Koncepcja gry organizacyjnej
W naukach o zarządzaniu, w drugiej połowie lat siedemdziesiątych pojawił się zupełnie nowy sposób myślenia i analizowania zjawisk organizacyjnych, polegający na opisie i wyjaśnianiu dynamiki tych zjawisk w kategoriach gry społecznej. Głównymi przedstawicielami koncepcji gry organizacyjnej są M. Crozier, E. Friedberg.
Nurt ten zrodził się pod wpływem relacji pomiędzy praktyką, a teorią zarządzania, która uwidaczniała coraz większe problemy z kierowaniem złożonymi systemami organizacyjnymi. Dominująca dotychczas zatomizowana, deterministyczna i dychotomiczna teoria zarządzania stała się nieprzydatna dla praktyki.
Zjawiska występujące w organizacjach były traktowane w izolacji i nie uwzględniały występujących pomiędzy nimi współzależności. Proces organizowania postrzegano jako zaprzeczenie spontaniczności, racjonalność ujmowano jako antynomię nieracjonalności, a stabilizację przeciwstawiano rozwojowi. Przyjmowano założenie, że organizację należy badać po to, aby utrwalać zjawiska uznane za "pozytywne", a eliminować te, które uznano za "negatywne".
Opisując w sposób syntetyczny genezę tego nowego kierunku w naukach o zarządzaniu, nie można poprzestać na zidentyfikowaniu warunków, które go zrodziły, lecz trzeba także wskazać jego rodowód teoretyczny.
Autorzy tej koncepcji czerpią z całego dotychczasowego dorobku wiedzy, zarówno nauk o zarządzaniu jak i nauk społecznych. Wykorzystują podejście systemowe, teorię gier oraz oparte na niej modele decyzyjne. W warstwie metodologicznej nawiązują oni do zasad dialektyki. Na przyjęty przez nich paradygmat wyraźny wpływ wywarły różne koncepcje gier społecznych, społecznych interakcji, wymiany społecznej czy też wpływu społecznego.
Istotę założeń metodologicznych przedstawicieli koncepcji gry organizacyjnej najlepiej scharakteryzować, jako przeciwstawianie się wszelkim odmianom determinizmu, redukcjonizmu oraz aprioryzmu w badaniu i analizowaniu zjawisk organizacyjnych.
Wskazuje ona na charakterystyczne jej cechy, które można sprowadzić do następujących dwóch stwierdzeń:
1. Procesy organizacyjne nie podlegają, ani determinizmowi, ani fatalizmowi. Będą ich rezultatem rozwiązania organizacyjne, nigdy nie są, ani jedynymi możliwymi, ani nawet najlepszymi w stosunku do określonego kontekstu. Są one zawsze rozwiązaniami przypadkowymi, arbitralnymi i indeterministycznymi. Wynika to stąd wniosek, że organizacje są tworami sztucznymi, mają charakter instrumentalny wobec rozwiązywanych przez ludzi problemów i nie rządzą nimi żadne naturalne prawa.
2. Metoda badawcza charakteryzuje się odrzuceniem i sprzeciwem wobec redukcjonizmu, jako podstawowemu rodzajowi uproszczeń (zarówno temu, który postuluje podział rzeczywistości na proste, nieskomplikowane i w pełni zrozumiałe dla badacza fragmenty, jak i tego, który oparty jest na prostej, liniowej logice przyczynowo-skutkowej), a zastąpienie go przyczynowością typu systemowego.
Z przyjętych założeń metodologicznych wynikają istotne konsekwencje dla podejmowanych przedsięwzięć badawczych. Podstawowym celem badających systemy organizacyjne, który wyznacza określoną perspektywę badawczą, powinno być odkrycie i zidentyfikowanie mechanizmu integracji. Jest nim gra organizacyjna, rozumiana jako wszechobecny w życiu społecznym mechanizm, który reguluje procesy wymiany i wszelkie interakcje zachodzące zarówno między jednostkami jak i między grupami społecznymi czy instytucjami.
Mechanizm ten łączy w całość zachodzące w organizacji zjawiska gry, negocjacje, przetargi i współzależności, a w dalszej kolejności określa ich logikę. Odkrycie logiki powoduje, że zachowania i mechanizmy pozornie patologiczne czy irracjonalne, są w gruncie rzeczy jak najbardziej racjonalne.
Konsekwencją przyjętych przez tą koncepcję celów badawczych oraz perspektywy badawczej, jest wybór procedur prowadzenia badan i wykorzystywanych w ich toku metod i technik szczegółowych. Autorzy tej koncepcji metodologicznej proponują stosowanie dwóch komplementarnych, ale jednocześnie przeciwstawnych sobie form analizy, tzn. analizy systemowej i analizy strategicznej.
Podstawowymi zarzutami formułowanymi pod adresem tej koncepcji są:
Za główne zaletę tego podejścia można uznać przyjęcie właściwej kolejności etapów budowania teorii. Punktem wyjścia ma być poznanie mechanizmów zjawisk organizacyjnych, a dopiero później konstruowanie na tej podstawie postulatów normatywnych i projektowych.
1
s.renatka