Biologia-Vademecum.pdf

5.5. RoÊliny nagonasienne (nagozalà˝kowe)

RoÊliny nagonasienne

RoÊliny nagonasienne to drzewa i niektóre gatunki krzewów wytwarzajàce korzenie, ∏odygi, li-

Êcie i jednop∏ciowe kwiaty. Sà roÊlinami wiatropylnymi. Rozmna˝ajà si´ p∏ciowo. Najwi´ksze skupi-

ska tych roÊlin znajdujà si´ na pó∏kuli pó∏nocnej – stanowià przewa˝ajàcà cz´Êç ekosystemu tajgi.

Wi´kszoÊç roÊlin nagonasiennych nale˝y do grupy roÊlin iglastych (szpilkowych). Przedstawiciela-

mi iglastych sà mi´dzy innymi sosna, Êwierk, modrzew i jod∏a.

Rozmna˝anie si´ roÊlin nagonasiennych na przyk∏adzie sosny

Organem rozmna˝ania p∏ciowego jest kwiat.

Kwiaty nagonasiennych charakteryzujà si´ prostà

budowà, nie majà okwiatu, sà wiatropylne i roz-

dzielnop∏ciowe. U nagonasiennych oddzielnie wy-

st´pujà kwiaty ˝eƒskie i kwiaty m´skie (zebrane

w szyszki ˝eƒskie i m´skie). W ˝eƒskich kwiatach

sosny zalà˝ki le˝à na ∏uskach szyszki i nie sà os∏o-

ni´te zalà˝nià s∏upka. Kwiaty m´skie sk∏adajà si´

z pr´cików wytwarzajàcych ziarna py∏ku. Py∏ek jest

przenoszony przez wiatr (wiatropylnoÊç) i trafia

na zalà˝ki. Ziarna py∏ku zawierajà gamety m´-

skie. Za pomocà ∏agiewki py∏kowej docierajà one

do gamet ˝eƒskich. W wyniku zap∏odnienia po-

wstajà zarodki nowych roÊlin. Zalà˝ki przekszta∏-

cajà si´ w nasiona. Nasiona po dojrzeniu wysy-

pujà si´ z szyszek i sà rozsiewane przez wiatr

(wiatrosiewnoÊç). U nagonasiennych brak zalà˝ni

powoduje brak owoców.

kwiat

m´ski

kwiatostan

˝eƒski

(dojrza∏a szyszka)

py∏ek

(m∏oda szyszka)

kwiatostan

˝eƒski

nasienie

dojrza∏y osobnik

(drzewo)

m∏ode drzewko

Rozmna˝anie si´

na przyk∏adzie sosny

RoÊliny iglaste

RoÊliny iglaste majà charakterystyczne liÊcie

w kszta∏cie ∏usek (np. ˝ywotnik zachodni) lub

sztywnych, d∏ugich igie∏ (sosna, Êwierk), które

nie opadajà na zim´. LiÊcie sà zrzucane stop-

niowo co kilka lat, wyjàtek stanowi modrzew,

który zrzuca ig∏y co roku. RoÊliny iglaste nie wy-

twarzajà owoców. Wyst´pujà na pó∏kuli pó∏-

nocnej – tworzà lasy iglaste – tajg´, bór oraz

lasy mieszane. Te roÊliny na ogó∏ dobrze zno-

szà ch∏ód i susz´.

Ga∏àzka ˝ywotnika zachodniego

5.5. RoÊliny nagonasienne (nagozalà˝kowe)

Cechy charakterystyczne wybranych roÊlin iglastych

Gatunek

Pokrój

LiÊcie

Sosna

drzewo

• d∏ugie ig∏y

• wyrastajà w zale˝noÊci od gatunku

po 2, 5, 7 i wi´cej w p´czku

• przekrój ig∏y jest pó∏okràg∏y

• szyszki jajowate, silnie zdrewnia∏e

Âwierk

drzewo

• krótkie, k∏ujàce ig∏y

• wyrastajà pojedynczo

• ig∏y na przekroju graniaste

• szyszki wyd∏u˝one, zwisajà w dó∏

na ga∏´ziach

Jod∏a

drzewo

• krótkie, p∏askie ig∏y

• wyrastajà pojedynczo

• ciemnozielone od góry, od spodu majà 2

jasne paski

• szyszki wyd∏u˝one, wyrastajà pionowo

w gór´, rozpadajà si´ po dojrzeniu

Modrzew drzewo

• krótkie, mi´kkie ig∏y

• wyrastajà w p´czkach

• opadajà na zim´

• szyszki drobne, kuliste, opadajà razem

z ga∏àzkami

Cis

drzewo

lub krzew

• krótkie, mi´kkie ig∏y

• wyrastajà pojedynczo

• ciemnozielone od góry, jasnozielone

od spodu

• silnie trujàce

• nasiona otoczone czerwonà osnówkà

Ja∏owiec krzew

• bardzo krótkie, zaostrzone ig∏y

• wyrastajà po 3 w okó∏ku

• fioletowe szyszkojagody

5.5. RoÊliny nagonasienne (nagozalà˝kowe)

Przystosowania roÊlin iglastych do Êrodowiska làdowego

LiÊcie majà kszta∏t ∏usek lub igie∏ o ma∏ej po-

wierzchni. Pokrywa je skórka o zgrubia∏ych

Êcianach, wytwarzajàca wosk. Pod skórkà

znajduje si´ warstwa komórek wzmacniajà-

cych, które chronià przed utratà wody oraz

przed niskimi temperaturami. LiÊcie zimozie-

lone majà zdolnoÊç do prowadzenia fotosyn-

tezy tak˝e zimà.

Dzi´ki tkankom mechanicznym i du˝ej iloÊci

drewna p´d jest sztywny i roÊlina mo˝e osià-

gaç du˝e rozmiary.

Lekkie i bardzo liczne ziarna py∏ku sà ∏atwo

przenoszone przez wiatr.

Nasiona cz´sto majà skrzyde∏ko, dzi´ki cze-

mu sà ∏atwiej rozsiewane przez wiatr.

Korzeƒ si´ga g∏´boko lub szeroko w ziemi,

przez co utrzymuje roÊlin´ w glebie.

Dzi´ki obecnoÊci tkanki przewodzàcej jest

mo˝liwy transport wody z gleby do wszyst-

kich cz´Êci roÊliny.

Pieƒ jest pokryty grubà korà, która chroni

przed niskimi temperaturami.

powi´kszenie

igie∏

kana∏y ˝ywiczne

wiàzki

przewodzàce

mi´kisz

asymilacyjny

przekrój liÊcia

∏yko

kora

drewno

pokrój

ogólny

drzewa

s∏oje

rocznego

przyrostu

Sosna

wycinek pnia

Znaczenie roÊlin nagonasiennych

Sà pokarmem i schronieniem wielu zwierzàt i innych organizmów.

Korzenie nagonasiennych umacniajà gleb´, dzi´ki czemu zapobiegajà jej erozji.

Dostarczajà surowców przemys∏owych: drewna budowlanego oraz materia∏ów do produkcji pa-

pieru, sztucznego jedwabiu i lakierów.

Sà wykorzystywane do produkcji leków.

Sà uprawiane jako roÊliny ozdobne oraz wykorzystuje si´ je do zalesiania.

5.6. RoÊliny okrytonasienne (okrytozalà˝kowe)

RoÊliny okrytonasienne

RoÊliny okrytonasienne to najbardziej zró˝nicowana i najliczniejsza grupa roÊlin: obejmuje po-

nad 300 tysi´cy gatunków – drzew, krzewów i roÊlin zielnych. Budowa tkanek i organów tych orga-

nizmów jest bardzo zró˝nicowana, w wyniku czego opanowa∏y one wszystkie Êrodowiska na kuli

ziemskiej. Wytwarzajà korzenie, ∏odygi, liÊcie, kwiaty i owoce. Zalà˝ki rozwijajà si´ wewnàtrz s∏up-

ka (zalà˝ni), a nasiona wewnàtrz owocu. Te roÊliny dzielà si´ na dwie klasy: jednoliÊcienne i dwu-

liÊcienne.

RoÊliny okrytonasienne

jednoliÊcienne

w nasieniu znajduje si´ zarodek z jednym li-

Êcieniem; nie przyrastajà na gruboÊç

dwuliÊcienne

zarodki majà dwa liÊcienie i majà zdolnoÊç

przyrostu na gruboÊç

wiechlinowate – trawy,

na przyk∏ad tymotka,

kupkówka, zbo˝a, trzcina

cukrowa, bambusy (trawy

o zdrewnia∏ych ∏odygach)

bobowate – groch, fa-

sola, bób, soja, koniczy-

na, robinia akacjowa

Kupkówka

Koniczyna

ciborowate – turzyce,

we∏nianka, oczeret

ró˝owate – truskawka,

malina, dzika ró˝a, ja-

b∏oƒ, grusza, morela, Êli-

wa, jarz´bina, wiÊnia

We∏nianka

Dzika ró˝a

liliowate – lilia, kosaciec,

tulipan, narcyz, agawa,

juka, cebula, czosnek,

szparag

kapustowate – rzepak,

kapusta, kalafior, broku∏,

rzodkiew, lewkonia, tasznik

Tulipan

Rzepak

storczykowate – bu∏aw-

nik mieczolistny, kuku∏ka,

obuwik, storczyk, wanilia

jasnotowate – lwia

paszcza, mi´ta, lawenda,

majeranek, tymianek,

macierzanka

Bu∏awnik mieczolistny

Lawenda

astrowate – mniszek le-

karski, s∏onecznik, rumia-

nek, chryzantema, dzie-

wi´çsi∏ pospolity, sa∏ata,

aksamitka

Mniszek lekarski

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: