PRZEWODNIK PO ETYCE.pdf

Dale Jamieson „ Metoda i teoria moralna” [w:] „Przewodnik po etyce”

1. Wprowadzenie

- Chce się zająć samymi teoriami moralnymi – ich istotą, powodem ich akceptacji przez nas i

metodami, jakimi się je tworzy. Dotychczas nie podejmowano tych kwestii, gdyŜ panowała

powszechna zgoda co do natury teorii moralnych. Traktowano je jako abstrakcyjne struktury, które

dotyczyły raczej uzasadnienia niŜ motywacji. za właściwą ich metodę uznawano pewna wersję

koherentyzmu. Dzisiaj ich intelektualna perspektywa nie jest juŜ tak jednorodna.

2. Istota teorii moralnych

1) Dominujaca koncepcja – teorie moralne to abstrakcyjne struktury, które ujmują w

odpowiednie kategorie ludzi, ich działania i skutki ich działań.

- Kategorie te to: cnotliwy, występny, słuszny, lepszy, dowolny, obowiązujacy itp.

- Oceniamy skutki według tego, czy są dobre, działania według słuszności, ludzi według ich

cnotliwości. RóŜne teorie wysuwają na pierwszy plan róŜne kategorie

-np. Utylitaryzm – na pierwszym miejscu stawia dobro skutków, na tej podstawie oceniając

słuszność postępowania i cnotliwość ludzi; Deontologia – przeciwnie – najwaŜniejsza jest sluszność

dzialania.

ã zadaniem teoretyków moralności jest jest jasny wyklad teorii moralnej, przedstawienie

dowodu jej uniwersalności i nadanie mocy jej nakazom. Struktura rozumowania w teoriach

moralnych jest często wzorowana na logice teorii prawa (Bentham) i ekonomii (Hobbes).

- Koncepcja ta pojawia się we współczesnej etyce raczej implicite niŜ explicite.

2) Antyteoretycy – Patrzenie na moralność „z dołu do góry” a nie, jak teoretycy, „z góry na dół”.

- G. Anscombe „Modern moral philosophy” – krytyka dominującej koncepcji. Anscombe

przeciwstawia się „prawnej koncepcji etyki”, gdyŜ nie da się utrzymac tego stanowiska bez idei

boskiego prawodawcy. Wiara w szczególny typ autorytetu obowiązku moralnego jest perwersją

etyki tomistycznej. Zniesienie tego typu moralności przyczyniloby się do wyjasnienia naszych

rzeczywistych przekonań i praktyk moralnych.

- A. MacIntyre i B. Williams – filozofii moralnej brak autorytetu. MacIntyre – nie moŜna szukac

autorytetu w pluralistycznych, liberalnych społeczeństwach. Trzeba obalić liberalizm, rozwijając

wspólną ideę dobrego Ŝycia. Williams – przyjmuje pluralizm i liberalizm jako dane i stara się oprzeć

systemy etyczne liberalnych społeczeństw na juŜ istniejących modelach Ŝycia. Obaj panowie –

nowoŜytna filozofia moralna jest raczej częścią naszej kultury niŜ propozycją nowych rozwaŜań (bo

nie ma autorytetów). Williams – moralność jest wyrazem tego, co etyczne. Moralnosć skupia się na

obowiązkach przez co działa na nas represyjnie i dezintegruje naszą toŜsamość. MoŜna organizować

sobie Ŝycie w spoleczeństwie świeckim, zerwawszy z ograniczeniami moralności.

- no i feministki – Ŝe system etyczny od wieków realizuje patriarchat, istnieje etyka męska i

etyka kobieca itd.

3) Pogodzenie teorii z praktyką – ludzie na co dzień uprawiają teorię moralną. W autobusach, na

huśtawkach …- stosujemy zasadę wzajemności, przewidujemy moŜliwe skutki działań itd.

Rezultaty dywagacji rzadko prowadzą nas jednak do powstania rozwiniętej teorii moralnej.

RozwaŜania teoretyczne z reguły pojawiają się tam, gdzie powstaje luka w konwersacji na tematy

moralne – a to znaczy, Ŝe dualizm moralnej teorii i praktyki jest nie do utrzymania, bo

teoretyzowanie jest częścią praktyki moralnej.

- Abstrakcyjne koncepcje filozofii moralności wywodzą się z teoretyzowania. Są one nadaniem

naszej codzienności statusu niezaleznych bytów. UŜywamy ich by hierarchizować i

kategoryzować, lecz prawie nigdy nie słuŜą nam do podejmowania decyzji. Antyteoretycy –

teorie powinny nam raczej mówić, co jest sluszne, a nie co jest prawdą.

3. Metody uprawiania filozofii

- Znaczna część teoretycznych rozwaŜań w moralności wywodzi się z naszej codziennej

praktyki. RozwaŜania te są eklektyczne i płodne, ale nieuporządkowane i niesystematyczne. Wielu

filozofów chciało jednak stworzyć podstawy wielkiej teorii moralnej. W tym celu starali się określić

zasady budowania teorii, zwracając się w stronę epistemologii, by tam szukać modelu. Dwa

najbardziej rozpowszechnione modele:

1) Fundacjonalizm – system przekonań uznajemy za nalezycie uzasadniony, jeśli logicznie wiąŜe

on twierdzenia, które wymagają uzasadnień, z przekonaniami, które ich nie wymagają

- Nie jest jasne, jak są moŜliwe przekonania, które nie wymagają uzasadnienia. Musiałyby to być

(tradycyjnie rzecz biorąc) albo przekonania samouzasadniające się albo oczywiste, ale, jak wiemy,

nikt juŜ w coś takiego chyba nie wierzy.

- problematyczne jest teŜ to, czy z owych oczywistych prawd moŜna wyprowadzić teorię

moralną. Jest sporne, czy prawdy logiczne są oczywiste, ale nawet jeśli sa, to nie da się z nich

wyprowadzić teorii moralnej. jeśli się gniemy poza owe prawdy, to które miałyby być oczywiste? –

nie wiadomo.

2) Koherentyzm – dominujące stanowisko. Jedynym słusznym sposobem uzasadniania

przekonań moralnych jest badanie ich relacji do innych przekonań. Nie ma więc sądów

podstawowych.

- np. metoda refleksyjnej równowagi Rawlsa – za punkt wyjścia naleŜy przyjąć system

istniejących opinii, okreslić odpowiadające im ogólne zasady i tak dlugo badać wzajemne relacje

zasad i przekonań aŜ zostanie między nimi osiągnięta rownowaga. Zarzuty wobec niej – nasze

potoczne opinie nie mają wartości dowodowej, moŜnaby uŜywając tej teorii dojść do zdecydowanie

niemoralnych wniosków.

- Holmgren – naleŜy połączyć refleksyjną równowagę z ideą obiektywnej prawdy moralnej

3) Inne zagadnienia metodologiczne

- Mimo sporów, koherencjinizm i fundacjonizm maja ze sobą wiele wspólnego

- Istnieją warunki, które kaŜda teoria – koherencyjna czy fundacjonalistyczna- musi spełniać.

Jednym z nich jest spójność. teorie musza być na tyle kompletne, by dawać odpowiednio szeroką

perspektywę moralną.

- Cel obu koncepcji – ten sam: okreslić niepodwaŜalne przekonania moralne, dyspozycje i cele.

Często się mówi, Ŝe wywodzą się one z „intuicji moralnych”. Przedstawiciele obu stanowisk

zastanawiają się nad tym, jak uchwycić i określić owe intuicje.

4. Rola przykładów

- W filozofii moralnej przyklady słuŜą do wielu celów, np. Kant – by pokazać, jak róŜne formuly

imperatywu kategorycznego stosują się do róŜnych przypadków, Sartre – by pokazać, Ŝe istnieją

problemy moralne, których nie da się rozwiązać odwołaniem do zasad.

- we współczesnej filozofii moralności – uzywa się ich, by zbadać ludzkie intuicje

- Za Onorą O’Neill – cztery typy przykladów w filozofii moralnej: wzory literackie, przykłady

Ŝyciowe, hipotetyczne i przyklady wymyślone.

- Przyklady hipotetyczne – mówią o sytuacjach i zdarzeniach, jakie się zdarzyły lub mogą się

zdarzyć. Przykłady wymyślone – zawierają załoŜenia logiczne, moŜliwe tylko w świecie róŜnym od

naszego.

- Prawie wszyscy filozofowie powołują się na przykłady hipotetyczne, natomiast odwoływanie

się do przykładów imaginacyjnych jest problematyczne, poniewaŜ towarzyszy im wymyslony

kontekst. Nie jestesmy pewni, o co toczy się gra. mamy pewne intuicje, lecz mogą się okazać

błędne. Są tez tworzone tendencyjnie. Dzieje się tak z powodu ich funkcji.

„Dobry” przykład imaginacyjny to taki, w którym mamy jasne intuicje. Chodzi o to, by je

przenieść do przypadku, w którym ich brak. Przykłady wymyślone zawierają swój własny

opis; dokładna ich identyfikacja jest właściwie niemozliwa. Tak więc intuicje, które ich dotyczą,

nie budzą zaufania.

5. Konkluzja

- Teorie wywodzą się z potocznego myślenia teoretycznego

- Owo teoretyzowanie jest częścią codziennej praktyki moralnej

- zarówno fundacjonizm jak i koherentyzm są problematyczne

- odwoływanie się do przypadków wymyślonych jest często zwodnicze i nie budzi zaufania

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: