BIZNES I KULTURA W PERSPEKTYWIE GLOBALNEJ
WPROWADZENIE: SPECYFIKA WYKŁADU I BLOKI PROBLEMOWE
Specyfika i główne cele wykładu
Bloki problemowe:
1) Globalizacja ekonomiczna i globalny kontekst korporacji wielonarodowych – charakterystyka ogólna i analiza porównawcza (część I i II)
2) Jak działa globalny biznes – reguły i strategie globalnych korporacji
3) E-biznes – strategie sukcesu w gospodarce internetowej
4) Kultura i struktura organizacyjna korporacji wielonarodowych
5) Przywództwo i władza w korporacjach
6) Problem odpowiedzialności korporacji wielonarodowych za przestrzeganie i promocję praw człowieka
7) Etyka gospodarcza i etykieta biznesu
8) Biznes i kultura – model japoński i koreański
9) Wschodnioazjatycki sposób prowadzenia interesów: Chiny
10) Ekonomia islamska - alternatywa dla gospodarki światowej?
11) Tradycja żydowska (Tora i Talmud) wobec ekonomicznych wyzwań współczesności
Wykład 1:
GLOBALNY BIZNES – CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA I ANALIZA PORÓWNAWCZA (część I)
Problematyka wykładu:
1. Polityczne, ekonomiczne i technologiczne uwarunkowania globalnego biznesu: dwie fale globalizacji - krótki rys historyczny
2. Globalna obecność korporacji wielonarodowych i jej znaczenie
3. Główne przejawy uniezależnienia się korporacji wielonarodowych od państw
4. Potencjały korporacji i środki, jakimi dysponują
5. 100 najbogatszych ludzi świata
1. Polityczne, ekonomiczne i technologiczne uwarunkowania globalnego biznesu
W historii gospodarczej świata, okresy pogłębiania się tendencji globalizacyjnych i ich hamowania były uwarunkowane:
- wewnętrzną i międzynarodową polityką poszczególnych państw
- poziomem aktywności ekonomicznej przedsiębiorstw międzynarodowych
Dwie fale globalizacji ekonomicznej:
- pierwsza miała miejsce na przełomie wieku XIX i XX (1870-1914)
- druga w II połowie XX wieku i jeszcze się nie zakończyła
Przełom XIX i XX wieku w gospodarce światowej charakteryzował się:
- znacznym zwiększeniem swobody przepływu towarów (w latach 1870-1914 udział eksportu w światowym dochodzie podwoił się), czego symbolem była era wolnego handlu
- ogromnym wzrostem przepływu ludzi i kapitału
- rozwojem działalności przedsiębiorstw na wielką skalę (handel i inwestycje bezpośrednie)
(Źródło: R. Cameron, Historia gospodarcza świata, KiW, Warszawa 1999, s. 331nn.)
Zwiększenie aktywności przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych było wynikiem polityki gospodarczej poszczególnych państw, sprzyjającej:
- koncentracji kapitału i tworzeniu wielkich organizmów gospodarczych
- postępowi technicznemu i doskonaleniu metod produkcji, które skłaniały przedsiębiorstwa do podejmowania działalności zagranicznej
Czynniki niesprzyjające:
- wysokie koszty transportu
- bariery w postaci wysokich ceł
- chęć zapewnienia dostępu do surowców
Zwiększenie międzynarodowej aktywności przedsiębiorstw doprowadziło do wzrostu powiązań i zależności gospodarczych pomiędzy państwami, co uznano z przejaw globalizacji
(Źródło: M. Ghertman, M. Allen, An Introduction to the Multinationals, St. Martin Press, New York 1984, s. 7nn.)
Pierwsza połowa XX wieku – niekorzystny splot uwarunkowań politycznych i ekonomicznych spowodował gwałtowny spadek aktywności gospodarczej przedsiębiorstw międzynarodowych:
- I i II wojna światowa (zahamowanie rozwoju wielu krajów)
- Powrót poszczególnych krajów do polityki protekcjonistycznej
- Kryzysy gospodarcze w krajach uprzemysłowionych
Proces integrowania gospodarek zastąpiony został przez działania protekcjonistyczne: ,,Poszczególne kraje odgrodziły się od siebie protekcjonistycznymi barierami utrudniającymi przepływ towarów, kapitałów i ludności’’
(A. Gwiazda, Globalizacja i regionalizacja gospodarki światowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1998, s. 31-33)
Po zakończeniu II wojny światowej zmiana uwarunkowań politycznych i gospodarczych spowodowała ponowne zwiększenie aktywności przedsiębiorstw międzynarodowych. Miała ona jednak charakter niesymetryczny:
- zaraz po wojnie oraz w latach 50-tych rynki międzynarodowe zostały opanowane przez przedsiębiorstwa amerykańskie
- w latach 60-tych i 70-tych zaczęły do nich dołączać firmy z Europy Zachodniej i Japonii
Jakościowa zmiana nastąpiła dopiero w latach 90 w wyniku głębokich przemian politycznych, gospodarczych, społecznych i technologicznych
Czynniki sprzyjające:
- dość stabilna sytuacja polityczna na światowej scenie politycznej po zakończeniu zimnej wojny
- dalsza liberalizacja gospodarcza inicjowana i promowana przez kraje najwyżej rozwinięte (zapewnienie swobodnego przepływu towarów, kapitałów, ludzi i technologii) oraz wspierana przez instytucje międzynarodowe: Światową Organizację Handlu (WTO), Bank Światowy (WB), Światowe Forum Gospodarcze (WEF)
- uzyskanie dostępu do nowych rynków, związane z procesem transformacji ustrojowej i gospodarczej byłych krajów Bloku Wschodniego)
- dynamiczny rozwój gospodarki światowej stymulowany w znacznym stopniu dobrą koniunkturą gospodarczą w Stanach Zjednoczonych
- nowa rewolucja technologiczna (telekomunikacyjna i informatyczna), która w sposób zasadniczy zwiększyła możliwości działania różnych podmiotów w skali międzynarodowej
Przemiany te zaowocowały wzrostem aktywności zagranicznej przedsiębiorstw i zwiększeniem przepływów handlowych i kapitałowych na niespotykaną dotąd skalę
W okresie 1990-2000 średnia roczna wartość inwestycji wynosiła prawie 500 mld dolarów
Wykres 1. Wartość światowych przepływów inwestycyjnych w latach 90 (w mld USD)
Źródło: UNCTAD, World Investment Report 2001, s. 303
(http://www.unctad.org)
Rezultatem tej sytuacji było zwiększenie skumulowanej wartości zagranicznych inwestycji bezpośrednich w skali całego świata
z 1,7 biliona dolarów w 1990 r. do 6,6 bilionów w roku 2001
(Źródło: UNCTAD – Konferencja Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju, World Investment Report 2002, Nowy York, Genewa 2002, s. xv.)
Druga fala globalizacji objęła swym zasięgiem prawie wszystkie, choć w nierównym stopniu, kraje świata i dotyczy nie tylko dziedziny ekonomicznej, ale także politycznej, społecznej i kulturowej:
- w sferze ekonomicznej przejawia się w integrowaniu gospodarek, kreowaniu globalnych rynków, kształtowaniu globalnej podaży i popytu, rozwijaniu globalnych sieci produkcji
- w sferze politycznej uwidacznia się poprzez narastanie współzależności, prowadzących do zbliżania stanowisk pomiędzy państwami i podejmowania współpracy w celu wspólnego rozwiązywania problemów
- w dziedzinie społecznej i kulturowej poprzez ujednolicanie gustów, kreowanie uniwersalnych wzorców i wartości
Globalizacja ekonomiczna to proces likwidacji barier granicznych dla działania rynku, w którego konsekwencji następuje proces integrowania się gospodarki światowej:
- Wybitny współczesny ekonomista amerykański Lester C. Thurow obrazowo definiuje proces globalizacji: ,,Po raz pierwszy w dziejach ludzkości wszystko może być produkowane i sprzedawane wszędzie’’ (L.C. Thurow, Przyszłość kapitalizmu, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1999, s. 157)
- Michael E. Porter: ,,Globalizacja polega na tym, że coraz więcej gałęzi przemysłu staje się przemysłami globalnymi. Przemysły globalne zaś to takie, w których pozycja konkurencyjna firmy na rynku jednego kraju jest poważnie uzależniona od jej pozycji konkurencyjnej na rynku innych krajów (Hasło: ,,gospodarka’’, Encyklopedia Socjologii, tom 2, 1998, s. 25)
- Barbara Liberska: ,,Globalizacja gospodarki światowej jest procesem poszerzania i pogłębiania się współzależności między krajami i regionami wskutek rosnących przepływów międzynarodowych oraz działalności korporacji transnarodowych, co prowadzi do jakościowo nowych powiązań między firmami, rynkami i gospodarkami (Globalizacja – mechanizmy i wyzwania, praca zbiorowa pod red. B. Liberskiej, PWE, Warszawa 2002, s. 20)
Proces globalizacji trafnie ujmuje tzw. Grupa Lizbońska – zespół 19 ekspertów z różnych krajów świata, którzy przygotowali na ten temat raport: Granice konkurencji.
Raport został wydany w formie książki w 1995 r. przez MIT, a w wersji polskiej w 1996 r. przez Polską Fundację Promocji Kadr
Autorzy raportu wyszczególniają trzy różne procesy:
- Internacjonalizację gospodarki i społeczeństwa – całość przepływów czynników produkcji między dwoma czy większą liczbą państw
- Multinacjonalizację gospodarki i społeczeństwa – polegającą na transferze i realokacji zasobów, w szczególności kapitału, z jednej gospodarki do drugiej
- Globalizację jako nowy proces gospodarczo-polityczno-społeczny – zmieniający perspektywę postrzegania zasad i reguł postępowania, zdarzeń, zachowań, działań, uznawanych wartości z narodowej na ogólnoświatową
Autorzy Granic konkurencji uznają, że globalizacja ma dzisiaj wiele form, a każda z nich zawiera czynniki zarówno narodowe, jak i globalne. Wymieniają i charakteryzują sześć obszarów globalizacji:
- globalizacja finansów
- globalizacja rynków i strategii, w szczególności konkurencji
- globalizacja technologii i co się z tym wiąże – badań i rozwoju oraz wiedzy
- globalizacja stylów życia i modeli konsumpcji, w rezultacie – globalizacja kultury
- globalizacja rządzenia i regulacji prawnych
- globalizacja jako polityczne ujednolicenie świata
(Granice konkurencji, Grupa Lizbońska, seria: ,,Euromanagement’’, PFPK – Poltext, Warszawa 1996, s. 44-48nn.)
Proces otwierania gospodarek i rozszerzanie idei wolnego handlu zwiększyły możliwości międzynarodowego działania przedsiębiorstw, zapewniając im prawie nieograniczony dostęp do zasobów i czynników produkcji
Wzrost pozycji i siły ekonomiczno-politycznej korporacji na scenie międzynarodowej jest efektem:
- ich globalnej obecności
- zwiększenia niezależności wobec państw
- wzrostu potencjałów i rozszerzeniu środków oddziaływania
Terminologia:
przedsiębiorstwa, firmy, kompanie, korporacje
narodowe, międzynarodowe, wielonarodowe, transnarodowe, ponadpaństwowe
- ,,korporacje wielonarodowe’’ (multinational corporations – MNC) – spółki kapitałowe prowadzące działalność gospodarczą co najmniej w dwóch państwach, posiadające filie, oddziały czy partnerów w innych państwach, tworzące zintegrowany międzynarodowy system powiązań gospodarczych podporządkowany wspólnej strategii
- określenie ,,transnarodowe’’ (transnational corporations – TNC) czy ,,ponadnarodowe’’ zawiera w sobie założenie, że nie podlegają one jurysdykcji żadnego państwa
- określenie ,,międzynarodowe’’ sugeruje, że są one tworem powstałym w drodze porozumienia między państwami, tak jak organizacje międzynarodowe
(J. Symonides, Odpowiedzialność korporacji wielonarodowych za przestrzeganie i promocję praw czlowieka, [w:] E. Haliżak i inni (red.), Globalizacja a stosunki międzynarodowe, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Warszawa 2004, s. 265)
Anna Zaorska definiuje korporację transnarodową jako organizację, która ,,koordynuje działalność produkcyjno-handlową różnych jednostek w różnych krajach z jednego ośrodka podejmującego strategiczne decyzje’’ (A. Zaorska, Ku globalizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 50)
Według World Investment Report 2000: Cross-border Mergers & Acquisitions and Development (UNCTAD – Konferencja Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju, New York 2000)
w 1999 r. było 63 000 transnarodowych korporacji
i ponad 690 000 ich filii zagranicznych
W stosunku do roku 1992 ich ilość uległa podwojeniu
W 1970 r. było ich 7000, a w 1995 – 40 000
W 2002 r. działało na świecie około 65 000 tego typu podmiotów gospodarczych, które dysponowały rozległą siecią ponad 850 000 filii i zatrudniało 54 miliony pracowników (UNCTAD – World Investment Report 2002 – Transnational Corporations and Export Competitiveness, United Nations, New York, Geneva 2002, s. xv)
Globalna obecność – to szczególna cecha wyróżniająca korporacje wielonarodowe spośród innych podmiotów gospodarczych sceny międzynarodowej i pozwalająca traktować je jako ważnych partnerów lub konkurentów państw
Globalna obecność korporacji wielonarodowych przejawia się w formie:...
jelonka72