Człowiek jako przedmiot badań psychologicznych.pdf

Psychologia,to nauka o zachowaniu człowieka.Jej podstawowym celem jest

takie zrozumienie ludzkich zachowań,które umożliwia modyfikację zachowań

niewłaściwych a także promowanie zachowań zdrowych i pożądanych.Zachowanie

człowieka okazuje się bardzo skomplikowanym zjawiskiem,gdyż jest rezultatem

działania wielu czynników zewnętrznych oraz

wewnętrznych,fizycznych,psychicznych,społecznych,duchowych,religijnych,świad

omych i nieświadomych.Okazuje się jednak,że wpływ tych wszystkich czynników

nie jest przypadkowy lecz zorganizowany strukturalnie.Oznacza to,iż jedne z nich

są istotne a inne drugorzędne.Zbadanie i zrozumienie zachowania człowieka, jako

jednostki jest możliwe na tyle , na ile dany kierunek w psychologii jest w stanie

odkryć i opisać te czynniki i procesy , które w decydujący sposób wpływają na jego

zachowanie.Fascynującym zadaniem psychologii jest więc określenie tożsamości

człowieka ,gdyż to , co stanowi istotę człowieka , określa zarazem logikę jego

zachowania.Głównym kryterium i punktem odniesienia ludzkich decyzji i

zachowań jest to , co można nazwać świadomością ludzkiej tożsamości.Potwierdza

się ta teza głównie wtedy,gdy dany człowiek ma problemy ze zrozumieniem

samego siebie i własnej tożsamości.Taka sytuacja prowadzi do frustrującego

poczucia niepewności , do niezdecydowania i zagubienia , do poczucia niepokoju

oraz do chaosu w myśleniu i działaniu.W naszych czasach , problem tożsamości

jednostki ludzkiej , jak i większych grup społecznych , jawi się jako szczególnie

ważny i aktualny.Różnorodność lansowanych obecnie stylów życia , ciągłe życie w

pędzie , wielorakość wizji człowieka , norm etycznych , światopoglądów oraz brak

pozytywnych wzorców i autorytetów moralnych sprawia , że wiek XX-ty był

bardzo często nazywany "wiekiem kryzysu ludzkiej tożsamości"i z całą pewnością

można poprzeć fakt , że wiek XXI-szy ze swymi początkami , niczym się w tym

względzie nie wyróżnia.W kontakcie ze światem współczesnym człowiek staje

wobec konieczności odkrywania oraz respektowania własnej tożsamości tym

bardziej , im intensywniej doświadcza relatywizowania , czy w ogóle pomijania

norm , wartości oraz podstawowych zasad postępowania , charakterystycznych

zarówno dla niego jak i dla jego środowiska społecznego , kulturowego czy

religijnego.Biorąc powyższe pod uwagę , nie powinno więc już nikogo dziwić ,

dlaczego problem człowieka jak i jego tożsamości zajmuje tak wysoką pozycję w

naukach humanistycznych , filozoficznych czy religijnych.W związku z tym , także

główne kierunki i szkoły psychologiczne intensywnie i bezustannie poszukują

struktur , które pozwalają zintegrować wszelkie zachowania jednostki oraz

pozwalają określić jej tożsamość.

Psychologia dla większości ludzi kojarzy się z poznaniem i zbadaniem

wnętrza człowieka , jego osobowości i natury , w całej jego złożoności ,

niejednoznaczności i nieprzewidywalności. Psychologia jest dość specyficzną

nauką.Trudno w niej o ogólnie przyjęte definicje i wzory.Przez lata sewgo istnienia

stworzyła wiele szkół , specyficznie pojmujących rozwój człowieka i jego

funkcjonowanie.Do dnia dzisiejszego trwają spory wśród psychologów,co ma

większy wpływ na rozwój człowieka - czy jego rodzina i otoczenie , czy

uwarunkowania genetyczne , czy też system wychowania i kultura w jakiej żyje.Na

przykład:dlaczego dwoje dzieci,wychowujących się w tym samym domu , przez

tych samych rodziców , częstokroć tak bardzo różni się charakterami?Skąd się

bierze patologia wśród ludzi?Dlaczego coraz częściej młodzi ludzie bez skrupułów

katują i zabijają niewinne osoby?Co wpłynęło na ich postępowanie , czy można

było temu zapobiec?Psychologia w takich momentach bywa mało precyzyjna a

nawet bezradna.Owszem , tworzy się przeróżne teorie , tłumaczące złożone

mechanizmy ludzkich działań ale są one podważalne lub mało spójne.Jeszcze inną

sprawą jest oddziaływanie psychologiczne.Wiele poradników , publikacji i książek

z dziedziny psychologii mówi o tym , jak radzić sobie na przykład z kompleksami ,

