000.Sienkiewicz Henryk - Przez Stepy.pdf - Przez stepy - lersen

Henryk Sienkiewicz

Przez stepy

Opowiadanie kapitana R.

Za czasu mego pobytu w Kalifornii wybrałem się pewnego razu z moim zacnym i dzielnym

przyjacielem, kapitanem,w odwiedziny do naszego rodaka, mieszkającego w odludnych górach

Santa Lucia. Ponieważ nie zastaliśmy go w domu, przesiedzieliśmy dni pięć w głuchym wąwozie w

towarzystwie starego sługi Indianina, który pod niebytność pana pilnował pszczół i kóz angorskich.

Stosując się do miejscowych zwyczajów spędzałem znojne dnie letnie śpiąc przez większą część

czasu, nocami zaś, zasiadłszy przy ognisku z suchego “czamizalu”, słuchałem opowiadań kapitana,

jego nadzwyczajnych przygód i wypadków, jakie tylko na pustyniach amerykańskich mogą mieć

miejsce.

Chwile te uchodziły mi bardzo uroczo. Noce były prawdziwie Kalifornijskie: ciche, ciepłe,

gwiaździste; ognisko buzowało się raźnie, a w jego blaskach widziałem olbrzymią, ale piękną i

szlachetną postać starego wojownika - pioniera, który podnosząc oczy ku gwiazdom szukał

pamięcią ubiegłych zdarzeń, drogich imion i drogich twarzy, powłóczących nawet we

wspomnieniu czoło jego smutkiem łagodnym . Jedno z tych opowiadań podaję tak po prostu, jak je

słyszałem; sądząc, że i czytelnik wysłucha go z równą mojej ciekawością.

Rozdział pierwszy

Przybywszy do Ameryki we wrześniu roku 1849 - mówił kapitan - znalazłem się w Nowym

Orleanie, który wówczas był jeszcze miastem na wpół francuskim, stamtąd zaś udałem się w górę

Missisipi, do jednej wielkiej plantacji cukrowej, gdzie znalazłem pracę i dobre wynagrodzenie.Ale

że byłem naonczas młody i przedsiębiorczy, przykrzyło mi się siedzenie na miejscu i piśmienna

robota; porzuciłem więc ją wkrótce, a natomiast rozpocząłem życie leśne. Mnie i moim

towarzyszom upłynęło w ten sposób kilka lat wśród jezior luizjańskich, krokodylów, wężów i

moskitów. Utrzymywaliśmy się z polowania i rybołówstwa, a od czasu do czasu spławialiśmy

wielkie partie drzewa po rzece aż do Orleanu, gdzie nam płacono za nie niezłe pieniądze. Wyprawy

nasze sięgały częstokroć stron bardzo odległych. Zapuszczaliśmy się aż do krwawego Arkanzasu

(Bloody-Arkansas),który, dziś jeszcze mało zamieszkany, wtedy był zupełnie prawie pusty. Takie

życie, pełne trudów i niebezpieczeństw, krwawych zajść z pirata mina Missisipi, i z Indianami,

których pełno jeszcze było w Luizjanie, w Arkanzasie i Tenessee, zahartowało moje niezwyczajne

z natury siły i zdrowie, a przy tym dało mi doświadczenie stepowe, tak że w tej wielkiej księdze

umiałem czytać nie gorzej od każdego czerwonego wojownika. Dzięki temu doświadczeniu, gdy

po odkryciu złota w Kalifornii wielkie partie emigrantów prawie codziennie opuszczały Boston,

New York, Filadelfię i inne miasta wschodnie, jedna z nich wezwała mnie na swego dowódcę,

czyli, jak u nas mówią, kapitana. Zgodziłem się chętnie, bo cuda wtedy opowiadano o Kalifornii;

od dawna więc nosiłem się z zamiarem puszczenia się na Daleki Zachód; nie mniej jednak nie

ukrywałem sobie niebezpieczeństw tego przedsięwzięcia. Dziś przestrzeń z New Yorku do San

Francisco przebywa się w tydzień koleją, a prawdziwa pustynia zaczyna się dopiero od Omaha:

wtedy było zupełnie co innego. Wszystkie te miasta i miasteczka, których teraz między New

Yorkiem a Chicago jak maku, nie istniały jeszcze, a i samo Chicago wyrosłe później jak grzyb po

deszczu, było tylko lichą i nieznaną osadą rybacką, której nie znalazłbyś na żadnej mapie. Trzeba

więc było iść z wozami, ludźmi i mułami przez kraje zupełnie dzikie, a zamieszkane przezgroźne

plemiona Indian: Kruków, Czarnonogich, Pawnisów, Siuksów i Arikarów, przed którymi ukryć się

większej liczbie ludzi było prawie niepodobieństwem,albowiem ruchliwe jak piasek te pokolenia

nie mają stałych siedlisk, ale jako myśliwskie krążą po całej przestrzeni stepów za stadami

bawołów i antylop. Groziły nam więc niemałe trudy; ale kto się wybiera na Daleki Zachód, musi

być na nie przygotowany, jak również i na to, że nieraz głowy nadstawić przyjdzie. Więcej też niż

wszystkiego obawiałem się odpowiedzialności, jaką na siebie brałem ;ponieważ jednak rzecz już

była ułożona, nie było co innego do roboty, jak zająć się przygotowaniami do drogi. Trwały one

przeszło dwa miesiące, bo trzeba było sprowadzać wozy aż z Pensylwanii Pittsburga, kupować

muły, konie, broń i czynić znaczne zapasy żywności. Ku końcowi jednak zimy wszystko było

gotowe.

Chciałem wyruszyć tak, abyśmy wielkie stepy leżące między Missisipi a górami skalistymi

przebyli wiosną, wiedziałem bowiem, że latem, skutkiem upałów panującym na tych odkrytych

przestrzeniach, mnóstwo ludzi zapada na różne choroby. Z tego samego powodu postanowiłem nie

prowadzić taboru południową drogą na St. Louis, ale na Iowę, Nebraskę i północne Colorado. Była

to droga niebezpieczniejsza ze względu na Indian, ale bez wątpienia zdrowsza. Zamiar ten

wzbudził z początku opór między ludźmi należącymi do taboru, ale gdym oświadczył, aby jeśli nie

chcą czynić wedle mej woli, szukali innego kapitana, po krótkim namyśle zgodzili się i z

pierwszym tchnieniem wiosny ruszyliśmy w drogę. Zaczęły się zaraz dla mnie dni dość trudne,

zwłaszcza nim się ludzie oswoili ze mną i z warunkami podróży. Osoba ma wzbudzała wprawdzie

ufność, bo awanturnicze pochody moje do Arkanzas zjednały mi pewną sławę między ruchliwą

ludnością nadgraniczną, a imię “Big Ralf”(Wielki Raalf”),pod którym mnie znano na stepach, obiło

się już nie raz o uszy większej części moich ludzi. Ale w ogóle “kapitan”, czyli dowódca, bywał z

natury rzeczy często w położeniu bardzo względem emigrantów drażliwym. Do mnie należało

wybierać obozowiska na noc, czuwać nad pochodem w dzień, mieć okona cały tabor, ciągnący się

czasem milę po stepie, wyznaczać straże na postojach i wydawać pozwolenie na odpooczynek

oddziałom udającym się kolejno na wozy.

Amerykanie mają wprawdzie w sobie ducha organizacji posuniętego do wysokiego stopnia, ale w

miarę trudów podróży energia ludzka słabnie, zniechęcenie ogarnia najwytrwalszych i wówczas

nikomu nie chce się dniem harcować konno, nocą iść na straże, a każdy natomiast rad by wymknąć

się od przypadającej na niego kolei i leżeć po całych dniach na wozie. Przy tym w stosunkach z

Jankesami kapitan musi umieć pogodzić karność z pewną poufałością koleżeńską, co nie jest rzeczą

łatwą. Bywało więc tak, że w czasie pochodu i w godzinach nocnych postojów byłem zupełnym

panem woli każdego z moich towarzyszów, ale w czasie dziennych wypoczynków po farmach i

osadach, które spotykaliśmy z początku na drodze, kończyła się i moja rola

rozkazodawcy.Wówczas każdy był sobie panem i nieraz musiałem zwalczać opór zuchwałych

awanturników;ale gdy wobec licznych “ringów” okazało się po kilkakroć, że moja mazowiecka

pięść silniejszą jest od amerykańskich, zaraz urosło moje znaczenie, i później nie miałem nigdy

żadnych zajść osobistych. Zresztą znałem już na wylot charakter amerykański, wiedziałem więc,

jak sobie radzić, a przy tym wytrwania i zachęty dodawała mi pewna para niebieskich oczu,

spoglądająca na mnie spod płóciennego dachu wozu ze szczególnyn zajęciem. Oczy te, patrzące

spod czoła ocienionego bujnym złotym włosem, należały do młodej dziewczyny imieniem Lilian

Morris, rodem z Massachusetts z Bostonu. Była to istota delikatna, wiotka, o rysach drobnych i

twarzy smutnej, pomimo iż prawie dziecinnej. Smutek ten w tak młodej dziewczynie uderzył mnie

zaraz z początku podróży, ale wkrótce zajęcia związane z rolą kapitana zwróciły mój umysł i

uwagę gdzie indziej. Przez pierwsze tygodnie prócz zwykłych codziennych:”good morning!”

zamieniliśmy zaledwie parę słów innych. Litując się jednak nad młodością i osamotnieniem Lilian,

nie było bowiem nikogo z jej krewnych w całej karawanie, oddałem biednej dziewczynie kilka

małych usług. Osłaniać ją swoją powagą dowódcy i pięścią od natarczywości młodych ludzi

podróżujących razem nie miałem najmniejszej potrzeby, albowiem po między Amerykanami

najmłodsza kobieta może być pewna jeśli nie nadskakującej grzeczności, jaką odznaczają się

Francuzi, to przynajmniej zupełnego bezpieczeństwa. Ze względu jednak na delikatne zdrowie

Lilian umieściłem ją w najwygodniejszym ze wszystkich wozie, prowadzonym przez wielce

doświadczonego woźnicę Smitha, sam usłałem jej siedzenie, na którym w nocy mogła sypiać

wygodnie, wreszczie oddałem na jej użytek ciepłą skórę bawolą, których kilka miałem w zapasie.

Lubo przysługi te mało były znaczące, Lilian zdawała się czuć za nie żywą wdzięczność i nie

pomijała żadnej sposobności, przy której mogła mi ją okazać. Było to stworzenie widocznie bardzo

łagodne i nieśmiałe. Dwie kobiety: ciotka Grosvenor i ciotka Attkins, które dzieliły z nią wóz,

pokochały ją wkrótce niezmiernie za słodycz jej charakteru, przezwisko zaś “Little Bird” (mały

ptaszek), nadane jej przez nie, stało się wkrótce mianem, pod którym znano ją w całym obozie. Z

tym wszystkim między mną a Małym Ptaszkiem nie było najmniejszego zbliżenia, pókim nie

dostrzegł, że błękitne, a prawie anielskie oczy tego dziewczątka zwracają się za mną ze

szczególniejszą jakąś sympatią i uporczywym zajęciem.

Można to sobie było wytłumaczyć tym, że między wszystkimi ludźmi należącymi do taboru ja

jeden miałem trochę ogłady towarzyskiej ;

Lilian więc, po której także znać było staranniejsze wychowanie, widziała we mnie kogoś

bliższego siebie niż reszta otoczenia. Ale wtedy ja tłumaczyłem to sobie trochę inaczej i zajęcie się

jej połechtało moją próżność, próżność zaś sprawiła, żem sam zaczął być na Lilian uważniejszym i

częściej jej w oczy zaglądać. Wkrótce potem sam już sobie nie umiałem zdać sprawy,jakim

sposobem to się stało, że dotąd nie zwróciłem żadnej prawie uwagi na tak wyborną istotę, która

każdego posiadającego serce człowieka odrazu tkliwymi mogła natchnąć uczuciami. Odtąd też

lubiłem kręcić się na koniu koło jej wozu. W czasie upału dziennego, który pomimo wczesnej

wiosennej pory mocno nam w godzinach południowych dokuczał, gdy muły wlokły się leniwo, a

karawana rozwłóczyła się tak po stepie, że stojąc przy pierwszym wozie ledwie można było

dostrzec ostatni, przelatywałem często z końca w koniec, zajeżdżając bez potrzeby konie, by tylko

w przelocie zobaczyć tę jasną główkę i te oczy, prawie mi już z myśli nie schodzące.Z początku

wyobraźnia moja więcej była zajęta niż serce, jednak myśl, że wśród tych obcych ludzi nie jestem

zupełnie obcym, ale mam jedną maleńką duszę sympatyczną, zajmującą się mną trochę, lubej

dodała mi otuchy.Może to już i nie pochodziło z próżności, lecz z tej potrzeby, którą na ziemi

człowiek czuje, aby nie rozpraszać myśli i serca na tak nieokreślone i ogólne przedmioty, jakimi są

lasy tylko i stepy, ale aby je skupić na jedną żywą kochaną istotę i zamiast gubić się w jakichś

oddaleniach i nieskończonościach odnaleźć samego siebie w sercu bliskim. Uczułem się tedy

mniej samotny i cała podróż nowych, nie znanych dotąd nabrała dla mnie powabów. Dawniej, gdy

karawana rozciągała się oczu, widziałem w tym tylko brak ostrożności i nieporządek, za który

gniewałem się mocno.Teraz, gdym zatrzymał się na jakiej wyniosłości, widok tych wozów białych

i pasiastych, oświetlonych słońcem i nurtujących na kształt okrętów morzu traw, widok konnych i

zbrojnych ludzi, rozrzuconych w malowniczym nieładzie obok pociągów, napełniał duszę moją

zachwytem i błogością. I nie wiem, skąd mi się brały takie porównania, ale zdawało mi się,że to

jakiś tabor biblijny, który ja, jakby patriarcha, wiodę do Ziemi Obiecanej. Dzwonki na uprzężach

mułów i śpiewne “get up!” woźniców wtórowały wtedy jakby muzyka myślom moim,

pobudzonym przez serce i przyrodzenie.

Jednakże z Lilian od owej rozmowy oczu nie przechodziliśmy prawie do innej, bo krępowała mnie

obecność kobiet razem z nią jadących. Przy tym,od czasu, jakem spostrzegł, że tam jest już coś

między nami, czego sam jeszcze nie umiałem nazwać, a przecie czułem, że było, ogarnęła mnie

jakaś dziwna nieśmiałość. Podwoiłem jednak moją troskliwość o kobiety i często zaglądałem do

wozu pytając o zdrowie ciotkę Attkins i ciotkę Grosvenor, aby tym sposobem usprawiedliwić i

zrównoważyć starania, jakimi otoczyłem Lilian. Ona jednak rozumiała doskonale tę moją politykę

i porozumienie to stanowiło jakby naszą tajemnicę, ukrytą dla reszty towarzyszów. Wkrótce

jednak spojrzenia, przelotna zamiana słów i tkliwe starania już mi nie mogły wystarczyć. Ta

dziewczyna z jasnymi włosami i słodkim spojrzeniem ciągnęła mnie ku sobie z nieprzepartą jakąś

siłą. Począłem o niej myśleć po całych dniach, a nawet nocą, gdy zmęczony objazdem straży i

ochrypły od nawoływań: “All’s right!” wszedłem wreszcie na wóz i owinąwszy się skórą bawolą,

zamykałem oczy, aby zasnąć - zdawało mi się,że owe komary i moskity brzęczące koło mnie

śpiewają mi bez ustanku do ucha imię: Lilian! Lilian! Lilian! Postać jej stawała przy mnie w snach

moich; po przebudzeniu pierwsza myśl leciała do niej jakby jaka jaskółka ;a jednak, dziwna rzecz!

nie spostrzegłem się od razu, że ten luby powab jakiego nabrało dla mnie wszystko, i to malowanie

w duszy przedmiotów złotymi kolorami, i te myśli płynące za jej wozem, to nie przyjaźń ani

przychylność dla sieroty, ale mocniejsze daleko uczucie, od którego nikt się nie obroni, gdy na

niego kolej nadejdzie.

Byłbym się może wcześniej spostrzegł, gdyby nie to, że słodycz charakteru Lilian ujmowała sobie

wszystkich; myślałem więc, że zostaję pod urokiem tego dziewczęcia nie więcej od innych.

Wszyscy kochali ją jak dziecko własne i dowody tego codziennie miałem przed oczyma.

Towarzyszki jej były to kobiety proste i dość do swarów pochopne, a jednak nieraz widziałem

ciotkę Attkins, największego w świecie heroda, jak czesząc rankami włosy Lilian całowała je z

serdecznością matki, podczas gdy Missis Grosvenor tuliła w rękach dłonie dziewczynki, które były

zziębły wśród nocy.Mężczyźni otaczali ją również troskliwością i staraniami. Był w karawanie

niejaki Henry Simpson, młody awanturnik z Kanzas, nieustraszony strzelec i poczciwy w gruncie

chłopak, ale tak ufny w siebie, zuchwały i gburowaty, że w pierwszym zaraz miesiącu musiałem go

po dwakroć obić, aby go przekonać, że jest ktoś silniejszy od niego w pięści, a starszy znaczeniem

w obozie. Otóż trzeba było widzieć tego samego Henry rozmawiającego z Lilian: on, który nic by

sobie nie robił z samego prezydenta Unii, w obecniej tracił całą pewność i śmiałość, odkrywał

głowę i powtarzając co chwila: “I beg your pardon, Miss Morris!”, miał zupełnie minę brytana na

łańcuchu. Ale widać było, że ów brytan gotów jest słuchać każdego skinienia tej małej

półdziecinnej rączki. Na popasach starał się też zawsze być przy Lilian, aby mu łatwiej było

oddawać jej rozmaite drobne przysługi. Rozpalał ognisko, wybierał jej miejsce zabezpieczone od

dymu, usławszy jej pierwej mchem i własnymi derami, wybierał dla niej najlepsze kawałki

zwierzyny; czynił zaś to wszystko z nieśmiałą jakąś troskliwością, której się po nim nie

spodziewałem, a która budziła jednak we mnie pewną niechęć, bardzo do zazdrości podobną. Ale

mogłem się tylko gniewać, nic więcej. Henry, jeśli nie na niego przypadała kolej straży, mógł

czynić ze swoim czasem, co mu się podobało, zatem być blisko Lilian; tymczasem moja kolej nie

kończyła się nigdy. W drodze wozy ciągnęły jeden za drugim, często bardzo od siebie daleko; za

to,gdy weszliśmy już w kraje puste, na południowe odpoczynki stawiałem je wedle obyczaju

stepowego w jednej poprzecznej linii, zwartej tak, iż między kołami zaledwie człowiek mógł się

przecisnąć. Trudno przewidzieć, ile ponosiłem trudów i pracy, nim taka linia, łatwa do obrony,

została uformowana. Muły, z natury dzikie i nieposłuszne zwierzęta, zamiast stawać w szeregu albo

upierały się na miejscu, albo nie chciały zejść na bok z utartej kolei, gryząc się przy tym, kwicząc i

wierzgając; wozy skręcane nagłym ruchem przewracały się często, a podnoszenie tych

prawdziwych domów z drzewa i płótna niemało zabierało czasu; kwik mułów, klątwy

woźniców,brzęk dzwonków i szczekania psów wlokących się za nami sprawiały piekielny hałas.

Gdym jako tako przyprowadził wszystko do ładu, musiałem jeszcze pilnować wyprzęży zwierząt i

kolejników, mających pognać je na pastwisko, a następnie do rzeki. A tymczasem ludzie, którzy w

czasie pochodu pogrążyli się byli w step dla polowania, ściągali ze wszystkich stron ze zwierzyną:

ogniska były poobsiadane, ja zaś zaledwie znajdowałem dosyć czasu, aby pożywić się i odetchnąć.

Prawie podwójną miałem robotę, gdy po skończonym wypoczynku ruszyliśmy naprzód, bo

zaprzęganie mułów więcej jeszcze za sobą rozhoworów i wrzawy niż wyprzęganie pociągało. Przy

tym woźnice starali się zawsze jeden przed drugim wyruszyć, aby potem oszczędzić sobie

zjeżdżania w bok po złym nieraz gruncie. Powstawały stąd zatargi, kłótnie, przekleństwa i przykre

zwłoki w podróży. Nad wszystkim tym musiałem czuwać, a w czasie pochodu jechać na przodzie

zaraz za przewodnikami, by i okolicę przepatrywać, i wcześnie miejsca ochronne, obfitujące w

wodę i w ogóle przygodne do noclegu wybierać. Często przeklinałem moje obowiązki kapitana,

luboć z drugiej strony napełniała mnie dumą myśl, że na całej tej pustyni bez końca pierwszym

jestem wobec pustyni samej,wobec ludzi, wobec Lilian i że los tych wszystkich istot, błądzących z

wozami po stepie w moim jest ręku.

Rozdział drugi

Pewnego razu po przejściu już Missisipi zatrzymaliśmy się na nocleg przy rzece Cedar, której

brzegi obrosłe drzewem bawełnianym dawały nam pewność opału na całą noc. Wracając od

kolejników, którzy poszli z siekierami w gęstwinę, spostrzegłem z daleka, że ludzie nasi

korzystając widocznie z pięknej pogody i cichego, ciepłego dnia rozeszli się na wszystkie strony z

taboru w step. Było jeszcze bardzo wcześnie, zwykle bowiem o piątej już z wieczora stawaliśmy

na noc, by nazajutrz o pierwszym brzasku dnia wyruszyć. Niebawem spotkałem miss Morris.

Zsiadłem zaraz z konia i wziąwszy go za lejce zbliżyłem się do niej uszczęśliwiony, że mogę choć

na chwilę być z nią sam na sam. Począłem ją wypytywać o powody, dla których tak młoda i sama

postanowiła puścić się w tę drogę, wyczerpującą siły najtęższych mężczyzn. - Nigdy bym się nie

zgodził - mówiłem - przyjąć pani do karawany naszej, ale przez pierwsze dni sądziłem, że jesteś

córką ciotki Attkins, dziś zaś cofać się byłoby za późno. Czy jednak znajdziesz dość sił, drogie

dziecko, bo musisz być przygotowaną, iż dalsza podróż nie pójdzie tak łatwo,jak dotąd?

- Sir! - odrzekła na to, podnosząc na mnie i prawie szczęśliwa jestem,że cofnąć się już niepodobna.

Ojciec mój jest w Kalifornii i z listu, który mi przysłał naokół Cap Horn, opieki - i dla mnie tylko

udał się do Kalifornii. Nie wiem, czy go tylko słodką powinność.

Nie było co odrzec na takie słowa; zresztą wszystko, co bym mógł nadmienić przeciw temu

przedsięwzięciu, byłoby niewczesne. Począłem więc tylko wypytywać Lilian o bliższe szczegóły

tyczące jej ojca, które opowiadała z wielką chęcią, a z których dowiedziałem się, że mr. Morris

był:”judge of the supreme court”, czyli sędzią najwyższego stanowego trybunału w Bostonie;

następnie straciwszy majątek udał się do nowo odkrytych kopalni kalifornijskich, gdzie spodziewał

się odbudować straconą fortunę i córce, którą kochał nad życie, przywrócić dawne stanowisko

towarzyskie.Ale tymczasem zachorował na febrę w niezdrowej dolinie Sacramento i sądząc, że

umrze, przesłał Lilian ostatnie błogosławieństwo. Wówczas ona zebrawszy wszystkie zapasy, jakie

był jej pozostawił, postanowiła udać się za nim. Początkowo miała zamiar jechać drogą morską, ale

000.Sienkiewicz Henryk - Przez Stepy.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: