27. Krajobrazowa urbanistyka Bath – geneza i oddziaływanie
Największy rozkwit Bath przypadł na wiem XIII, kiedy to skromna mieścina zmieniła się w miejsce pobytu angielskiej arystokracji i wzbogaconego mieszczaństwa.
Na wygląd miasta wpływ mieli architekci John Wood – ojciec i syn. Ojciec projektował Queen Square, przypominający budową londyńskie skwery. Jego północny bok zabudował domami z frontami, które potraktował jako jednolitą, pałacową fasadę. Skrajne domu wysunięte niczym ryzality podtrzymują zludzenie, że jest to jeden budynek. Chcąc odtworzyć rzymską atmosferę dawnej Brytanii, zaproponował utworzenie kilku powiązanych ze sobą wizualnie centrów – Royal Crescent, King Circus.
Na północ od Queen Square zaczął od 1754 wznosić zespół szeregowych domów wokół kolistego placu (nazwany The Circus). Była to niezwykle oryginalna wersja jakby przenicowanego Koloseum. Składały się na nią 33 domu z monumentalnie ujętymi fasadami. Na plac można było dojść 3 ulicami, nie znajdują się one jednak naprzeciwko siebie, więc nie psują wrażenia kolistości. Później plac osadzono drzewami, jeszcze wzbogacając krajobraz.
Royal Crescent, do którego realizacji przystąpiono w 1767 oznaczał istotną zmianę sposobu zabudowy. Wood – syn stworzył wygięty na kształt księżyca zespół 30 domów, z których otwierał się widok na otaczający krajobraz. Jego forma jest pierwszym w brytyjskiej architekturze przykładem rozwiązania zwanego półksiężycem. Projekt był taki, bo niwelacja zniekształceń terenu byłaby zbyt kosztowna. Otwarta wstęga domów ciągnąca się od północy otwiera plac na południe. Położone wyżej placu zespoły Camden Place, Landown Crescent – na planie krzywej, która naturalnie dostosowuje się do łagodnego sfalowania stoku, Somerset Place, oznaczały dalszy krok do powiązania zabudowy terenu. W późniejszych rozwiązaniach nie tylko linia zabudowy, ale także ulice wygięły się wzdłuż terenu. Miasto jest ‘dostosowane’ do krajobrazu i rysunku terenu.
W ciągu następnych dziesięcioleci odbywał się dalszy rozwój tej koncepcji w kierunku coraz to swobodniejszych układów. W latach 1768-71 wzniesiony przez Atwooda zespół budynków obejmujących główną ulice wylotową od strony Londynu – tzw. Paragon Buildings. Ciąg jednolicie ukształtowanych budynków oparto na zarysie swobodnie wygiętej linii krzywej.
Śledząc rozwój Bath w XVIII wieku jesteśmy świadkami ewolucji zastosowanych to zasad kompozycji rozwiązań przestrzennych od zamkniętych do całkowicie otwartych. Obserwować możemy ponadto niejako inwazję zieleni. Pod wpływem integralnie z krajobrazem związanego Crescentu zieleń wprowadzona została później na zabrukowany dotąd Circus. W mieście widać bardzo dużo powiązań przestrzennych i to właśnie cechuje to miasto.
28. Miasta amerykańskie i specyfika układu przestrzennego Waszyngtonu
Typowym rozwiązaniem dla miast amerykańskich jest układ szachownicowy – ulice przecinają się pod kątem prostym. Przykładem jest Filadelfia z centralnie rozmieszczonym planem (na początku było to główne skrzyżowanie i trochę ulic, jakby wycięty prostokąt).
W 1791 odbył się konkurs na zaplanowanie Waszyngtonu jako stolicy. Zajął się tym francuski specjalista L’Enfant. W usytuowaniu budynków Białego Domu i Kapitolu (siedziba kongresu) widać odwołanie do podziału i przeciwstawianiu władzy przez konstytucję. Gmach Kapitolu (Benjamin Latrobe i inni).
Waszyngton powstał od podstaw na dotychczas niezagospodarowanym terenie. Głównym autorem koncepcji miasta był Pierre Charles L'Enfant, urodzony we Francji architekt, inżynier oraz urbanista, który po raz pierwszy znalazł się w koloniach, gdy wraz z generałem La Fayette jako inżynier wojskowy brał udział w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych[d]. W 1791 prezydent Waszyngton powierzył mu zadanie zaprojektowania nowej stolicy. Przedstawiona przez L'Enfanta idea czerpała z wzorców barokowych – zawierała elementy takie jak szerokie aleje rozchodzące się promieniście z prostokątnych oraz okrągłych placów, co zapewniało sporo otwartej przestrzeni i dawało możliwość swobodnego kształtowania krajobrazu. W marcu 1792 L'Enfant stracił stanowisko – jego nalegania na to, by nadzorować najdrobniejsze szczegóły projektu doprowadziły do konfliktów z trzema mającymi zarządzać budową wyznaczonymi przez Waszyngtona komisarzami. Miejsce Francuza zajął Andrew Ellicott, dotychczasowy współpracownik, który pomagał mu między innymi badać teren przyszłego miasta. Ellicott dokonał w planach kilku korekt, zmieniając przebiegi pewnej części ulic, jednakże nie wpłynęło to istotnie na oryginalny zamysł. Ówczesne granice miasta Waszyngton wyznaczały: teren przy dzisiejszym Florida Avenue od północy, Rock Creek na zachodzie, oraz Anacostia River na wschodzie.
donicad