Alkaloidy - tabela.doc

Alkaloidy właściwe

Nazwa alkaloidu

pochodzenie

surowiec

działanie

zastosowanie

Pilokarpina (pochodna imidazolu)

Liście krzewu protoślinu

Pilocarpus jaborandi

Folium Jaboranti- liść potoślinu - do 0,1% alkaloidów w tym głównie pilokarpina

działanie parasympatykomimetyczne - pobudza układ parasympatyczny

- należy do najsilniej działających leków napotnych i ślino pędnych

- zwężenie źrenicy i zwiększenie odpływu płynu śródgałkowego, co prowadzi do zmniejszenia ciśnienia śródgałkowego

- w okulistyce w leczeniu jaskry (2% krople oczne) – działanie utrzymuje się około 5 godzin od podania

- jako krople na język w celu zwiększenia wydzielania śliny

Nikotyna (pochodna pirydyny)

Nicotiana  tabaca – tytoń szlachetny

Folium Nicotianae – nikotyna do 10%

- Ostre zatrucie nikotyną powoduje przejściowy wzrost ciśnienia krwi i przyspieszenie oddechu, a następnie dochodzi do spadku ciśnienia krwi i bezdechu.

- stosowana w lecznictwie, w czasie terapii przy rzucaniu palenia.

- Dawka śmiertelna dla osoby niepalącej wynosi od 50 do 100 mg. Dla osoby palącej w wyniku zjawiska tolerancji jest ona większa.

Lobelina

(pochodna piperydyny)

Lobelia inflata - Lobelia rozdęta

Herba Lobeliae - Ziele lobelii

- pobudzenie układu autonomicznego

- analeptyk (działa pobudzająco)

- działa silnie pobudzająco na ośrodek oddechowy co prowadzi do przyspieszenia i pogłębienia oddechów

- początkowo obniża a następnie podwyższa ciśnienie krwi, zwalnia czynność serca i rozszerza oskrzela

- surowiec ma także działanie przeciwastmatyczne

Obecnie nie ma ona większego znaczenia w lecznictwie.

Czasem jeszcze wykorzystuje się ją w terapii antynikotynowa.

Atropina i

Hioscyjamina

(pochodna tropanowa)

Atropa Beladonna- Pokrzyk wilcza jagoda

Folium Belladonnae- Liść pokrzyku Radix Belladonnae- Korzeń pokrzyku

Atropina - Znosi wpływ nerwu błędnego na serce, co wykorzystuje się w trakcie zabiegów chirurgicznych w celu zapobiegnięcia zatrzymaniu akcji serca wskutek pobudzenia tego nerwu. Hamuje czynność gruczołów wydzielniczych przewodu pokarmowego oraz gruczołów potowych i ślinowych (suchość w ustach). Działa rozluźniająco na mięśnie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowodów.

Wyciągi z surowców zawierających atropinę i hioscjaminę i, rzadziej, same surowce są stosowane stanach skurczowych przewodu pokarmowego ( kolki ). Podanie atropiny prowadzi do uwolnienia histaminy, co objawia się rozszerzeniem naczyń krwionośnych skóry. Ponadto rozszerza źrenicę, poraża akomodację i podnosi ciśnienie śródgałkowe - nie może więc być stosowana u chorych na jaskrę.

Alkaloid ten ma także działanie ośrodkowe, co wykorzystuje się w psychiatrii podając podskórnie duże dawki atropiny. W dawkach leczniczych może powodować skurcz zwieracza pęcherza i trudności w wydalaniu moczu. Czasem obserwuje się również  zaleganie treści pokarmowej w żołądku i jelitach.

Czas działania na źrenicę jest bardzo długi - liczony w dniach, dlatego obecnie nie stosuje się atropiny do badań dna oka. Została ona wyparta przez inne leki, na przykład Tropikamid.

Dawki:
Dawka toksyczna - powyżej 5 mg.
Dawka śmiertelna - 10mg dla dzieci 100mg dla dorosłych

Skopolamina

(pochodna tropanowa)

Datura stramonium- Bieluń dziędzierzawa

Folium Stramonii- Liść bielunia

Ma słabsze działanie obwodowe niż atropina. W przeciwieństwie do niej, już w małych dawkach działa uspokajająco - wywołując senność i otępienie.

Ma działanie przeciwwymiotne i może być stosowana w chorobie lokomocyjnej. Jest także wykorzystywana do łagodzenia objawów choroby Parkinsona .

Liście bielunia są stosowane w postaci tytoniu jako środek przeciwastmatyczny.

Kokaina  (pochodna tropanowa)

Erythroxylon coca- kokainowiec (krasnodrzew)

Folim Coca- Liść kokainowca

- do znieczulania błon śluzowych, spojówki i rogówki. Znosi czucie dotyku, bólu, węchu, smaku oraz zapachu. Wywołuje przy tym skurcz naczyń krwionośnych.

- ma wpływ na ośrodkowy i autonomiczny układ nerwowy. Na OUN ma działanie pobudzające. Pobudzenie ośrodków korowych powoduje wzmożone samopoczucie, zniesienie uczucia zmęczenia i pobudzenie psychoruchowe.

W lecznictwie wykorzystywana jest jako środek miejscowo znieczulający.

Dawka max. jednorazowa 50 mg.
Dawka śmiertelna 200-500mg. chlorowodorku kokainy (podanej podskórnie)

Harman i Harmina (pochodne indolowe)

Passiflora incarnata -Męczennica cielista

Herba Passiflorae- Ziele męczennicy

- Mają działanie uspokajające i hipotensyjne.

- Harmina w dużych dawkach ma właściwości halucynogenne

Extractum passiflorae jest jednym ze składników Passispasminy.  Jest też głównym składnikiem Naturestu.

Johimbina (pochodna indolowa)

Caryanthe yohimbe (Pausinystalia yohimbe)

Cortex Yohimbe- Kora johinbowca

- Jest sympatykolitykiem o działaniu obwodowym.

- Działa również pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy.

- Powoduje rozkurcz naczyń krwionośnych skóry, nerek, jelit i narządów płciowych

- Powoduje spadek ciśnienia krwi

Jest stosowana w preparatach farmaceutycznych oraz różnego rodzaju afrodyzjakach, jako środek zwiększający potencję.

Rezerpina (pochodna indolowa)

Rauvolfia serpentina - Rauwolfia żmijasta

Radix Rauvolfiae - Korzeń rauwolfii

- Rezerpina jest sympatykolitykiem wykazującym właściwości psychotropowe (neuroleptyczne).

- Hamuje pobudzenie układu współczulnego.

- Zwalnia czynność serca.

-  działanie hipotensyjne - poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych wywołuje spadek ciśnienia krwi.

( Po jej podaniu obserwuje się ponadto łagodne obniżenie temperatury ciała. W większych dawkach może wywoływać psychozy depresyjne prowadzące do prób samobójczych).

Dawki:
W leczeniu nadciśnienia 0,1 do 0,3 mg w 2-3 dawkach dobowych.

Ajmalina (pochodna indolowa)

Rauvolfia serpentina - Rauwolfia żmijasta

Radix Rauvolfiae - Korzeń rauwolfii

hamuje czynności układu bodźcoprzewodzącego serca nie wpływając przy tym na kurczliwość samego mięśnia sercowego

- W lecznictwie znalazła zastosowanie jako lek przeciwarytmiczny

- Stosowna jest najczęściej w migotaniu przedsionków z szybką czynnością komór. Jest podawana najczęściej w postaci wlewu dożylnego ze względu na trudności w osiągnięciu stężenia terapeutycznego przy podawaniu doustnie

DAWKI

Do 1 mg/kg masy ciała.

Strychnina

(pochodna indolowa)

Strychnos nux vomica L. - Kulczyba wronie oko

Semen Strychni- Nasienie kulczyby

- działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy (OUN).

- poprawia percepcje bodźców zewnętrznych, podnosi ciśnienie krwi i zwiększa łaknienie.

W lecznictwie stosowana była między innymi pod postacią azotanu - Strychninum nitricum (wykaz A, FP IV).

Dawki:
Dawka jednorazowa (doustna) azotanu strychniny wynosi od 1 do 5 mg. Maksymalna dawka dzienna do 10mg

Ergometryna

Ergonowina

ergobazyna

Claviceps purpurea - Buławinka czerwona

Secale  cornutum- Sporysz

- wykazuje silny wpływ kurczący na macicę.

- wywołuje fale rytmicznych skurczów i zwiększa napięcie jej ścian. Znacznie słabiej działa na mięśnie gładkie innych narządów.

- ergometryna jest stosowana w lecznictwie jako wodoromaleinian ergometryny.

- położnictwie w celu wzmożenia skurczów porodowych (b. ostrożnie gdyż może zatrzymać rozwieranie się szyjki macicy !! ) i w ostatnim okresie porodu po oddzieleniu się łożyska.

- Surowiec stosuje się w zaburzeniach krążenia mózgowego i migrenach.

Dawkowanie:
Doustnie 0,25-0,5 mg 2 razy dziennie przez 3-4 dni.
Domięśniowo 0,25-0,5 mg.
Dożylnie 0,05-0,25 mg

Ergot...