29.pdf

Przygotowanie maszyn do prac polowych

Istota problemu

W okresie zimowym, po zakończeniu prac polowych, można dokonać przeglądu stanu

technicznego maszyn i ciągników rolniczych. Wskazane jest, aby taki przegląd przeprowadzić

bezpośrednio po zakończeniu określonych prac daną maszyną, gdyż najlepiej pamiętamy,

jakie zespoły robocze ostatnio nie funkcjonowały prawidłowo. Lepiej byłoby, gdybyśmy

wszelkie usterki usuwali na bieżąco, ale bardzo często nie ma wystarczająco czasu na

wykonanie tych czynności. Na pewno nie powinniśmy tych prac przeglądowych pozostawiać

do następnego sezonu, gdyż może się okazać, że nie znajdziemy również wystarczająco

wolnej chwili na ich wykonanie. Ponieważ praktyka jest często odmienna od zaleceń, dlatego

też chciałbym podkreślić wagę problemu, który się wiąże z zaniechaniem wykonania obsługi

posezonowej maszyn rolniczych. Najczęściej maszyny rolnicze, stosowane w produkcji

roślinnej, użytkowane są w ciągu roku przez krótki okres, niekiedy tylko przez kilka lub

kilkanaście dni. Jeżeli chcemy, aby w tym krótkim okresie maszyna pracowała niezawodnie,

bez uszkodzeń, to musimy ją na okres przechowywania odpowiednio zabezpieczyć i

zakonserwować, a spostrzeżone usterki i uszkodzenia usunąć i naprawić jeszcze przed

wyjazdem w pole w nowym sezonie. Dobry stan techniczny maszyny zwiększa szansę

wykonania określonego zabiegu w ściśle wymaganym terminie agrotechnicznym i pozwala na

osiągnięcie lepszej jakości pracy.

Najważniejsze oczyścić

Podstawową czynnością rozpoczynającą prace przygotowawcze jest dokładne oczyszczenie i

umycie maszyn i narzędzi rolniczych. Umyć i oczyścić należy wszystkie podzespoły,

zwracając szczególną uwagę na te, które w czasie pracy ulegają silnemu zanieczyszczeniu,

np. zespoły robocze maszyn uprawowych, do nawożenia, chemicznej ochrony roślin,

przenośniki w maszynach do zbioru okopowych. Pozostawione maszyny i narzędzia z

oblepioną glebą szybciej korodują. Nawet kurz lub pył, pozostający na konstrukcji maszyny

przyczynia się do korozji, gdyż łatwiej wchłania wilgoć z powietrza. Maszyny stosowane do

zbioru materiałów słomiastych (prasy, przyczepy zbierające, itp.), kombajny do zbioru zbóż

lub zielonkowe powinny być gruntownie oczyszczone z pozostałości roślinnych (zielonka,

siano, słoma, plewy, pył itp.), gdyż materiał taki również bardzo łatwo wchłania wilgoć.

Ponadto istnieje niebezpieczeństwo żerowania różnych gryzoni, które mogą spowodować

uszkodzenia elementów lub części instalacji elektrycznej, hydraulicznej i pneumatycznej, a

także elementów uszczelniających (uszczelniaczy gumowych, fartuchów lub elastycznych

osłon). Aby uzyskać dobry efekt mycia, należy w pierwszej kolejności usunąć większe partie

zanieczyszczeń, a następnie użyć wody. Unikać mycia pod dużym ciśnieniem i kierowania

strumienia wody bezpośrednio na urządzenia elektryczne, węzły łożyskowe, uszczelki,

przekładnie, korki wlewu oleju i zbiornika paliwa, układ wydechowy silnika, filtry powietrza

silnika i kabiny. Przy użyciu myjni wysokociśnieniowej utrzymywać odległość co najmniej

30 cm między dyszą a mytą powierzchnią i kierować strumień wody (bez używania

chemikaliów) pod kątem co najmuje 25 o (nie kierować strumienia prostopadle), pod

ciśnieniem nie przekraczającym 6 MPa i o temperaturze nie większej niż 60 o C. Właściwą

praktyką jest oczyszczenie użytej wody przez zgromadzenie jej w odpowiednich zbiornikach i

pozostawienie na określony czas w celu rozdziału zanieczyszczeń, w szczególności

odzyskanie oleju oraz kontrolowane usunięcie pozostałości. Podczas mycia wygodnie jest

ustawić maszynę na pochyłości, otworzyć wszystkie pokrywy przeglądowe, a po

oczyszczeniu i umyciu pozostawić ją w miejscu przewiewnym w celu osuszenia.

Opryskiwacze - obsługa szczególna

Podane wskazówki są słuszne dla większości maszyn rolniczych. Pewną odmienność

stanowią opryskiwacze.

To co odróżnia opryskiwacze od innych maszyn, to jest fakt, że służą one głównie do

rozprowadzania chemicznych środków ochrony roślin, które są niebezpieczne zarówno dla

obsługi, jak i środowiska. Osoby obsługujące opryskiwacze są narażone podwójnie,

bezpośrednio podczas wykonywania zabiegów i pośrednio – pracując w zanieczyszczonym

przez siebie środowisku. Dlatego też użytkownicy opryskiwaczy powinni zachować wszelkie

środki ostrożności, aby zminimalizować ryzyko zatrucia i skażenia środowiska.

Jednym z ważniejszych problemów, jakie występują w trakcie wykonywania zabiegów

ochrony roślin (drzew i innych plantacji), to pozostałość cieczy roboczej w zbiorniku,

przewodach, pompie itp. Ranga tego problemu zwiększa się przy obsłudze posezonowej

opryskiwaczy, gdyż pozostawiona ciecz robocza ulega często rozwarstwieniu, co prowadzi do

zatrzymywania się osadów na powierzchniach wewnętrznych części roboczych maszyny i w

kolejnym roku pogarsza się jakość pracy opryskiwacza. Jeżeli opryskiwacz jest

przechowywany w temperaturze poniżej 0 o C następuje zamarznięcie cieczy i uszkodzenie

elementów lub zespołów opryskiwacza (przewody, pompa itp.).

Co zrobić z resztkami cieczy?

Resztek cieczy nie wolno wypuszczać do wód otwartych, biologicznych oczyszczalni

ścieków, rowów, bądź na podwórko, drogę polną itp. Na miejscu, gdzie spuszczono środki

chemiczne, nic nie wyrośnie przez parę lat, a składniki środka czynnego za pomocą wody

deszczowej rozprzestrzeniają się na dalsze obszary, do wody gruntowej, studni i innych

źródeł wody.

Małą ilość pozostawionej cieczy w zbiorniku należy wypryskać na polu poddawanemu

zabiegowi lub na innym z tą samą uprawą. W celu zmniejszenia ryzyka zniszczenia plantacji

należy do zbiornika wlać czystej wody, aby zmniejszyć stężenie roztworu.

Dużą ilość cieczy roboczej, pozostałą w zbiorniku, niewykorzystaną podczas oprysku, należy

zlać do szczelnego naczynia i przekazać do terenowego punktu utylizacji środków

chemicznych.

Wskazówki dotyczące obsługi posezonowej opryskiwacza

Po wstępnym usunięciu cieczy roboczej, opryskiwacz należy przepłukać. Zaleca się, aby do

tego celu stosować detergenty wskazane przez producentów środków ochrony roślin. Po

zastosowaniu detergentów opryskiwacz należy ponownie przepłukać czystą wodą.

Z pompy należy spuścić resztki cieczy. Aby nie było wątpliwości, czy w pompie nie

pozostanie płyn, najlepiej od niej odłączyć przewód ssawny i tłoczny, a następnie włączyć

napęd pompy na około 1 minutę.

Ponadto po zakończonym sezonie pracy opryskiwacza należy staranne oczyścić z zewnątrz ze

środków chemicznych i zanieczyszczeń. Zużyte lub uszkodzone elementy robocze należy

wymienić oraz dokręcić wszystkie poluzowane połączenia śrubowe.

Rozpylacze i manometr należy zdemontować i umieścić w pomieszczeniu o temperaturze

powyżej 0 o C. Dokonując oczyszczania rozpylaczy należy przemyć je w wodzie lub

przedmuchać sprężonym powietrzem. Nie wolno czyścić rozpylaczy twardymi narzędziami,

gdyż otwory rozpylaczy mogą ulec uszkodzeniu. Ze względu na własne bezpieczeństwo nie

wolno również przedmuchiwać rozpylaczy ustami, co niestety często jest robione. W

przypadku zapchania rozpylacza należy czyścić go miękką szczoteczką lub pędzlem.

Wszystkie czynności obsługowe należy przeprowadzić w odległości co najmniej 50 m od

studni lub źródeł wody pitnej. Do mycia nie stosować pojemników (np. wiader), które są

wykorzystywane przy obsłudze inwentarza. Najlepiej przeznaczyć pojemniki plastikowe,

które będą wykorzystywane tylko przy obsłudze opryskiwacza.

Ze środkami ochrony roślin mogą pracować wyłącznie dorośli mężczyźni. Nie wolno

zatrudniać kobiet i młodocianych (poniżej 18 lat). Osoby cierpiące na jakiekolwiek

schorzenia powinny zasięgnąć opinii lekarza, czy mogą pracować ze środkami chemicznymi.

Podczas przechowywania opryskiwacza należy go ustawić na płaskiej powierzchni. Zapewnić

jego stabilność, wykorzystując podpory opryskiwacza, a w przypadku wątpliwości dodatkowo

zabezpieczyć, aby maszyna się nie przewróciła. Przechowywanie opryskiwacza powinno

odbywać się w miejscach, gdzie nie ma możliwości przypadkowego skaleczenia się ludzi lub

zwierząt. W celu wydłużenia okresu eksploatacji opryskiwacza najlepiej przechowywać go

pod zadaszeniem, nie narażając również na działanie promieni słonecznych, gdyż trwałość

przewodów układu cieczowego będzie zależała między innymi od miejsca przechowywania

maszyny.

Stan techniczny opryskiwacza powinien być sprawdzany przez wyspecjalizowane stacje

kontroli opryskiwaczy. Właściciel opryskiwacza jest odpowiedzialny za przeprowadzenie

okresowych przeglądów, zgodnie z naklejką na zbiorniku. Przeglądy przeprowadza się co

trzy lata. Odpowiedzialność za starty w plantacji i wyrządzone w środowisku, spowodowane

niesprawnie działającym opryskiwaczem lub źle obsługiwanym ponosi właściciel.

Pamiętajmy o własnym zdrowiu

Dbając o środowisko naturalne pamiętajmy również o własnym zdrowiu. Podczas

wykonywania jakichkolwiek prac z chemicznymi środkami ochrony roślin i nawozami

sztucznymi konieczne jest używanie odzieży ochronnej, najlepiej wykonanej z gumy (buty,

rękawice, płaszcz, czapka). Wskazane jest również noszenie maski lub półmaski, co niestety

w polskich warunkach jest niezmierną rzadkością. Do pracy ze środkami ochrony roślin nie

należy przystępować na czczo, a w czasie wykonywania zabiegów lub obsługi opryskiwacza

nie wolno jeść, pić i palić. Pod żadnym pozorem nie wolno pić napojów zawierających

alkohol: przed, podczas i po zakończeniu pracy.

Ocenić stan techniczny maszyny

Po osuszeniu, maszynę należy poddać przeglądowi technicznemu, aby określić stopień

zużycia poszczególnych podzespołów, powstałe uszkodzenia i wynikający stąd zakres

koniecznych napraw i regulacji.

W czasie użytkowania maszyn i narzędzi, licznym uszkodzeniom ulegają powłoki malarskie.

W miejscach pęknięć, bądź zadrapań farby, gromadzą się zanieczyszczenia i pojawiają się

ogniska korozji. Zauważone ubytki farby należy uzupełnić, pamiętając o oczyszczeniu

miejsca z rdzy, brudu, pozostałości starej farby i starannym odtłuszczeniu. Niedokładne

wykonanie tych czynności zmniejsza skuteczność nowo nałożonej warstwy ochronnej.

Szczególnie wrażliwe na korozję są elementy z cienkich blach.

Dobrze zakonserwować

Po takim przygotowaniu maszynę należy zakonserwować. Zabieg ten polega na naniesieniu

na powierzchnie robocze środków o działaniu antykorozyjnym i odpowiednim przygotowaniu

poszczególnych podzespołów do czasowego unieruchomienia. Zabezpieczenie węzłów tarcia,

przekładni łańcuchowych, pasowych, osprzętu elektrycznego oraz silników wymaga

specyficznej obsługi konserwacyjnej. W czasie intensywnej eksploatacji współpracujące

elementy ulegają złożonym procesom zużywania, które wpływają na zmiany funkcjonalne

zespołu ruchowego, powodując pogorszenie jego działania, w skrajnych wypadkach jego

awarię. Podstawowym zabiegiem profilaktycznym, podobnie jak w procesie tarcia, jest

odpowiednie smarowanie. Dodatkowo za pomocą smarowania polepsza się odprowadzenie

ciepła tarcia, a także odprowadzenie zanieczyszczeń (głównie produktów zużycia) z obszaru

styku. Natomiast w okresie przechowywania i dłuższych postojów maszyny środki smarne

(oleje i smary plastyczne) stanowią ochronę antykorozyjną węzłów tarcia. Dlatego ważną

czynnością po myciu maszyny jest nasmarowanie maszyny według schematu zamieszczonego

w instrukcji obsługi. Ilość nowo wtłoczonego smaru do węzła tarcia powinna być

wystarczająco duża, aby usunąć z łożysk tocznych lub ślizgowych zużyty smar, zawierający

agresywne substancje lub wodę, która przypadkowo mogła się dostać do wnętrza podczas

mycia. Dbając o dostarczenie potrzebnej ilości środka smarnego do węzła tarcia, trzeba

jednocześnie pamiętać o ekonomice smarowania. Nie sztuką jest smarować dobrze za pomocą

dobrych środków smarnych, nie licząc się z wydatkami związanymi zarówno z ich kosztem

ze względu na jakość, jak i kosztami nadmiernego zużycia.

Przekładnie

W skrzyniach przekładniowych, które poddane były intensywnemu użytkowaniu należy

wymienić olej smarujący, zaś w skrzyniach o przeciętnej intensywności użytkowania

przekładni trzeba jedynie uzupełnić olej do wymaganego poziomu. Skrzynie przekładniowe

powinny być uszczelnione i zabezpieczone przed dostępem wody.

Zabezpieczenie układów hydraulicznych polega na wymianie oleju hydraulicznego, umyciu

wkładów filtrów i elementów z zewnątrz oraz przepłukaniu całego układu. Odsłonięte

powierzchnie elementów roboczych, np. tłoczyska siłowników wymagają pokrycia smarem

konserwacyjnym i jeżeli jest to możliwe ustawienia zespołów roboczych w takim położeniu,

aby tłoczyska były maksymalnie wsunięte do wnętrza cylindra. Maszynę na okres

przechowywania należy tak zabezpieczyć, aby elementy robocze i przewody hydrauliczne

(szczególnie elastyczne) nie pozostawały pod ciśnieniem.

Otwarte, wolnoobrotowe przekładnie zębate, prowadnice, mechanizmy zębate smaruje się

smarem grafityzowanym i jeśli elementy te są narażone na działanie czynników

atmosferycznych, owija się je folią lub smołowanym papierem.

Szybkoobrotowe przekładnie łańcuchowe wymagają zdjęcia łańcuchów, które należy

oczyścić z zanieczyszczeń i usunąć widoczne ślady korozji, po czym umyć, osuszyć i

zakonserwować w rozgrzanej do temperatury 60-80 o C mieszaninie składającej się ze smaru

grafityzowanego, oleju wrzecionowego lub smaru stałego ŁT-43 i łoju. Tak zakonserwowany

łańcuch można zwinąć w rolkę, owinąć papierem parafinowym i przechowywać z dala od

źródeł ciepła lub w przypadku przechowywania maszyny pod zadaszeniem, łańcuch można

założyć na oczyszczone i zakonserwowane koła łańcuchowe przekładni. Jednakże, w tym

wypadku nie wolno łańcucha napinać.

Łańcuch w przekładniach wolnoobrotowych można zabezpieczyć na przekładni, bez

konieczności ich zdejmowania. W tym przypadku, po oczyszczeniu łańcucha szczotką i naftą

przeprowadza się konserwację, wykorzystując do tego celu smar grafityzowany rozcieńczony

naftą lub benzyną ekstrakcyjną, który może być nakładany pędzlem na ogniwa łańcucha.

Zabezpieczenie przekładni pasowych polega na oczyszczeniu pasa z zanieczyszczeń i umyciu

w ciepłej wodzie z mydłem lub w 10% mieszaninie spirytusu glicerynowego, bądź w

płynnym amoniaku. Nie używać agresywnego płynu myjącego, oleju napędowego, benzyny,

terpentyny lub podobnych rozpuszczalników. Po umyciu, pas należy dokładnie obejrzeć w

celu sprawdzenia, czy nie ma uszkodzeń. Podczas zdejmowania i zakładania pasa należy

zachować ostrożność, aby go nie uszkodzić. Przy wykonywaniu tych czynności zwolnić

napinacz pasa, nigdy nie używać ostrej dźwigni do podważenia pasa przez krawędź koła,

gdyż może wówczas dojść do zerwania włókien pasa i jego zniszczenia. Delikatne

postrzępienie pasa nie świadczy o jego uszkodzeniu. Końce strzępów powinny być obcięte. W

czasie przechowywania pasa na maszynie należy zwolnić jego napięcie, a podczas normalnej

eksploatacji regularnie sprawdzać napięcie pasa (szczególnie nowego), gdyż więcej

uszkodzeń pasa jest spowodowanych zbyt luźnym pasem, niż zbyt napiętym. Wynika to z

faktu zwiększonego poślizgu pasa na kołach, który prowadzi do ich nagrzewania się. W

dalszej kolejności rozgrzewają się łożyska i smar, który z nich wypływa i dochodzi do

zniszczenia łożysk. Pasy najlepiej zdemontować i przechowywać w chłodnym, suchym

miejscu, nie narażonym na działanie promieni słonecznych oraz z dala od urządzeń

grzewczych. Należy unikać zgniatania lub rozciągania pasów, a miejsce ich przechowywania

osłonić tak, aby nie ulegały one uszkodzeniom prze inne części.

Silnik

Zabezpieczenie pojazdów lub maszyn samojezdnych wymaga dodatkowo zakonserwowania

silnika. Po dokładnym umyciu silnika z zewnątrz w bezpiecznym rozpuszczalniku (lecz nie w

oleju napędowym, co jest często praktykowane) uruchomić silnik, w celu podgrzania oleju

silnikowego, a następnie spuścić olej i wymienić wkład filtru oleju. Napełnić misę olejową

świeżym olejem, o zalecanej jakości i lepkości. Ponieważ zużyty olej zawiera szkodliwe

związki chemiczne, powstałe w wyniku procesu pracy silnika wskazana jest wymiana oleju

po sezonie i przechowywanie silnika ze świeżym olejem. W przeciwnym wypadku dochodzi

do szybkiego zużycia korozyjnego powierzchni cylindrów i czopów wału korbowego. Aby

zabezpieczenie silnika było pewniejsze należy dodać zalecanego przez producenta inhibitora

korozji. Przed i po dodaniu inhibitora korozji należy uruchomić silnik na kilka minut, aby

nowy środek smarny został rozprowadzony po całym układzie smarowania. Olej silnikowy,

zmieszany z inhibitorem korozji może być stosowany tylko przez 20-25 godzin na początku

następnego sezonu, a następnie powinien być wymieniony na świeży olej silnikowy o

zalecanej klasie.

Zbiorniki i akumulatory

W celu zminimalizowania procesów korozyjnych wnętrz zbiorników z płynami należy

uzupełnić je do zalecanego poziomu, a w przypadku chłodnicy i zbiornika paliwa nalać do

pełna. Oczywiście w okresie zimowym w chłodnicy musi znajdować się płyn o niskiej

temperaturze zamarzania. Wypełnione zbiorniki płynem nie utleniają się od

wewnątrz, a w szczególności w zbiorniku paliwa nie osadza się para wodna, która po

kondensacji w połączeniu z tlenem atmosferycznym sprzyja korozji i dodatkowo rozcieńcza

paliwo. Ponieważ paliwo po dłuższym okresie leżakowania ulega rozwarstwieniu, dlatego też

przed następnym sezonem paliwo należy spuścić ze zbiornika i usunąć osad. Niewykonanie

tej czynności spowoduje bardzo szybkie zanieczyszczenie filtrów paliwa i może przyczynić

się do nieprawidłowej pracy wtryskiwaczy.

Obsługa akumulatorów sprowadza się do ich wymontowania, sprawdzenia poziomu

elektrolitu i ewentualnego uzupełnienia wodą destylowaną do właściwego poziomu. W razie

potrzeby akumulatory należy naładować. Zdemontowane akumulatory przechowywać w

chłodnym, suchym pomieszczeniu, gdzie nie ma ujemnej temperatury. Ładować akumulator

co najmniej co trzy miesiące, w celu uniknięcia uszkodzenia płyt. Nie ładować zmrożonego

akumulatora, gdyż grozi to wybuchem.

Konserwacja prądnic, alternatorów i rozruszników polega na oczyszczeniu tych elementów z

zewnątrz i przemyciu benzyną ekstrakcyjną oraz spryskaniu elektrosilem.

Pamiętajmy o bezpieczeństwie

Ważnym elementem przeprowadzenia czynności konserwacyjnych jest zachowanie

bezpieczeństwa i higieny pracy. Dotyczą one ochrony przeciwpożarowej, bezpieczeństwa

przy wykonywaniu czynności obsługowych i właściwego usuwania odpadów i środków

smarnych. Nieprawidłowe przechowywanie odpadów stanowi zagrożenie dla środowiska i

ekologii. Potencjalnie szkodliwymi odpadami sprzętu rolniczego są oleje, smary, paliwo, płyn

chłodzący i hamulcowy oraz filtry i akumulatory. Aby zmniejszyć ryzyko związane z obsługą

tych materiałów należy używać szczelnych pojemników do spuszczania płynów. Nie używać

pojemników po środkach żywności lub napojach, z których ktoś przez pomyłkę mógłby się

napić. W miarę możliwości należy przechowywać oleje i pojemniki z innymi środkami

smarnymi w miejscu zabezpieczonym przed pyłem, wilgocią i innymi zanieczyszczeniami.

Nie wylewać odpadów płynnych (w szczególności olejów) na ziemię, do ścieku lub źródeł

wody. Zużyty olej jest najczęściej przydatny do regeneracji, a wylany na ziemię zatruwa ją.

Utylizacja jednego litra oleju wymaga zużycia około jednego miliona litrów wody!

dr hab. inż. Aleksander Lisowski, prof. nadzw. SGGW

Katedra Maszyn Rolniczych i Leśnych

SGGW w Warszawie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: