18_fizjo ukl. pokarmowy.pdf

Aleksandra Skrzy ń ska

Ć WICZENIE 18

FIZJOLOGIA UKŁADU TRAWIENIA. PRZEMIANA MATERII.

Motoryka przewodu pokarmowego:

Podstawowym mechanizmem, który kontroluje skurcze mi ęś niowe jest:

BER (podstawowy rytm elektryczny, fale wolne) – s ą to cykliczne wahania potencjału błony

komórkowej w kierunku depolaryzacji lub hiperpolaryzacji. Ich ź ródłem s ą komórki

mi ęś niowe o niestałym potencjale błonowym zwane „komórkami rozrusznikowymi”. Chodzi

o to, Ŝ e BER sam z siebie nie wywołuje potencjału czynno ś ciowego, ale czyni błon ę

komórkow ą mi ęś ni bardziej podatn ą na inne bod ź ce.

Powstałe pobudzenie rozprzestrzenia si ę przez niskooporowe zł ą cza (koneksony) wzdłu Ŝ całej

warstwy podłu Ŝ nej. Ten przepływ pr ą du indukuje natomiast pr ą dy elektroniczne w

wewn ę trznej warstwie okr ęŜ nej.

Bod ź cem, który mo Ŝ e wywoła potencjał czynno ś ciowy mo Ŝ e by ć np.:

•

mechaniczne rozci ą gniecie

•

impulsy nerwowe

•

hormony przewodu pokarmowego

Siła skurczu zale Ŝ y od amplitudy i liczby tych potencjałów czynno ś ciowych oraz jest

wynikiem chwilowego zwi ę kszenia przewodno ś ci błony komórek mi ęś niowych dla jonów

Ca 2+ ( jak pami ę tamy to podwy Ŝ szenie st ęŜ enia Ca 2+ w cytoplazmie powoduje skurcz).

Charakter skurczów mi ęś ni przewodu pokarmowego mo Ŝ e by ć dwojaki:

•

skurcze toniczne (długotrwały wzrost napi ę cia i stały przykurcz) charakterystyczne dla

zwieraczy

•

skurcze rytmiczne (fazowe) zachodz ą w obwodowej cz ęś ci przełyku, w Ŝ oł ą dku i

jelicie cienkim, polegaj ą na szybkich skurczach i rozkurczach i odpowiadaj ą za

czynno ś ci takie jak mieszanie pokarmu i przesuwanie tre ś ci pokarmowej do dalszych

odcinków.

ś ucie:

Dochodzi do rozdrobnienia pokarmu, co umo Ŝ liwia jego rozpad enzymatyczny w dalszych

odcinkach przewodu pokarmowego.

W czasie Ŝ ucia składniki chemiczne pokarmu dra Ŝ ni ą receptory smakowe, co prowadzi do

powstania wra Ŝ e ń smakowych oraz odruchowego wydzielania soków trawiennych, zwłaszcza

ś liny, soku Ŝ oł ą dkowego i trzustkowego.

O ś rodek integracyjny odruchowej regulacji aktu Ŝ ucia znajduje si ę w tworze siatkowatym

pnia mózgu.

Fazy cyklu Ŝ ucia:

1. przygotowawcza

2. zetkni ę cie szcz ę k z k ę sem pokarmowym

3. mia Ŝ d Ŝ enie pokarmu

4. rozcieranie pokarmu miedzy z ę bami

5. ko ń cowe centralne zamkni ę cie szcz ę k

Połykanie:

3 fazy połykania:

1. faza ustna ma charakter dowolny, pozostaje pod kontrol ą okolic ruchowych kory

mózgowej. Dzi ę ki ruchom j ę zyka i policzków k ę s pokarmowy zostaje przesuni ę ty

ku tyłowi, a potem do cz ęś ci ustnej gardła.

Odruchowo nast ę puje tutaj:

•

podniesienie i napi ę cie podniebienia mi ę kkiego (co zamyka drog ę do jamy

nosowej)

•

zbli Ŝ enie do siebie łuków podniebiennych, oddzielenie gardła od jamy ustnej

•

uniesienie krtani, przykrycie jej przez gło ś ni ę i zamkni ę cie szpary głosowej

2. faza gardłowa jest koordynowana przez o ś rodek połykania w tworze siatkowatym

w rdzeniu przedłu Ŝ onym. Pokarm przesuwa si ę przez gardło dzi ę ki skurczom

okr ęŜ nym mi ęś ni gardła i jednoczesnemu rozkurczowi zwieracza gardłowo –

przełykowego. Kolejne skurcze mi ęś ni okr ęŜ nych gardła wywołuj ą fal ę

perystaltyczn ą poł ą czon ą ze wzrostem ci ś nienia w gardle do 10 kPa.

Po przej ś ciu pokarmu do przełyku zamyka si ę zwieracz gardłowo – przełykowy,

krta ń przesuwa si ę ku dołowi, rozszerza si ę szpara gło ś ni i zostaje przywrócone

oddychanie.

3. faza przełykowa, tak Ŝ e kontrolowana jest przez twór siatkowaty w rdzeniu

przedłu Ŝ onym. K ę s pokarmowy przechodzi przez przełyk dzi ę ki fali

perystaltycznej b ę d ą cej kontynuacj ą fali perystaltycznej gardła. Siła skurczów jest

proporcjonalna do wielko ś ci k ę sa pokarmowego.

Przełyk:

Funkcjonalnie dzieli si ę na 3 cz ęś ci:

• górn ą – tu Ŝ poni Ŝ ej zwieracza gardłowo – przełykowego

• ś rodkow ą – trzon przełyku

•

doln ą – zwieracz wpustu zwany tak Ŝ e zwieraczem dolnym przełyku

Ci ś nienie trzonu przełyku w stanie spoczynku równe jest ci ś nieniu ś ródpiersiowemu, czyli

5-10 cm H 2 o (0,5-1 kPa), czyli jest poni Ŝ ej ci ś nienia atmosferycznego i wykazuje wahania

oddechowe.

UWAGA! W cz ęś ci podprzeponowej ci ś nienie jest ju Ŝ wy Ŝ sze od atmosferycznego. Punkt

odwrócenia ci ś nie ń znajduje si ę na wysoko ś ci rozworu przełykowego.

Zespół połykania:

W czasie połykania w przełyku wyst ę puje szereg kolejnych charakterystycznych zmian

ci ś nienia

1. chwilowy spadek ci ś nienia w zwieraczu gardłowo – przełykowym (umo Ŝ liwia to

przej ś cie pokarmu z gardła do przełyku)

2. przej ś ciowy wzrost ci ś nienia w zwieraczu do ok. 10kPa

3. powrót ci ś nienia do warto ś ci spoczynkowej

Te zmiany rozpoczynaj ą fal ę perystaltyczn ą , która w ę druje przez trzon przełyku

wywołuj ą c charakterystyczne zmiany w jego ci ś nieniu zwane wła ś nie zespołem

połykania.

Perystaltyka pierwotna to kontynuacja fali perystaltycznej gardła (kontrolowana jest przez

n. bł ę dny).

Perystaltyka wtórna jest wynikiem zatrzymania si ę resztek pokarmowych w przełyku po

przej ś ciu perystaltyki pierwotnej i mo Ŝ e rozpocz ąć si ę w dowolnym odcinku

(odpowiedzialne s ą za ni ą sploty ś ród ś cienne autonomiczne). W chwili, gdy fala

perystaltyczna przechodzi przez doln ą cz ęść przełyku jego zwieracz dolny (wpust) ulega

odruchowemu rozkurczowi i ci ś nienie w nim spada, ale nigdy nie poni Ŝ ej Ŝ oł ą dkowego.

Po przej ś ciu pokarmu ci ś nienie to lekko wzrasta by po chwili wróci ć do normy.

Mechanizmy zamykaj ą ce wpust:

1. toniczny skurcz dolnego zwieracza przełyku

2. mechanizm zastawkowy pomi ę dzy przełykiem a Ŝ oł ą dkiem (k ą t Hisa)

3. ucisk przełyku przez odnogi mi ęś nia przepony

4. bierny ucisk ci ś nienia ś ródbrzusznego na dolny podprzeponowy odcinek przełyku

Przyjmuje si ę , Ŝ e spoczynkowe napi ę cie zwieracza jest pochodzenia biogennego i nie zale Ŝ y

ani od hormonów ani od nerwów. S ą jednak czynniki modyfikuj ą ce to napi ę cie, np.:

• nerwy bł ę dne działaj ą hamuj ą co i warunkuj ą rozkurcz zwieracza

zachodz ą cy typowo w czasie przechodzenia fali perystaltycznej przez

doln ą cz ęść przełyku

• nerwy współczulne wzmagaj ą skurcze

• ś ród ś cienne sploty autonomiczne

•

ś oł ą dek:

W podziale czynno ś ciowym rozró Ŝ niamy: dno, trzon i cz ęść od ź wiernikow ą . ś oł ą dek jest

oddzielony od reszty przewodu pokarmowego od góry dolnym zwieraczem przełyku, a od

dołu przez od ź wiernik.

ś oł ą dek unerwiony jest przez włókna przywspółczulne pochodz ą ce z nerwu bł ę dnego i

współczulne z piersiowych nerwów rdzeniowych (Th 6 – Th 10 ).

Neurony pozazwojowe (przywspółczulne) le Ŝą w splotach ś ród ś ciennych Ŝ oł ą dka. Maj ą

charakter cholinergiczny lup peptydergiczny (purynergiczny) a wi ę c mog ą uwalnia ć Ach,

VIP, substancj ę P, somatostatyn ę , peptyd uwalniaj ą cy gastryn ę (GIP) i ATP.

Czucie bólu jest przewodzone głównie układem współczulnym, dlatego wagotomia w

niewielkim tylko stopniu wpływa na bóle Ŝ oł ą dka.

Włókna n. bł ę dnego mog ą zarówno pobudza ć jak i hamowa ć => istniej ą 2 rodzaje włókien:

•

hormony Ŝ oł ą dkowo – jelitowe

pobudzaj ą ce – maj ą ni Ŝ szy próg pobudliwo ś ci, działaj ą przede wszystkim na dystaln ą

cz ęść Ŝ oł ą dka

•

hamuj ą ce – to głównie włókna peptydergiczne, purynergiczne i nitroergiczne, maj ą

wy Ŝ szy próg pobudliwo ś ci i hamuj ą motoryk ę głównie cz ęś ci proksymalnej

Aktywno ść skurczowa Ŝ oł ą dka wykazuje trzy rodzaje fal typu I, II, III

•

fale typu I i II s ą wynikiem rytmicznych, okr ęŜ nych skurczów mi ęś niówki, które

przesuwaj ą si ę w postaci fal perystaltycznych w kierunku od ź wiernika

•

fale typu III s ą skurczami tonicznymi obejmuj ą cymi szerszy segment Ŝ oł ą dka i

trwaj ą cymi ok. 1 min.

W okresie mi ę dzytrawiennym pusty Ŝ oł ą dek wykazuje stosunkowo niewielk ą aktywno ść

ruchow ą . W okresie głodu wzrasta cz ę stotliwo ść i amplituda fal typu I i II, które s ą opisywane

jako tzw. skurcze głodowe Ŝ oł ą dka. (Podawanie do Ŝ ylnie glukozy hamuje motoryk ę Ŝ oł ą dka u

głodzonych ludzi i zwierz ą t)

MMC – mi ę dzytrawienne w ę druj ą ce kompleksy bioelektryczne, s ą odpowiedzialne za

usuwanie resztek pokarmowych z Ŝ oł ą dka w okresie mi ę dzytrawiennym (analogicznie jest w

jelitach). MMC stanowi ą fal ę perystaltyczn ą , która zaczyna si ę na wysoko ś ci przełyku i

w ę druje przez cały przewód pokarmowy. Pojawiaj ą si ę co 60 – 90 min w okresie

mi ę dzytrawiennym.

Hormon motylina uwalniany z komórek wewn ą trzwydzielniczych jelita cienkiego zwi ę ksza

sił ę MMC.

Retropulsja – s ą to ruchy miazgi pokarmowej do przodu i do tyłu spowodowane jej

napieraniem na zamkni ę ty zwieracz od ź wiernika.

Pokarm, który przedostanie si ę do Ŝ oł ą dka gromadzony jest w dnie. Czas przebywania tego

pokarmu zale Ŝ y od rodzaju i konsystencji i wynosi ś rednio 1-3 h.

•

im wi ę cej pokarmu tym szybsze jest opró Ŝ nianie

•

pokarmy płynne przedostaj ą si ę do dwunastnicy szybciej ni Ŝ pokarmy stałe

•

najkrócej w Ŝ oł ą dku przebywa pokarm białkowy

•

najdłu Ŝ ej tłuszczowy

•

tłuszcze i w ę glowodany zwalniaj ą proces opró Ŝ niania

Wa Ŝ niejsze czynniki reguluj ą ce motoryk ę Ŝ oł ą dka:

A) pobudzaj ą ce:

•

nerwowe – układ przywspółczulny (w trakcie opró Ŝ niania si ę Ŝ oł ą dka)

•

humoralne – hormony Ŝ oł ą dkowo – jelitowe: gastryna, motylina

•

czynniki mechaniczne – pokarm

B) Hamuj ą ce:

•

nerwowe – układ przywspółczulny (w trakcie wypełniania Ŝ oł ą dka)

•

odruchy ś ród ś cienne

•

humoralne – hormony Ŝ oł ą dkowo – jelitowe: sekretna, cholecystokinina, glukagon

Jelito cienkie:

Składa si ę z dwunastnicy, jelita czczego ( 2 / 5 ) i jelita kr ę tego ( 3 / 5 ). Pocz ą tek jelita zamkni ę ty

jest przez zwieracz od ź wiernikowy a koniec przez zwieracz kr ę tniczo – k ą tniczy.

S ą 3 warstwy błony mie ś niowej:

•

zewn ę trzna podłu Ŝ na

•

wewnetrzna okr ęŜ na

•

warstwa mi ęś niowa błony ś luzowej

Unerwienie jest:

•

zewn ę trzne przez nerwy autonomiczne - przedzwojowe gał ą zki nerwu bł ę dnego i

nerwów współczulnych a pozazwojowe to gał ą zki włókien przywspółczulnych i

współczulnych pochodz ą cych ze splotu trzewnego i krezkowego górnego

•

wewn ę trzne – sploty ś ród ś cienne

Czas przebywanie pokarmu w jelicie cienkim wynosi ś rednio 7-10 godz.

Błona mi ęś niowa jelita cienkiego wykazuje 2 rodzaje skurczów:

•

odcinkowe (segmentowe, niepropulsywne) maja charakter biogenny, polegaj ą na

okr ęŜ nych skurczach dziel ą cych jelito na wiele segmentów. Skurcze odcinkowe

przebiegaj ą jednocze ś nie ze skurczami kosmków jelitowych. Ich funkcja polega na

dokładnym mieszaniu miazgi pokarmowej z sokami trawiennymi i zapewnieniu

kontaktu z powierzchni ą absorbcyjn ą ś luzówki jelit.

•

Perystaltyczne (robaczkowe, propulsywne) przesuwaj ą si ę naprzód w postaci fali

okr ęŜ nego skurczu obejmuj ą cego odcinek 2-3 cm. S ą wynikiem miejscowego odruchu

obejmuj ą cego ś ród ś cienne sploty jelitowe.

Prawo jelit:

Pobudzenie jelita w jakim ś punkcie wywołuje skurcz powy Ŝ ej i rozkurcz poni Ŝ ej.

Wa Ŝ niejsze czynniki reguluj ą ce motoryk ę jelit:

A) Pobudzaj ą ce

•

Wzmo Ŝ enie napi ę cia układu przywspółczulnego

•

Odruch Ŝ oł ą dkowo – kr ę tniczy (perystaltyka jelit zostaje pobudzona w wyniku

rozci ą gania Ŝ oł ą dka)

•

Hormony jelitowe: gastryna, cholecystokinina, motylina, PGE

B) Hamuj ą ce

•

Wzmo Ŝ enie napi ę cia układu współczulnego

•

Odruchy:

- kr ę tniczo – Ŝ oł ą dkowy (głównie polega on na zahamowaniu motoryki

Ŝ oł ą dka w wyniku rozci ą gania jelita kr ę tego)

- jelitowo – jelitowy (powstaje przy rozci ą ganiu, ucisku lub uszkodzeniu jelita

np. w czasie zabiegu chirurgicznego, zaanga Ŝ owane s ą w to nerwy

współczulne)

•

Hormony jelitowe: sekretyna, Ŝ oł ą dkowy peptyd hamuj ą cy (GIP), wazoaktywny

peptyd hamuj ą cy (VIP), PGE, PGI

Zwieracz kr ę tniczo – katniczy:

Wyst ę puje tu toniczny skurcz warstwy okr ęŜ nej. Gastryna rozlu ź nia zwieracz ułatwiaj ą c

opró Ŝ nianie zawarto ś ci jelita kr ę tego.

Jelito grube:

Składa si ę z :

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: