Danuta Nałęcka

Materiały dla potrzeb szkolenia kadr kultury fizycznej

TKKF

Humanistyczne podstawy rekreacji ruchowej

Opracowanie niniejsze przeznaczone jest przede wszystkim dla instruktorów rekreacji ruchowej różnych specjalności. Materiał w nim zawarty ściśle związany jest z programem przedmiotu „Humanistyczne podstawy rekreacji ruchowej” realizowanym w części ogólnej kursów instruktorskich.

1. ZNACZENIE REKREACJI RUCHOWEJ W ŻYCIU WSPÓŁCZESNEGO CZŁOWIEKA

1.1            Warunki życia we współczesnej cywilizacji

Cywilizacja współczesna obok niezaprzeczalnych wartości, takich jak wzrost poziomu życia, pełniejsze i doskonalsze wykorzystanie sił przyrody dla potrzeb ludzkości, poszerzenie horyzontów poznawczych człowieka, wzrost ilości wolnego czasu i inne, niesie wiele zagrożeń dla ludzkiego zdrowia.

Wynikają one z między innymi z degradacji środowiska przyrodniczego, z zawrotnego tempa życia nadmiernie obciążającego system nerwowy, z ograniczenia wysiłku i aktywności ruchowej. Rozwój techniki, wszelkie udogodnienia cywilizacyjne ograniczają lub eliminują wysiłek fizyczny z codziennego życia. Ten deficyt ruchu wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie całego ludzkiego organizmu, wszystkich jego układów. Prowadzi do obniżenia się wydolności fizycznej, a tym samym obniżenia granic tolerancji na umiarkowane nawet wysiłki fizyczne związane z codziennym życiem i pracą. Powoduje to szybkie zmęczenie, zmniejszone możliwości adaptacyjne prowadzi do spadku ogólnej aktywności życiowej, obniżenia naturalnej odporności organizmu.

Człowiek współczesny ma coraz większe trudności w przystosowaniu się do szybko następujących zmian środowiska, za którymi nie nadążają mechanizmy adaptacyjne. Szalone tempo życia pośpiech, poczucie nienadążania za wymogami codziennego życia, zagrożenie utraty pracy, konkurencja trudności ekonomiczne wielu rodzin, to niektóre tylko czynniki powodujące napięcia, stresy i frustracje.

Mimo, że zmiany warunków społeczno–ekonomicznych, osiągnięcia medycyny, farmakologii przyczyniły się do wydłużenia średniej długości życia i spadki śmiertelności, zwłaszcza dzieci i ludzi młodych, to jednak nie nastąpiła oczekiwana poprawa zdrowia, nasilają się coraz to nowe choroby cywilizacyjne.

Za najgroźniejsze uznawane są choroby metaboliczne i choroby spowodowane przeciążeniem układu nerwowego. W Polsce zastraszająco szybko wzrasta liczba chorych na niewydolności układu krążenia, a zwłaszcza osób z nadciśnieniem tętniczym i chorobą niedokrwienną, prowadzącą do zawału serca.

Szerzą się również choroby na skutek nadmiernego przeciążenia  układu nerwowego, nieprzystosowania się do ciągle wzrastającego tempa i wymagań życia (nerwice, zaburzenia i choroby psychiczne, choroby psychosomatyczne). Psychika współczesnego człowieka  podlega coraz większemu oddziaływaniu różnorodnych stresogennych czynników natury fizjologicznej, psychologicznej i społecznej. Zadaniem niezmiernej wagi staje się dziś walka o zdrowie człowieka rozumiane jako zdolność człowieka do osiągania pełni swoich możliwości fizycznych, psychicznych i społecznych jak również zdolność pozytywnego reagowania na wyzwania środowiska (Światowa Organizacja Zdrowia).

Zdrowie traktowane jest jako pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny. Promocja tak rozumianego zdrowia stała się dzisiaj ważnymi problemem. Ma ona głównie na celu mobilizowanie ludzi do dbałości o swoje zdrowie, dążenia do jego poprawy (kreacja).

1.2. Rola rekreacji ruchowej w walce zagrożeniami współczesnej cywilizacji

Życie w warunkach współczesnej cywilizacji eliminuje użytkową aktywność fizyczną
(o czym była mowa wcześniej), co prowadzi do niebezpiecznych zagrożeń dla zdrowia i życia. Ludzie nie zawsze zdają sobie z tego sprawę, a często lekceważą rekomendacje i nawoływania specjalistów do wyrównania niedoboru ruchu w wolnym czasie, którego zasoby zwiększają się. Społeczeństwo nasze cechuje mało aktywny styl wypoczynku, rekreacja ruchowa uprawiana jest okazjonalnie i nieregularnie, a nikt już dzisiaj nie ma wątpliwości, że stanowi ona ważny element zdrowego stylu życia, zapobiega ujemnym skutkom cywilizacji. Systematyczna aktywność ruchowa jest ważna zarówno w profilaktyce chorób, ich leczeniu jak również w kreacji zdrowia.

Specjaliści uważają, że podstawową formą wypoczynku powinny być zajęcia ruchowe, podkreślają przy tym, że podstawową formą wypoczynku powinny być zajęcia ruchowe, podkreślają przy tym, że rekreacja ruchowa jest najskuteczniejszą „odtrutką biologiczną” kompensującą ujemne skutki obecnych warunków życia i mimo, że dobrowolna jest „elementarnym, biologicznym nakazem, moralnym obowiązkiem współczesnego człowieka”.

Wymogi współczesnego życia podnoszą znaczenie rekreacji ruchowej, która, jak stwierdza St. Kozłowski, nie jest luksusem ale koniecznością życiową , bowiem regularne jej uprawianie ma wpływ na nasze zdrowie:

- wyrównuje niedobór ruchu

- neutralizuje stresy i przeciążenia psychiczne

- zapobiega wielu chorobom

- regeneruje siły fizyczne i psychiczne

- zwiększa siły obronne i zdolności adaptacyjne człowieka

- opóźnia procesy inwolucyjne (starzenia się)

- kształtuje ciało

- rozwija zainteresowania

- wszechstronnie rozwija osobowość człowieka

Rekreacja ruchowa stanowi ważny element zdrowego stylu życia.

Zdrowy styl życia to takie postępowanie, które nie zagraża zdrowiu, zmierza do jego poprawy, przeciwdziała ujemnym skutkom cywilizacji.

Wśród elementów zdrowego stylu życia, wymienia się regularną umiejętność ich rozładowywania, wyeliminowanie używek (nikotyny, alkoholu itp.), kontrolę stanu swojego zdrowia.

W zdrowy styl życia wpisana jest systematyczna aktywność ruchowa. Współczesna teoria rekreacji ruchowej kładzie główny akcent na zagadnienie szeroko rozumianej kreacji zdrowia poprzez regularne ćwiczenia fizyczne. Mimo tak ważnych argumentów, udział społeczeństwa w rekreacji ruchowej jest znikomy. W tej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera proces wychowania do rekreacji ruchowej, który powinien być realizowany przez wszystkie środowiska i instytucje społeczno-wychowawcze oraz placówki rekreacyjne. Ważne zadanie stoi przed instruktorami rekreacji, którzy powinni być animatorami, umieć zjednywać, pozyskiwać ludzi do systematycznych zajęć, oddziaływać na ich świadomość, rozbudzać zainteresowania sportowe i turystyczne, motywować do zwiększenia aktywności fizycznej.

Praca instruktora sprzyja utrwalaniu zachowań zdrowotnych, promocji zdrowego stylu życia.

2. BIOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA REKREACJI RUCHOWEJ

Osobowość człowieka rozwija się w trakcie jego życia, nie jest ukształtowana z chwilą narodzin. Istnieją jednak wrodzone zadatki anatomiczno-fizjologiczne wpływające na dalszy rozwój jednostki. Są nimi struktury nerwowe, warunkujące sprawności funkcjonowania analizatorów oraz wpływające na rozwój procesów poznawczych i zdolności. Na wrodzone zadatki składają się również właściwości układu nerwowego, wyrażające się w sile, ruchliwości i równowadze procesów pobudzania i hamowania, określane nazwą temperamentu.

Człowiek od urodzenia wchodzi w skład grupy społecznej nawiązuje interakcje, czyli kontakty ze środowiskiem społecznym, podlega różnorodnym oddziaływaniom społecznym, co wpływa w decydujący sposób na kształtowanie się osobowości. Nie przyswaja sobie biernie wpływów środowiska. Ale poznaje świat, rozwija swe zdolności i zainteresowania, kształtuje potrzeby i postawy – wchodząc ze środowiskiem w aktywny kontakt. Aktywność ta wywiera istotny wpływ na jego rozwój.

Swoje zachowanie kształtuje on wykorzystując wzory dostarczane przez środowisko społeczne. Większość działań ludzkich (również działalność rekreacyjna) jest uwarunkowana dwuczynnikowo: biologiczne i społecznie.

Budowa somatyczna, typ układu nerwowego, uzdolnienia ruchowe – to cechy, które sprawiają, że już w momencie urodzenia ludzie różnią się między sobą pod względem predyspozycji do uprawiania różnych form rekreacji ruchowej. Oczywiście w ciągu życia przez interakcję ze środowiskiem zewnętrznym cechy te rozwijają się. Uwarunkowania biologiczne stanowią ważne ale nie jedyne podłoże zachowań rekreacyjnych. Człowiek jest członkiem określonego społeczeństwa, jego działalność przebiega w określonym środowisku biospołecznym, z którego czerpie wzory i doświadczenia.

3. PSYCHOLOGICZNE UWARUNKOWANIA REKREACJI RUCHOWEJ

3.1. Procesy psychiczne jako mechanizmy regulacji stosunku ze środowiskiem

Utrzymanie równowagi między jednostką ludzką a otaczającą ją rzeczywistością (przyrodniczą i społeczną) uwarunkowane jest funkcjonowanie mechanizmów regulacyjnych. Rola tych mechanizmów polega na odzwierciedleniu w psychice człowieka występujących w jego otoczeniu przedmiotów i zdarzeń oraz zachodzących między nimi stosunków.

Autorzy wymieniają trzy rodzaje procesów psychicznych: procesy poznawcze, emocjonalne – uczucia oraz procesy motywacyjno-sprawcze. Między tymi trzema rodzajami procesów psychicznych zachodzi ścisła współzależność. Procesy poznawcze umożliwiają człowiekowi orientację w otaczającej go rzeczywistości.

Orientacja elementarna możliwa jest dzięki prostym czynnościom poznawczym. Takim jak wrażenia i spostrzeżenia. Bardziej precyzyjna i skuteczna orientacja uwarunkowana jest czynnością myślenia, które umożliwia nie tylko odbiór informacji z otoczenia, lecz także wytwarzanie nowych informacji, co prowadzi do doskonalszej regulacji stosunków między jednostką a otaczającą ją rzeczywistością.

Różne formy rekreacji ruchowej rozszerzają i pogłębiają kontakt człowieka z rzeczywistością, sprzyjają coraz lepszej orientacji w środowisku.

Czynnikami warunkującymi skuteczność poznania są: uwaga, pamięć i wyobraźnia oraz myślenie.

Uwaga, jest to proces psychiczny polegający na skoncentrowaniu czynności poznawczych na określonym przedmiocie lub zdarzeniu.

Ma to duże znaczenie w działalności rekreacyjnej (świadome koncentrowanie uwagi na elementach, które mogą wpłynąć na efekty ćwiczeń).

Pamięć, którą określa się jako właściwość zachowawczą polegającą na gromadzeniu i przechowywaniu doświadczenia oraz korzystaniu z niego w różnorodnych sytuacjach poznawania rzeczywistości oraz oddziaływania na nią.

Pamięć może być konkretno -obrazowa zwana potocznie wzrokową i drugi rodzaj to pamięć słowno-logiczna zwana potocznie pamięcią słuchową.

Wyobraźnia- to funkcja naszej psychiki, której istotą jest twórcze przekształcanie dotychczasowego doświadczenia oraz tworzenie na tej podstawie nowych obrazów. Wyobraźnia stanowi jedno z podstawowych uwarunkowań przewidywania, przekształcania tego co nas otacza.

Myślenie odgrywa ważną rolę w orientacji człowieka w otoczeniu i poznawaniu rzeczywistości. Myślenie stanowi czynność umysłową i przejawia się przede wszystkim w toku rozwiązywania różnorodnych problemów praktycznych i teoretycznych wyłaniających się w codziennym życiu. Myślowy – jest to proces odzwierciedlających rzeczywistość w sposób pośredni i uogólniony, Umożliwia poznanie stosunków jakie zachodzą między różnymi elementami tej rzeczywistości.

Proces myślowy jest to złożona, działalność umysłowa, która składa się z takich operacji myślowych, jak analiza, synteza, porównanie, abstrakcja i uogólnienie. Procesy myślenia charakteryzują się określonymi cechami, do których zalicza się giętkość, szybkość, krytycyzm, problemowość. Na przebieg myślenia wpływa trening myślenia, nastawienie i motywacja oraz emocje.

Rekreacja ruchowa w różnych formach wywiera korzystny wpływ na sprawność myślenia. Np. konieczność zastosowania  w wielu grach taktyki, konieczność oceny własnych możliwości i rozłożenie ich w czasie itp.

Zajęcia rekreacyjne stwarzają również wiele możliwości kształtowania precyzji myślenia, jego skuteczność oddziaływania ma uczestników zajęć np. poprzez precyzyjny objaśnienie, komunikatywne polecenie itp.

Procesy emocjonalne. Emocje zwane uczuciami są wyrażeniem stosunku człowieka do przedmiotów i zjawisk otaczającej rzeczywistości. Odzwierciedlają one stosunek człowieka zarówno do środowiska przyrodniczego jak i społecznego (również do samego siebie). Emocje mogą być dodatnie, przyjemne (np. radość, miłość, zadowolenie) i ujemne (strach, smutek, wstyd, gniew itd.).

Zewnętrznym przejawem doznań emocjonalnych mogą być pewne- zauważalne elementy zachowania np. mimika– wyraz twarzy, sposób rekreacji, gesty, słowa itp. Tego rodzaju zachowania powinien brać pod uwagę instruktor w pracy z zespołem. Wskazują one bowiem na atmosferę emocjonalną panującą wśród członków grupy. Świadczyć mogą o zadowoleniu lub niezadowoleniu z zajęć. Jest to również ważne z dydaktycznego punktu widzenia. Istnieje bowiem ścisła współzależność między poznawczą emocjonalną oraz motywacyjno sprawczą sferą psychiki (o czym była mowa wcześniej).

Dodatnie emocje, aktywizują, podnoszą poziom motywacji do ćwiczeń, ujemnie zniechęcają. Dlatego nie jest obojętne, z punktu widzenia możliwości osiągania właściwych efektów w pracy instruktora rekreacji czy emocjonalna atmosfera w zespole ma charakter dodatni „przyciągający” czy też ujemny „odpychający”.

Treść emocji zależy od wielu czynników, najważniejsze z nich to bodźce, które mogą mieć charakter przyrodniczy i społeczny.

Działalność sportowo-rekreacyjna i turystyczna dostarcza szeregu emocji uwarunkowanych zarówno przyrodniczo ( np. satysfakcja z zaspokojenia naturalnej potrzeby ruchu) jak i społecznie (potrzeba więzi społecznej, współdziałania, uznania, dowartościowania, życzliwości itp.) Z punktu widzenia społecznego, ważne jest w jakiej atmosferze przebiegają  zajęcia rekreacyjne. Dla wielu ludzi mogą one stanowić okazję do zaspokojenia różnorodnych dodatnich potrzeb emocjonalnych nie zaspokojonych w pracy czy środowisku rodzinnym.

Instruktor tak powinien prowadzić zajęcia, by ruch dostarczał uczestnikom jak najwięcej uczuć przyjemnych, by zajęcia sprzyjały rozwijaniu integracji zespołu, kształtowaniu postaw życzliwości i aktywności.

Procesy motywacyjno sprawcze

Procesy motywacyjne, zdaniem psychologów, są inicjowane przez potrzeby, które określą się jako uświadomiony brak czegoś (np. pożywienia, odpoczynku, odprężenia, ruchu, kontaktów towarzyskich itp.).

Potrzeby motywują jednostkę do określonych działań zmierzających do zaspokojenia danej potrzeby:

Potrzeba –Motywacja –Działanie

Motyw– to pobudka do działania (od łac. Słowa moveo–– poruszać, wprawić w ruch),
z którą łączy się jakiś cel. Motyw pobudza człowieka do działania świadomego i celowego. Istnieje wiele klasyfikacji motywów, najogólniej można je podzielić na motywy biologiczne, osobiste i społeczne.

Potrzeby ulegają stałemu rozwojowi, mogą również podlegać przemianom lub przekształceniu pod wpływem zmian zachodzących w środowisku. Pod wpływem potrzeb rozwijają się i przekształcają również motywy ludzkiego działania. Dlatego też stosując świadomie, celowo określone oddziaływania wychowawcze, możemy nie tylko sterować rozwojem już istniejących motywów lecz zmieniać  je i przekształcać zgodnie z uznawanym systemem wartości społecznych i indywidualnych. Propagując np. aktywny styl wypoczynku należy uwzględniać różnorodne potrzeby i motywy skłaniające ludzi do podejmowania rekreacji ruchowej i różnicować formy oddziaływania praktycznego.

Jakie  potrzeby i motywy stymulują aktywność sportowo-rekreacyjną i turystyczną?

-          potrzeba aktywności ruchowej (którą ograniczają warunki egzystencji człowieka)

-          potrzeba wypoczynku, relaksu, poprawy stanu zdrowia, oderwania się od codziennych obowiązków i kłopotów

-          potrzeba zmiany stylu życia

-          potrzeba samourzeczywistnienia się samorealizacji

-          potrzeba kontaktu z naturą, przyrodą

-          potrzeba emocji, przyjemnych wrażeń, rozrywki

-          potrzeba kontaktów z innymi ludźmi, społecznego współżycia i współdziałania

-          potrzeba osiągnięć, sukcesu, uznania, dowartościowania, dominacji, wyróżniania się

-          potrzeba nowych doświadczeń, wiedzy, umiejętności. Procesy motywacyjne są ważnym czynnikiem rozwijającym psychikę człowieka, decydują o jej aktywności, determinują w znacznym stopniu również efektywność zajęć rekreacyjnych. Działalność rekreacyjna człowieka wymaga silnej i długotrwałej motywacji. Ważne jest poznanie motywów, którymi kieruje się jednostka motywująca zajęcia rekreacyjne. Zadaniem instruktora jest stałe kształtowanie i rozwijanie motywów (np. sprawdziany, testy mogą mobilizować do podnoszenia sprawności i wydolności fizycznej, zawody, rozgrywki, do porównania się z innymi itp.). 3.2 Rola rekreacji ruchowej w neutralizowaniu stresów i przeciążeń psychicznych

Tempo życia współczesnego człowieka, ciągły pośpiech, napięcia mają negatywny wpływ nie tylko na funkcjonowanie układu nerwowego, ale również na układy stosunków międzyludzkich. Ujemne stresy wywoływane poczuciem nienadążania i niemożliwości sprostania wymaganiom, jakie stawia przez człowiekiem życie obniża odporność psychiczną człowieka, ograniczając zdolność sprawnego działania.

Ludzie różnie reagują w sytuacjach trudnych: załamują się –stają się bezradni, inni stają się bezradni, inni stają się agresywni czy brutalni, jeszcze inni bardziej odporni na ujemne stresy w miarę spokojnie oceniają trudną sytuację, robią plan działania i starają się do realizować. Rekreacja ruchowa jest istotnym czynnikiem przeciwdziałającym stresogennym wpływom współczesnej cywilizacji, ma znaczny wpływ na zwiększenie odporności na działanie różnorodnych ujemnych stresów, które dezorganizują zarówno życie psychiczne człowieka jak również funkcjonowanie całego organizmu.

Regularna aktywność ruchowa (a zwłaszcza jej formy plenerowe) przebiegająca w atmosferze komfortu emocjonalnego, skuteczne rozładowuje napięcia, powoduje regenerację sił fizycznych i odprężenie psychiczne. Aktywizując człowieka przez pobudzenie jego aparatu ruchowego można osiągnąć pozytywne zmiany nie tylko w funkcjonowaniu jednostki jako istoty społecznej , umiejącej sprostać każdej, nawet najbardziej trudnej sytuacji życiowej.

Regeneracja sił fizycznych u psychicznych człowieka  w działalności rekreacyjnej następuje na skutek podejmowania zadań motorycznych.

Pod wpływem coraz doskonalszego operowania własnym ciałem i psychiką następuje rozwój wielu funkcji i właściwości psychicznych,  między innymi takich jak spostrzegawczość, pamięć, wyobraźnia, wrażliwość kinestetyczno-ruchowa i równoważna, itp. Większość tych funkcji i właściwości psychicznych człowieka rozwijających się pod wpływem różnorodnych form rekreacji ruchowej przydatna jest w codziennym życiu.

Rekreacja ruchowa odgrywa istotna role w rozwoju oraz modyfikacji poszczególnych cech układu nerwowego człowieka, ma wpływ na kształtowanie mechanizmów regulacji intensywności, tempa oraz plastyczności naszych reakcji psychicznych i motorycznych. Instruktor rekreacji powinien dbać o właściwą atmosferę z w zespole, poprzez stworzenie sytuacji integrujących grupę, stawianie zadań mobilizujących do działania, sprzyjających zacieśnianiu więzi społecznej.

Na prawidłowy przebieg zajęć rekreacyjnych, oraz realizację zamierzonych  celów ma wpływ wiele czynników m.in. znajomość członków zespołu. Każdy uczestnik zajęć stanowi określoną, niepowtarzalną indywidualność.

Grupa rekreacyjna zróżnicowana jest nie tylko ze względu na wiek, płeć ale również cechy osobowości, zainteresowani, motywacje, różny stopień zdolności ruchowych itp.

To zróżnicowanie osobnicze wymaga indywidualnego podejścia. By wiedzieć, jakie wymagania można stawiać uczestnikom zajęć, aby rozbudzać ich zainteresowania, kształtować motywację do regularnej aktywności ruchowej, niezbędna jest wiedza psychologiczna i dobra znajomość każdego uczestnika.

3.3. Wybrane metody poznawania jednostki ludzkiej i środowiska społecznego

W pracy instruktora najbardziej przydatne są umiejętności obserwacji, prowadzenia rozmowy, zastosowania ankiety. Są to podstawowe metody poznawania jednostki ludzkiej i środowiska społecznego.

Obserwacja jest czynnością badawczą polegającą na gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń. Umożliwia ona poznanie takich właściwości psychicznych uczestników zajęć jak umiejętności uczenia się ruchu, współżycia i współdziałania w zespole, zainteresowań, sposobów reagowania emocjonalnego itp. Obserwacja umożliwia również poznanie układów i zależności społecznych, stopnia integracji zespołu.

Obserwację powinien stosować każdy instruktor w trakcie w trakcie zajęć, może ona ułatwić rozwiązywanie problemów zarówno dydaktycznych jak i wychowawczych. Obserwacja powinna łączyć się z analizą jej rezultatów. Poczynione spostrzeżenia należy zapisywać w dzienniczku lub arkuszu obserwacyjnym.

Wywiad polega na rozmowie zaplanowanej, kierowanej i zmierzającej do określonego celu. Przed przystąpieniem do wywiadu należy mieć dokładnie zarysowany plan rozmowy lub specjalnie opracowany kwestionariusz (zestaw pytań).

Wywiad umożliwia instruktorowi zebranie wielu informacji, dotyczących członków zespołu rekreacyjnego (ich zainteresowań, aspiracji, postaw, opinii itp.), których nie można uzyskać drogą bezpośredniej obserwacji. Aby wywiad spełnił swoje zadanie należy stworzyć warunki zapewniające rzetelność informacji (odpowiednia atmosfera, precyzyjne pytania dostosowane do poziomu rozmówcy). Wywiad należy tak prowadzić, aby osoba badana była przekonana, że informacje, które przekazuje służyć będą wyłącznie jej samej bądź nauce.

Ankieta spełnia zadanie zbliżone do wywiadu. Jest to zbiór pytań, na które udziela się odpowiedzi w formie pisemnej. Ankieta nie może być zbyt obszerna, pytania powinny być konkretne, zrozumiałe, precyzyjne i nie sugerujące odpowiedzi. Mogą one mieć charakter: otwarty (badany ma pełną swobodę w udzieleniu odpowiedzi) np. „Jakie motywy skłoniły Pana(nią) do uczestnictwa w zajęciach rekreacyjnych?”

Alternatywny (badany powinien udzielić tylko jednej z dwu możliwych odpowiedzi) np. „Czy wybrane zajęcia rekreacyjne spełniają oczekiwania Pana(i)”: tak, nie.

Zamknięty (badany z podanych odpowiedzi wybiera jedną lub więcej). Co, zdaniem Pana(i), daje udział w zorganizowanych zajęciach rekreacyjnych?

1.     odpoczynek

2.     poprawę zdrowia

3.     rozrywkę (spędzenia przyjemnie wolnego czasu)

4.     rozwój zainteresowań

5.     nawiązanie kontaktów towarzyskich

6.     zdobycie nowych przyjaciół

7.     samorealizację

8.     inne (jakie?)

Ankieta (podobnie jak obserwacja i wywiad) nie może stanowić jedynej podstawy poznania uczestników zajęć, nie spełnia bowiem postulatu obiektywności, dlatego jej wiarygodność powinna być skonfrontowana z innymi metodami.

4. PSYCHOLOGICZNE PRAWIDŁOWOŚCI I PEDAGOGICZNE ZASADY NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO

Jednym z podstawowych zadań instruktora rekreacji ruchowej jest uczenie i doskonalenie sprawności ruchowych.

Proces nauczania i uczenia się motorycznego został wyczerpująco omówiony przez R. Winiarskiego w książce „ Sport dla wszystkich – rekreacja dla każdego” cz. II, dlatego ograniczymy się do podania wybranych informacji związanych z tym zagadnieniem.

Podstawowe zasady nauczania czynności ruchowych

Istotnymi komponentami umiejętności motorycznych są nawyki ruchowe. Powstanie, doskonalenie i utrwalanie  nawyków ruchowych powinno być procesem świadomym.

Zasada świadomości i aktywności

Ucząc wykonania danej czynności ruchowej instruktor powinien nie tylko pokazać jej prawidłowe wykonanie (pokaz) uzupełnienie opisem i objaśnieniem lecz przeprowadzić wspólnie z ćwiczącymi analizę celowości ruchu, techniki wykonywania oraz poprawności (analizą popełnionych błędów w danej czynności ruchowej). Rozumne ujmowanie zadania ruchowego pobudza aktywność, przyczynia się do szybszego i trwalszego opanowania czynności ruchowych. Oprócz kształtowania świadomego podejścia do wykonywanych ruchów, instruktor kształtuje również świadomość w szerszym rozumieniu . Dotyczy ona funkcji rekreacji ruchowej i konieczności jej regularnego uprawiania w czasie wolnym

Zasada poglądowości

W nauczaniu czynności ruchowych informacja słowna (opis, objaśnienie) wzmocniona jest pokazem. Pokaz może być w formie całościowej ( o ile czynność jest prosta) lub w formie poszczególnych elementów (przy czynności złożonej). Najbardziej przemawia do wyobraźni ćwiczących pokaz bezpośredni w wykonywaniu instruktora lub najsprawniejszego uczestnika zajęć. Pokaz powinien być bezbłędny, kilkakrotnie powtórzony. Po pierwszym pokazie, w czasie, którego uczestnicy zajęć nie ćwiczą lecz obserwują, następują próby wykonania razem z instruktorem. Po kilkakrotnym powtórzeniu instruktor przestaje ćwiczyć, rozpoczyna kontrolę i korektę wykonania. Pomocą w realizowaniu zasady poglądowości mogą być różnorodne plansze, rysunki, filmy itp.

Zasada systematyczności

Zasada ta wskazuje instruktorowi drogę nauczania czynności ruchowych „od prostego do złożonego”, „od znanego do nieznanego”, „od łatwe do trudnego” czyli nauczanie zgodne z prawidłami stopniowania trudności. Nowo wprowadzone elementy ruchowe powinny opierać się na elementach już poznanych i opanowanych, ich wprowadzenie powinno być stopniowe, poprzedzane ćwiczeniami przygotowawczymi. Zasada systematyczności w szerszym ujęciu dotyczy również regularnej aktywności ruchowej. Poprzez systematyczność w prowadzeniu zajęć, cykliczność w organizacji imprez wdrażamy uczestników do systematycznej aktywności ruchowej. Instruktor musi uświadamiać uczestników, że wyłącznie regularna działalność przynosi efekty.

Zasada dostępności

Stosowanie tej zasady polega na indywidualnym doborze nauczanych czynności ruchowych oraz metod nauczania, uwzględniającym możliwości poszczególnych członków zespołu. Stawianie wymagań zbyt niskich i zbyt wysokich w stosunku do możliwości ruchowych osób ćwiczących nie daje pożądanych rezultatów. Zadania zbyt łatwe osłabiają zainteresowanie, obniżają aktywny stosunek do działania. Natomiast stawianie zadań zbyt trudnych wywołuje zniechęnie, może również spowodować szkody natury fizycznej  bądź psychicznej.

Stopniowe, systematyczne zwiększanie stopnia trudności zadań ruchowych ćwiczących. Indywidualne właściwości fizyczne oraz psychiczne, a zwłaszcza właściwości układu nerwowego poszczególnych jednostek powinny stanowić kryterium, według którego instruktor rekreacji reguluje stopień trudności zadań ruchowych. W oparciu o znajomość możliwości uczestników zajęć (np. zbadanych przy pomocy prób, testów sprawności i wydolności fizycznej) regulować można intensywność i stopień trudności ćwiczeń.
 

Zasada utrwalania

...