UKŁAD NARZĄDÓW RUCHU
Szkielet, inaczej kościec lub układ kostny (łac. systema sceleti ) wszystkie kości składające się na ciało człowieka.
Szkielet dorosłego człowieka tworzy około 206 kości. Do głównej funkcji szkieletu należy :
• przyczep dla mięśni
• ochrona narządów wewnętrznych
• utrzymanie pionowej postawy
• wykonywanie ruchów
• osiągnięcie określonej wielkości i kształtu ciała
Ze względu na kształt wyróżniono kości:
• płaskie – łopatka, miednica, sklepienie mózgoczaszki,
• długie – kość udowa, ramieniowa,
• krótkie – kości nadgarstka, stępu,
różnokształtne – kości twarzowe, np. żuchwa, kości podniebienne.
Szkielet człowieka zgodnie z ogólnym podziałem można podzielić na :
• 1) szkielet osiowy:
• czaszka
• kręgosłup
• klatka piersiowa
2) szkielet kończyn
• kości obręczy barkowej
• kości obręczy miednicowej
• kości kończyn.
KRĘGOSŁUP
Zbudowany jest z 33–34 kręgów płaskich:
Kręgosłup ochrania rdzeń kręgowy, przechodzący przez kanał kręgowy.
Pomiędzy kręgami znajdują się chrzęstne krążki zwane dyskami, które umożliwiają zginanie kręgosłupa, amortyzują wstrząsy.
Ryc. 1. Kręgosłup cały Ryc. 2. Kręgosłup cały - widok z boku.
• szyjny (a), 7
• piersiowy (b), 12
• lędźwiowy (c), 5
• krzyżowy (d), 5
• guziczny (e). 4-5
Cechy charakterystyczne kręgosłupa szyjnego :
• trzony kręgów małe 6- cio boczne
• wyrostki poprzeczne z otworem w środku
• wyrostek kolczysty rozdwojony
• otwór kręgowy duży
• wyrostki stawowe górne i dolne tworzą staw hakowy
COLUMNA VERTEBRALIS - KRĘGOSŁUP
VERTEBRAE CERVICALE – KRĘGI SZYJNE ( 7 )
VERTEBRAE THORACICAE – KRĘGI PIERSIOWE ( 12 )
VERTEBRAE LUMBALES – KRĘGI LĘDZWIOWE ( 5 )
OSSIS SACRUM – KOŚĆ KRZYŻOWA ( 5 )
OSSIS COCCYGIS – KOŚĆ OGONOWA GUZICZNA ( 3-4 )
BUDOWA KRĘGU
Pojedynczy kręg składa się z trzonu kręgu (corpus vertebrae), łuku kręgu (arcus vertebrae) oraz siedmiu wyrostków.
Trzon kręgu i łuk kręgu ograniczają otwór kręgowy . Otwory kręgowe wszystkich kręgów tworzą kanał kręgowy , wewnątrz którego biegnie rdzeń kręgowy .
Nieparzysty wyrostek kolczysty odchodzi od kręgu ku tyłowi lub w dół (ten wyrostek można wyczuć na plecach człowieka ). Parzyste wyrostki poprzeczne biegną ku bokom. Ku górze i ku dołowi skierowane są także parzyste wyrostki stawowe górne i dolne, biorące udział w tworzeniu połączeń między kręgami.
Ryc. 3. Krąg L - widok z góry
Ryc. 4. Krąg L - widok z boku
Kręgi szyjne (łac. vertebrae cervicales)
Występują w odcinku szyjnym kręgosłupa . Występuje 7 kręgów, kręgi te są najmniejszymi ze wszystkich.
Za wyjątkiem dwóch pierwszych i ostatniego (siódmego) kręgi szyjne mają podobną do siebie budowę. Ich też jedynie dotyczy poniższy akapit. Posiadają, podobnie jak kręgi lędzwiowe, trójkątny otwór kręgowy , podczas gdy np. kręgi piersiowe mają otwór owalny. Wyrostek kolczysty jest rozdwojony na końcu. Parzyste wyrostki poprzeczne obejmują otwór wyrostka poprzecznego - przebiega w nim tętnica kręgowa z żyłami oraz splotem nerwowym. Najbardziej nietypowe są dwa pierwsze kręgi odcinka szyjnego: dźwigacz (atlas) oraz obrotowy (axis). Ten pierwszy nie ma trzonu i tworzą go jedynie łuki kręgowe. Od strony czaszki dźwigacz tworzy powierzchnie stawowe umożliwiające potakujące ruchy głowy, natomiast z obrotnikiem tworzy połączenie umożliwiające przeczące ruchy głowy.Nietypowy jest również ostatni kręg nazywany czasami kręgiem wystającym ponieważ jest to pierwszy wyczuwalny kręg na ludzkiej szyi. Ma masywniejszy wyrostek kolczysty bez rozdwojenia na końcu, a przez otwory wyrostków poprzecznych nie przechodzi tętnica kręgowa .
Pozostałe kręgi odcinka szyjnego różnią się nieco rozmiarem i kształtem - niższe są nieco większe - ale zawsze mają trzony i łuki kręgów .
Kręgi piersiowe (łac. vertebrae thoracicae) – 12 kręgów należących do odcinka piersiowego kręgosłupa człowieka. Kręgi odcinka piersiowego mają powierzchnie stawowe, którymi łączą się z żebrami. Na wyrostkach poprzecznych mają tzw. dołki żebrowe służące do połączenia z żebrami (dokładniej z guziczkiem żebra znajdującym się na jego tylnym końcu), dołki stawowe znajdują się również na krawędziach trzonów. Dołki żebrowe sąsiadujących ze sobą trzonów tworzą połączenie stawowe z główką żebra. Kolejną charakterystyczną cechą kręgu piersiowego jest długi, nierozdwojony na końcu wyrostek kolczysty, który skierowany jest ku dołowi, dzięki czemu wyrostki kolejnych kręgów nachodzą na siebie dachówkowato.
Kręgi lędźwiowe (łac. vertebrae lumbales) (skról: L)
Kręgi w lędźwiowym odcinku kręgosłupa. U człowieka jest ich 5 (L1 - L5), odznaczają się bardzo masywną budową. Łączą się z kością krzyżową na wysokości pośladków. Kręgi te mają duże trzony o kształcie nerkowatym. Wyrostki są nieco odgięte do tyłu. Wyrostki poprzeczne . Wysokie i spłaszczone wyrostki kolczyste zwrócone są ku tyłowi, w dół. Otwór kręgów ma kształt trójkąta.
Kość krzyżowa (łac. os sacrum)
U człowieka, powstaje przez zrośnięcie pięciu kręgów krzyżowych. Wyróżnia się w niej powierzchnie grzbietową i miedniczną, podstawę oraz wierzchołek.
Jest to trójkątna kość, zbudowana z podstawy, dwóch krawędzi bocznych oraz wierzchołka. Ma dwie powierzchnie: brzuszną i grzbietową.
• na powierzchni brzusznej znajdują się kresy poprzeczne kości krzyżowej, które występują w miejscach zrośnięcia się sąsiednich kręgów krzyżowych.
• na powierzchni grzbietowej znajduje się pięć podłużnych grzbietów.
Podstawa kości krzyżowej jest odzwierciedleniem rzutu górnego kręgu lędźwiowego. Znajduje się tam powierzchnia stawowa trzonu. Do tyłu od tej powierzchni znajduje się wejście kanału kręgowego nazywane kanałem krzyżowym. Znajdują się tam też dwa wyrostki stawowe górne, u podstawy których znajdują się zagłębienia.
Części boczne kości krzyżowej utworzone są ze zrośniętych wyrostków poprzecznych i żebrowych. Na krawędziach bocznych części górnej znajdują się po obu stronach kości dwie powierzchnie uchowate, które z analogicznymi powierzchniami na kościach biodrowych tworzą staw krzyżowo – biodrowy .
Kość guziczna (łac. os coccygis,)
Końcowy odcinek kręgosłupa człowieka. Składa się z 3–5 (zwykle 4) zrośniętych ze sobą kręgów, z których największy jest pierwszy (C1). C1 zawiera wyrostki stawowe służące do połączenia z kością krzyżową. Pozostałe kręgi zbudowane są tylko z trzonów.
KLATKA PIERSIOWA
W skład klatki piersiowej wchodzi 12 kręgów piersiowych, 12 par żeber i mostek
Mostek (łac. sternum)
Jest kością płaską. Składa się z rękojeści, trzonu i wyrostka mieczykowatego. Rękojeść w stosunku do trzonu ustawiona jest pod kątem rozwartym ku tyłowi (tzw. kąt mostka). Od góry, na rękojeści znajduje się wcięcie szyjne. Bocznie od niego, obustronnie, wcięcia obojczykowe. Poniżej mieszczą się wcięcia żebrowe dla chrząstek odpowiednich żeber (I-VII). Wcięcie dla żebra pierwszego położone jest na bocznej powierzchni rękojeści mostka, drugie na granicy rękojeści z trzonem, zaś dla żebra VII na granicy pomiędzy trzonem a wyrostkiem mieczykowatym.
Żebro (łac. costa)
Ma kształt spłaszczonego łuku, wypukłością zwróconego na zewnątrz. Posiada trzon oraz część mostkową i kręgosłupową. Siedem górnych żeber nosi nazwę żeber prawdziwych, ponieważ ich chrząstki żebrowe łączą się bezpośrednio z mostkiem. Pozostałe pięć par żeber to żebra rzekome. Oprócz dwóch ostatnich żeber łączą się z chrząstką żebrową leżącą wyżej, najwyższa zaś z chrząstką żebrową żebra VII i tworzą łuk żebrowy. Ostatnie dwa żebra (XI i XII) kończą się między mięśniami brzucha. Część kręgosłupowa żebra składa się z główki i szyjki żebra. Na bocznej powierzchni szyjki znajduje się guzek żebra. Miejsce to określa się kątem żebra. Od guzka żebra do przedniej części żebra na dolnym brzegu biegnie bruzda dla naczyń i nerwów międzyżebrowych. Pierwsze żebro różni się wyglądem od pozostałych. Jest ono krótkie i płaskie. Posiada guzek dla mięśnia pochyłego przedniego oraz bruzdę dla tętnicy podobojczykowej. Żebra ustawione są w ten sposób, że utworzona przez nie ściana przednia jest ustawiona skośnie ku dołowi i do przodu. Żebra połączone są z kręgami stawami żebrowo-kręgowymi, natomiast z mostkiem za pomocą stawów mostkowo-żebrowych.
Kręgosłup jest wygięty w kształcie litery S, tworzy krzywizny fizjologiczne:
• lordoza - szyjna - wrodzona
• krzyżowa – kifoza - wrodzona
• piersiowa – kifoza – wrodzona
• lordoza lędźwiowa - nabytaKrzywizny patologiczne to na przykład skolioza – boczne skrzywienie kręgosłupa.
KOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ
Obręcz kończyny górnej
Obojczyk (łac. clavicula)
Jest kością długą wygiętą w kształt litery S. Część bliższa (przyśrodkowa) wygięta jest do przodu, boczne do tyłu. Koniec bliższy łączy się stawem mostkowo-obojczykowym z rękojeścią mostka, dlatego nazywa się go końcem mostkowym. Drugi koniec, barkowy, łączy się z wyrostkiem barkowym łopatki.
Staw mostkowo-obojczykowy stanowi połączenie obojczyka z klatką piersiową. Powierzchnie stawowe utworzone są przez koniec mostkowy obojczyka oraz wcięcie obojczykowe rękojeści mostka i chrząstkę pierwszego żebra. Jest to staw siodełkowaty wzmocniony więzadłami: mostkowo-obojczykowymi, żebrowo-obojczykowym. Ruchy zbliżone są do ruchów w stawie kulistym (do góry, dołu, przodu, tyłu i dookoła własnej osi).
Staw barkowo-obojczykowy łączy obojczyk z wyrostkiem barkowym łopatki. Staw wzmacniają więzadła: barkowo-obojczykowe, kruczo-obojczykowe. Ruchy są podobne do ruchów odbywających się w stawie mostkowo-obojczykowym.
Łopatka (łac. scapula)
Jest z kolei kością płaską trójkątnego kształtu przylegającą do części grzbietowej klatki piersiowej. Wyróżnia się w niej powierzchnię żebrową i grzbietową oraz trzy kąty: górny, boczny i dolny. Powierzchnia żebrowa znajduje się na wysokości od II do VII żebra. Na powierzchni grzbietowej, zewnętrznej, przebiega mniej więcej poprzecznie grzebień łopatki (od brzegu przyśrodkowego do kąta bocznego) i kończy wyrostkiem barkowym. Z wyrostkiem barkowym łączy się obojczyk. Zagłębienie nad grzebieniem łopatki to dół nagrzebieniowy, natomiast pod nim to dół podgrzebieniowy.
Z górnego brzegu łopatki odchodzi ku przodowi wyrostek kruczy zaginający się hakowato do boku. Do wyrostka tego przyczepia się mięsień piersiowy mniejszy, kruczo-ramienny, mięsień dwugłowy ramienia oraz więzadła. W górnej części brzegu bocznego znajduje się wydrążenie stawowe tworzące panewkę dla stawu ramiennego.
KOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ WOLNEJ
Kość ramienna (łac. humerus)
Jest najdłuższą kością kończyny górnej. Składa się z trzonu i dwóch końców (bliższego i dalszego). Trzon ma kształt graniastosłupa, posiada powierzchnię przednią boczną, przednią przyśrodkową i tylną. Na powierzchni bocznej znajduje się guzowatość naramienna, na tylnej bruzda nerwu promieniowego. Koniec bliższy zakończony jest głową kości ramiennej wchodzącej w skład stawu ramiennego. Dookoła głowy biegnie rowek zwany szyjką anatomiczną. Na końcu bliższym znajdują się również guzek większy i mniejszy. Poniżej głowy i guzków znajduje się przewężenie - szyjka chirurgiczna. Na poszerzonym nieznacznie końcu dalszym kości ramiennej mieści się kłykieć kości ramiennej. Po obu stronach kłykcia znajdują się guzki: nadkłykieć boczny i przyśrodkowy. Na powierzchni tylnej nadkłykcia przyśrodkowego mieści się bruzda dla nerwu łokciowego. Pomiędzy obu nadkłykciami znajduje się powierzchnia stawowa do połączenia z kośćmi przedramienia (łokciową i promieniową). Część dla kości łokciowej ma kształt bloczka, łączy się z wcięciem bloczkowym kości łokciowej. Część promieniowa, mniejsza, ma kształt główki i łączy się z dołkiem kości promieniowej. Nad bloczkiem na powierzchni przedniej znajduje się wgłębienie - dół dziobiasty, a na powierzchni tylnej - dół wyrostka łokciowego. Natomiast nad główką kości ramiennej na powierzchni przedniej znajduje się dół promieniowy.
Staw ramienny tworzy głowa kości ramiennej oraz panewka utworzona przez łopatkę. Na brzegu panewki znajduje się obrąbek stawowy zwiększający powierzchnię stawową. Ze względu na budowę tylko 1/3 powierzchni główki objęta jest panewką. Wynika stąd, że za główne mocowanie kości ramiennej do obręczy barkowej odpowiadają mięśnie. Staw wzmocniony jest przez więzadło kruczo-ramienne. Staw ramienny jest stawem kulistym wolnym, zatem możliwe są ruchy: odwodzenia i przywodzenie, zginania i prostowania, obrotowe i obwodzenia (połączenie zgięcia, prostowania, odwodzenia i przywodzenia).
Kości przedramienia
To kość łokciowa i promieniowa. Prawidłowo obie kości położone są równolegle do siebie. Kość łokciowa przyśrodkowo, a promieniowa bocznie. Przy ruchach nawracania przedramienia, czyli skierowaniu ręki grzbietem do przodu kość promieniowa krzyżuje kość łokciową. Przestrzeń między obu kośćmi wypełnia błona międzykostna.
Kość łokciowa (łac. ulna)
Jest kością długą składającą się z trzonu i dwóch końców. Koniec bliższy, skierowany w stronę kości ramiennej, posiada dwa wyrostki: łokciowy i dziobiasty oraz dwie wklęsłe powierzchnie stawowe: wcięcie bloczkowe i promieniowe.
Wyrostek łokciowy, duży i zakrzywiony, wnika do dołu wyrostka łokciowego na powierzchni tylnej kości ramiennej. Na powierzchni bocznej wyrostka znajduje się powierzchnia stawowa (wcięcie promieniowe) dla głowy kości promieniowej. Z kolei wyrostek dziobiasty wnika do dołu dziobiastego znajdującego się na powierzchni przedniej. Koniec dalszy kości łokciowej jest znacznie węższy w stosunku do końca bliższego. Znajdują się na nim dwie wyniosłości: większa przednia - głowa kości łokciowej oraz mniejsza tylna - wyrostek rylcowaty. Głowa kości łokciowej łączy się stawem z kością promieniową oraz kością nadgarstka.
Kość promieniowa (łac. radius)
Jak pozostałe kości długie posiada trzon i dwa końce. Koniec bliższy utworzony jest przez głowę i szyjkę. Głowa ma kształt walcowaty, u góry znajduje się zagłębienie dla główki kości ramiennej, z boku łączy się z wcięciem promieniowym kości łokciowej. Koniec dalszy jest znacznie szerszy od końca bliższego i ma kształt czworoboczny. Posiada powierzchnię stawową dla połączenia z kośćmi nadgarstka oraz wcięcie łokciowe dla połączenia z kością łokciową. Powierzchnia stawowa dla kości nadgarstka jest wklęsła, część boczna łączy się z kością łódeczkowatą, przyśrodkowa z księżycowatą. Na końcu dalszym znajduje się położony bocznie również wyrostek rylcowaty.
Staw łokciowy jest to staw złożony i utworzony przez staw ramienno-łokciowy, ramienno-promieniowy i niezależny promieniowo-łokciowy bliższy. Staw ramienno-łokciowy tworzą: bloczek kości ramiennej i wcięcie bloczkowe kości łokciowej. Jest to staw zawiasowy umożliwiający ruchy zginania i prostowania. Staw ramienno-promieniowy tworzą: główka kości ramiennej oraz dołek głowy kości promieniowej. Jest to staw kulisty. Staw wzmacniają więzadło poboczne łokciowe i poboczne promieniowe.
Staw promieniowo-łokciowy bliższy stanowi połączenie obwodu głowy kości promieniowej z wcięciem promieniowym kości łokciowej. Jest to staw obrotowy wzmocniony więzadłem pierścieniowatym.
Staw promieniowo-łokciowy dalszy jest analogiczny do poprzedniego
KOŚCI RĘKI
Utworzone są przez dwadzieścia siedem kości podzielonych na trzy odcinki: nadgarstek, śródręcze i palce.
Kości nadgarstka stanowi osiem kości o nieregularnych kształtach ułożonych w dwa rzędy. W rzędzie bliższym znajdują się: kość łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta i grochowata, w dalszym: kość czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, główkowata i haczykowata.
Kości śródręcza tworzy pięć kości długich. Końcem bliższym (podstawą) łączą się stawowo z nadgarstkiem i sąsiednią kością śródręcza. Koniec dalszy (głowa) łączy się z podstawą paliczka bliższego. W przestrzeniach międzykostnych pomiędzy kośćmi śródręcza znajdują się mięśnie międzykostne.
Kości palców składają się z paliczków. Oprócz kciuka, który zbudowany jest z dwóch paliczków, pozostałe palce utworzone są przez trzy paliczki: bliższy, środkowy i dalszy. Koniec dalszy paliczka dalszego posiada guzowatość, która stanowi podłoże opuszki palca.
...
oliwc12