urazami z dzieciństwa , lękami , nieśmiałością , kontaktem z drugim człowiekiem

itp. Wiele z nich napisanych jest przejrzystym , zrozumiałym językiem.Kiedy

jednak próbuje się stosować w życiu podane w nich metody , to okazuje się , że

efekty bywają bardzo zróznicowane.Co jest tego przyczyną?Mimo wielu pytań ,

towarzyszących praktyce psychologicznej , zajmuje ona coraz bardziej

eksponowane miejsce w świadomości społeczeństwa.W większości kolorowych

pism i w wielu dziennikach , pojawiają się coraz częściej kąciki z poradami

psychologicznymi.Coraz więcej firm zatrudnia psychologów , którzy pomagają w

doborze kadr , oddziaływują na wizerunek firmy , pomagają osiągnąć zyski.W

wyższych uczelniach pojawiły się , oprócz klasycznej nauki psychologii , kierunki

pokrewne takie jak psychologia reklamy czy psychologia zarządzania zasobami

ludzkimi.To wszystko pokazuje , że człowiek jest istotą na którą można

oddziaływać , osiągając zamierzone efekty , pokazuje również , że nic nie jest

przypadkowe i takie samo.Wszystko może mieć uwarunkowanie psychologiczne , a

więc określoną psychologiczną przyczynę.Człowiek jest istotą o głębokich

procesach psychicznych,do których zaliczyć można

np.myślenie,uczucia,pamięć,postanowienia,dążenia,spostrzeżenia,wyobrażenia;dlat

ego jest ciągłym przedmiotem badań psychologicznych.Człowiek jest także

jednostką społeczną,bezustannie zachodzące w nim procesy w stosunkach z

otoczeniem mają istotny wpływ na jego zachowanie i psychikę.Badaniem psychiki

człowieka dorosłego zajmuje się psychologia ogólna i mogą być to badania biorące

pod uwagę np. osobowość,motywacje,uczucia,myślenie.Przebiegiem oraz prawami

rozwoju dzieci i młodzieży zajmuje się natomiast psychologia rozwojowa.W ciągu

swego istnienia psychologia podzieliła się na odrębne szkoły,w każdej z nich

dominował inny pogląd na temat tego,czym tak naprawdę psychologia powinna się

zajmować i jak to ma być badane.

1.Podejście fizjologiczne:zachowanie człowieka,jego myśli i uczucia

zdeterminowane są przez jego stany fizjologiczne(wzajemne oddziaływanie układu

nerwowego,hormonalnego i ich wpływ na czynności umysłowe ; rola

dziedziczności w zachowaniu).

2.Podejście psychoanalityczne:świadomość i nieświadomość stanowią główne

warstwy psychiki człowieka;ludzie rodzą się z pewną liczbą instynktownych

popędów,które sterują ich zachowaniem i motywacjami;najważniejszy wpływ na

rozwój osobowości mają przeżycia z wczesnego dzieciństwa;struktura osobowości

zawiera stany: id-obejmuje on pierwotne popędy biologiczne,których człowiek

sobie nie uświadamia(np.popęd seksualny),ego-obejmuje czynności świadome,dba

o to,aby popędy zaspokajane były w realistyczny i akceptowalny społecznie sposób

, superego-obejmuje sumienie i obraz siebie.

3.Podejście behawiorystyczne(teoria uczenia się):człowiek kształtowany jest przez

swe interakcje z otoczeniem(uczenie i doświadczenie determinują to,jakimi ludźmi

się stajemy);celem badań jest zachowanie,które może być

opisywane,przewidywane,wyjaśniane i kontrolowane.

4.Podejście poznawcze:człowiek przyjmuje postawę poznawczą,badawczą,której

celem jest obserwacja świata,stawianie hipotez,eksperymentowanie,nadawanie

światu sensu;przedmiotem badań są:percepcja,myślenie,procesy językowe,pamięć.

5.Podejście humanistyczne:człowiek jest jednostką wolną,bogatą w możliwości

rozwoju i samorealizacji,świadomość i zdolność do samoakceptacji są niezbędnymi

składnikami dobrego funkcjonowania;cel:pomoc człowiekowi w wykorzystaniu

potencjału jego psychicznego rozwoju.

Poznanie psychiki drugiego człowieka jest niezbędne,jeśli chce się wiedzieć

jaki jest,jakie przeżywa emocje,czego pragnie,jaki jest jego stosunek do otoczenia i

siebie samego.W psychologii stosuje się wiele metod poznawania psychiki

człowieka,których nie sposób omawiać w całości.Najważniejsze z nich

to:obserwacja,eksperyment,wywiad,testy i kwestionariusz.

a) Obserwacja psychologiczna jest jedną z najszerzej stosowanych metod

psychicznej analizy człowieka,w czasie której rejestrujemy czynności,reakcje i

zachowania się jednostki.W czasie obserwacji oczekuje się zjawisk,które mogą

wystąpić.W momencie pojawienia się ich,należy zarejestrować nie tylko samo

zjawisko,ale również to co je poprzedzało,oraz co nastąpiło potem.Pierwszą cechą

obserwacji jest jej obiektywność.Obserwator winien zarejestrować wszelkie

zachodzące zjawiska tak,jak one przebiegają,a nie interpretować i

komentować.Drugą cechą obserwacji jest jasno określony cel

obserwacji.Obserwator musi sobie jasno uświadomić,jakie przed nim stoi zadanie i

jaki cel ma zrealizować.Następnymi cechami są dokładność i szczegółowość.Z

wymienionymi wyżej cechami wiążą się następne,dotyczące systematyczności i

planowości obserwacji.Obserwacja chaotyczna nie spełnia swojej roli,stąd wynika

koniecznoścć ustalenia planu dotyczącego ustalenia najbardziej szczegółowych

zadań.Ważna jest także technika rejestracji faktów(arkusze,tabele,protokoły

obserwacji).

b) Eksperyment psychologiczny od obserwacji różni się dużą możliwością

manipulowania zmiennymi oraz zastosowaniem mniej lub bardziej ścisłych

pomiarów uzyskanych efektów.Tu pożądane zjawisko u badanego

wywołujemy,możemy je powtórzyć i zarejestrować to wszystko co mu

towarzyszyło.W eksperymencie,gdy wywołujemy dane zjawisko,możemy

zastosować dokładne przyżądy pomiarowe,aby zarejestrować występujące

zmiany.Metoda eksperymentalna jest szeroko stosowana we wszystkich naukach i

charakteryzuje się następującymi cechami:możliwość badania zamierzonego

danego zjawiska,wywoływanie go i obserwacja jego przebiegu;możliwość kontroli

czynników,od których zależy dane zjawisko i kontroli zmian wywoływanych przez

nie;obiektywne rejestrowanie reakcji;powtarzalność zjawiska,gdyż można je

wywołać wiele razy,sprawdzając słuszność wysuniętych wniosków czy stałości

reakcji.

c) Wywiad jako metoda badań jest nieco inaczej rozumiana niż potoczne używanie

tego terminu.W psychologii wywiadem nazywa się taką rozmowę,która nie dotyczy

osoby udzielającej odpowiedzi,ale spraw występujących poza nią.Gdy zaś

rozmowa dotyczy osoby udzielającej odpowiedzi,wtedy jest to rozmowa

psychologiczna.Wywiad jest metodą poznawczą,polegającą na zebraniu

potrzebnych informacji dotyczących osób czy określonych zjawisk od

kompetentnego informatora.Ważną rolę w przygotowaniu wywiadu stanowi dobór

osób,z którymi chcemy go przeprowadzić oraz ustalenie sposobu postępowania z

tymi osobami,cel wywiadu,zagadnienia w nim poruszane.Wywiad powinien być

protokołowany najlepiej w trakcie prowadzenia go.Rozmowę psychologiczną także

należy dokładnie przygotować,starannie przeprowadzić,wykazać wiele taktu,jasno i

precyzyjnie określić cel rozmowy,pytania i zagadnienia poruszane w rozmowie

powinny być wcześniej zorganizowane.Bardzo istotne jest podczas

przeprowadzania rozmowy nawiązanie kontaktu z osobą badaną.Rozmowa,tak jak

wywiad powinna być rejestrowana.

d) Testy psychologiczne służą do badania różnych dyspozycji psychicznych,dają

możliwość oceny psychicznej jednostki i pozwalają na postawienie diagnozy.Są to

zadania rozwiązywane przez osoby badane,pozwalające na określenie danej

właściwości psychicznej i porównanie jej z ustalonymi normami lub wynikami

innych osób wcześniej zbadanych.Testów psychologicznych jest dużo i dla

łatwiejszej orientacji połączono je w pewne grupy;testy

zdolności(inteligencji,zdolności specjalnych);testy osobowości;testy wiadomości.

e) Kwestionariusz jest metodą szeroko stosowaną w różnych badaniach.W

psychologii kwestionariusz,jako metoda badań,jest sprawdzonym zestawem

zagadnień lub specjalnie dobranych pytań,do których osoba badana wyraża swój

stosunek.Jako metoda badań musi podlegać określonym rygorom i odpowiadać

ustalonym zasadom.Kwestionariusz przed dopuszczeniem do badań powinien być

sprawdzony na tak zwanych grupach skrajnych,o których wiadomo,że różnią się

wyraźnie badaną właściwością.Wyróżniamy dwa rodzaje kwestionariuszy:jeden

służy do badania różnych dziedzin naszej działalności,ustosunkowania się do

różnych sytuacji;drugi do badań charakterologicznych,określających właściwości

psychiczne jednostki lub wykrywających zaburzenia psychiczne.Kwestionariusz

nie może być zbyt długi.Aby odpowiedzi były rzetelne,należy zapewnić dyskrecję

i anonimowość badania.

Obserwując zachowanie się ludzi,można stwierdzić,że nie zawsze zależy ono

od czynników zewnętrznych i że nie ma ścisłej zależności między działającymi

bodźcami a reakcją na nie.Ten fakt zwrócił uwagę badaczy na samą naturę

człowieka i w niej szukano odpowiedzi na pytanie , co ma wpływ na takie a nie

inne zachowanie jednostki.Stwierdzono między innymi,że zachowanie ludzi

charakteryzuje się pewną stałością i w tych samych sytuacjach ten sam człowiek

reaguje tak samo.Natomiast różni ludzie znajdujący się w tych samych sytuacjach

reagują różnie.Znając reakcje poszczególnych osób , można z dużą pewnością

przewidywać ich reakcje w określonych sytuacjach.Zachowanie człowieka zależy

od jego cech stałych lub względnie stałych,które wyznaczają jego sposoby

zachowania.Zespół cech regulujących zachowanie się jednostki,niedostępnych dla

obserwacji,ale różnicujących reakcje poszczególnych ludzi,nazwano

osobowością(zespół właściwości / cech ,będących wewnętrznymi dyspozycjami

wpływającymi na zachowanie się jednostki).Cechy osobowości kształtują się wraz

z rozwojem człowieka w ciągu całego jego życia.Wiele czynników ma wpływ na

nie,między innymi , a może przede wszystkim ,wychowanie i oddziaływanie grupy

społecznej,w której dana jednostka żyje i działa aktywnie.Przez wielu badaczy

osobowość jest rozpatrywana jako centralny system regulacji czynności.W mózgu

człowieka znajdują się jednostki czynnościowe zwane "układami funkcjonalnymi" ,

które są elementem wykonywania czynności.Jednakże w psychologii określeniem

obejmującym działalność jednostek czynnościowych jest "schemat

dynamiczny",nazywany również "nastawieniem",ponieważ nastawia on jednostkę

na odbiór określonych informacji lub na wykonywanie niezbędnych,koniecznych

czynności.Trwałe i ogólne nastawienia są najbardziej złożone i tworzą one

skomplikowaną organizację lub inaczej system czy "sieć".Ten właśnie system(sieć)

nastawień ogólnych i trwałych ,utworzony nad dużą masą nastawień niższego

rzędu,wpływający na zachowanie się jednostki nazywamy osobowością.Schematy

dynamiczne podlegaja modyfikacji,zmianom,pod wpływem rozwoju jednostki.W

mechanizmach regulacji można wyróżnić dwa poziomy,na krórych

działają.Pierwszy poziom-to mechanizmy podstawowe popędowo-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: