą a co nie, ale nie potrafimy tego uzasadnić, czyli istnieje tzw. zmysł moralny=intuicja i tego nie możemy zrozumieć rozumem. II Normy moralne a normy etyczne.
Norma moralna a norma prawna ->ich różnice: @różnica co do sposobu sformułowania norm:* w normach prawnych sformułowanie ma tryb warunkowy (jeżeli coś się wydarzy to coś się stanie)* w normach moralnych jest np.: „nie zabijaj” i koniec.@różnica w genezie norm:* normy prawne są zapisane przez ustawodawców np.: w kodeksach; są konkretni autorzy, miejsce i czas powstania są określone);* normy moralne nie są nigdzie zapisane; autorzy , miejsce i czas nie są określone. @różnica w warunkach obowiązujących: * normy prwane są heteronomiczne ->występuje autorytet zewnętrzy, normy te są przestrzegane bo jest ktoś kto pilnuje; * normy moralne saautonomiczne -> sami jesteśmy fundamentem ustalania tych norm; @ rodzaj sankcji: * normy prawne->za przekroczenie prawa jest kara, a czasami i potępienie społeczne; * normy moralne -> za przekroczenie prawa jest potępienie społeczne; występuje kara albo nagroda; @ różnica co do obszaru regulowanego przez normy:* normy moralne -> dotyczą życia zewnętrznego jak i wewnętrznego; ten sam czyn może mieć charakter moralny lub nie, oceniając charakter norm bierzemy pod uwagę „chęci”, * normy prawne -> musimy przestrzegać prawo niezależnie czy się z nim zgadzamy czy nie; dotyczy tylko zewnętrznego życia. @ sposób stwierdzanie obowiązywania norm: * normy prawne-> są zapisane w kodeksach, * normy moralne-> to wewnętrzna refleksja; @Charakter norm: * normy prawne-> są 2-stronnym zobowiązaniem:jesnej str cos przynzają, a dtugiej – coś zakazują i gdy coś zostanie złamane to „ja” mam możliwość dochodzenia do ukarania tej drugiej str, * normy moralne-> mają charakter zobowiązania jednostronny; np.: żebrak nie ma prawa ode mnie domagać się pomocy;@ róznica stopnia popularności: * normy prawne-> poczucie prawne jest zjawiskiem pospolitym i społecznie doniosłym->wszyscy przestrzegają prawa; gdyby ludzie nie przestrzegali prawa to społeczeństwo załamało=zginęło by* normy moralne-> gdyby nie było praw moralnych to społeczeństwo by się zawaliło (ludzi moralnych jest mało i dlatego ceni się ich, bo ceni się to czego jest mało). III intelektualizm etyczny Sokrates .ABSOLUTYZM MORALNY to pogląd, że istnieje pewien system wartości, który jest "lepszy" od wszystkich innych systemów, i że wszyscy ludzie powinni się do niego stosować.Przeciwieństwem absolutyzmu moralnego jest relatywizm moralny, który dopuszcza istnienie różnych systemów wartości. MINIMALIZM POZNAWCZY SOFISTÓW składa się: 1] źródła wiedzy: ^ sensualizm- wiedza pochodzi od zmysłów;^relatywizm- wiedza jest względna; wiedza jest taka jakie mamy zmysły; ^ pragmatyzm – ta wiedza jest ważniejsza która jest przydatniejsza; ^ konsecjonalizm – prawda jest umowna. INTELEKTUALIZM ETYCZNY – czyli cnota jest wiedzą a więc z tego wynika że ludzie aby postępowali dobrze muszą mieć wiedzę. A więc ludzie którzy nie mają wiedzy=cnoty są głupi. IVEpikureizm. 2 RODZAJE POTRZEB WG EPIKURA: $ urojone – jeżeli ich nie spełnimy to nic się nie stanie; $ naturalne – muszą być zaspokojone aby można było żyć. 4 LĘKI które unieszczęśliwiają człowieka i 4 sposoby ich USUNIĘCIA: % obawa przed śmiercią<-> po śmierci nie ma ciała więc nie cierpimy; % obawa przed bogami <-> bogowie są szczęśliwi więc nie interesują się ludzmi na ziemi; % obawa przed cierpieniem <-> cierpienie jest albo krótkie (czyli trwa krótko) lub jest do zniesienia (czyli jest długie; nie zabije nas); % obawa przez nieosiągalnością szczęścia <-> szczęście jest łatwe do zdobycia bo należy cieszyć się tym co się ma. HEDONIZM (gr. hedone - przyjemność) to pogląd uznający przyjemność za najwyższe dobro, natomiast unikanie cierpienia i bólu jest głównym warunkiem osiągnięcia szczęścia. Hedonizmem etycznym nazywamy takie poglądy, wg których ludzie powinni zmierzać do szczęścia (cudzego lub swojego), bowiem jest to "etycznie dobre". V Arystoteles i etyka umiaru. REGUŁA ZŁOTEGO ŚRODKA- jest to reguła która mówi że należy zachować umiar między skrajnościami. CNOTY ETYCZNE –to cnoty dotyczące życia praktycznego; to np.: cnoty które nabywamy drogą przyzwyczajenia, nawyku. CNOTY DIANOETYCZNE - to cnoty kształtowane przez naukę; np.: mądrość, rozsądek. EJDAUMONIZM TELEOLOGICZNY – z gr: „telos”=cel. Wg Arystotelesa istnieje jakaś forma do której dążymy, a są nią lata dojrzałe. To jest celem bo: * organizm jest samowystarczlny w w fazie dojrzałej; * potrafimy wydawać potomstwo. WG ARYSTOTELESA ISTNIEJE HIERARCHIA DÓBR: ^ dobra niższe -> przez zaspakajajanie dóbr niższych dąży się do zaspakajania dóbr wyższych(dobro najwyższe wg Arystotelesa to EJDAJMONIA; ^ dobra wyższe. VI etyka św. Augustyna. EJDAUMONIZM TEOCENTRYCZNY –„teos”=bóg. WOLUNTARYZM ETYCZNY – o wartości moralnej człowieka decyduje jego wola. (przeciwieństwo to RACJONALIZM ETYCZNY). ZŁO MORALNE to wybór mniejszego dobra. ZŁO MORALNE jest konieczne do tego by świat mógł funkcjonować. VII Etyka św. Tomasza i prawo naturalne. Św. Tomasz był RACJONALISTĄ ETYCZNYM. PRAWA NATURALNE – ludzie nie mogą sobie ich wymyślić tylko odkrywają je po przez nauki empiryczne, czyli poszukujemy faktów i je opisujemy. NAKAZY PRAWA NATURY (odpowiadają naszym skłonnościom naturalnym): & czyń to co jest dobre , a unikaj tego co złe; & dbaj o własne życie i zdrowie; & rozmnażaj się i wychowuj dzieci. VIII Kant i formalizm etyczny, perfekcjonizm etyczny, imperatyw kategoryczny. DUALIZM FAKTÓW I WARTOŚCI HUME’A ->tą myśl podejmuje KANT. PERFEKCJONIZM ETYCZNY działanie moralne to takie działanie które podporządkowane jest wyłącznie prawu moralnemu. WARTOŚCI MORALNE CZYNU dzielą się na: @) pobudki/ intencje(odwołujemy się do doświadczenia wewnętrznego); @) skutki( odwołujemy się do doświadczenia zewnętrznego). POBUDKI dzielimy na: #) emocjonalne; #) racjonalne -> prawo moralne(dobra wola). ETYKA DEONTOLOGICZNA to zgodność czynu z prawem moralnym.(rozum posiada wiedzę o prawie moralnym). PRAWO MORALNE ma charakter ściśle racjonalny. FORMAL8IZM ETYCZNY – podaje formalne warunki prwa etycznego bez odwoływania się do doświadczenia. IMPERATYW KATEGORYCZNY – ma to być zestaw formalnych warunków prawa moralnego. (czyli postępuj tylko wg takiej maksymy dzięki której możesz zarazem chcieć żeby stała się powszechnym prawem.) IMPERATYW PRAKTYCZNY postępuj tak byś człowieczeństwo tak w swojej osobie, jak też w osobie każdego innego używał zawsze jako celu a nigdy jako środka. IX Utylitaryzm w etyce. Zasada użyteczności. UTYLITARYZM(UŻYTECZNOŚĆ) [łac.], teoria etyczna powstała w XIX w., której gł. zasada (zw. zasadą użyteczności) głosi, iż czyn jest dobry wtedy i tylko wtedy, gdy przyczynia się do stanowienia szczęścia powszechnego, rozumianego jako wzrost przyjemności i redukcja cierpień w świecie; gł. przedstawicielami utylitaryzmu są J.S. Mill oraz J. Bentham, który głosił, że natura poddała rodzaj ludzki rządom 2 zwierzchnich władców: przykrości i przyjemności, które rządzą ludźmi we wszystkim, co czynią i mówią i od których nie sposób się uwolnić; w słowach ktoś może utrzymywać, że się spod ich jarzma wyzwolił, w rzeczywistości będzie je zawsze dźwigał; przyjemność powszechna stanowi zatem kryterium oceny działań (hedonizm). Hedonistyczna wykładnia utylitaryzmu została poddana w XX w. krytyce przez zwolenników utylitaryzmu idealnego (G.E. Moore), który oceniał czyny w zależności od sumy dobra, jakie produkują w świecie oraz utylitaryzmu preferencyjnego (np. J. Rachels), który zasadnicze kryterium dobra widział w społ. wyborach (preferencjach); przedstawiciele utylitaryzmu XX w. dzielą się ponadto na tych, którzy odnoszą każdy czyn bezpośrednio do zasady użyteczności (utylitaryzmu czynów — K. Nielsen) oraz tych, którzy oceniają całą klasę czynów (utylitaryzmu zasad — R. Brandt); w pierwszym przypadku ocenie z punktu widzenia zasady użyteczności podlega konkretny czyn (np. dane kłamstwo), w drugim ocenia się zasadę leżącą u źródeł danego czynu (np. zasadę nakazującą kłamać). Współczesny utylitaryzm jest szczególnie aktywny w obszarze etyk szczegółowych, takich jak bioetyka czy etyka ekol. (P. Singer, J. Harris, J. Glover). W Polsce stanowisko pokrewne utylitaryzmowi prezentował T. Kotarbiński w swojej teorii etyki niezależnej.
purpura