tatry.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

FERDYNAND GOETEL

TATRY

Tower Press 2000

GÓRY

W życiu swym otarłem się o różne łańcuchy górskie. Trudno mi tu rozwodzić się, jakie

były pomiędzy nimi różnice i analogie. Przypisany ( glebae adscriptus ) do Tatr, zestawiałem

wszystko z ich wzorem. Niekiedy jako esteta i podróżnik, niekiedy jako fachowiec wysoko-

górski. Tatry, przyznać muszę, ponosiły przy tym niejedną porażkę. Młodociane olśnienie ich

wielkością, niedostępnością, fantastyką i grozą, przemijało szybko. Nie są to bowiem góry

wielkie, ani, tym mniej, rozległe. Cała ich masa kamienna zmieści się zapewne w jednym

masywie któregoś z himalajskich olbrzymów. Tam gdzie w Tatrach zaczynają się „wieczne”

śniegi, w Himalajach rośnie sobie cichy, liściasty las. Arcza Wielkiego Ajtału, to wielokrot-

ność naszej tatrzańskiej limby. Gdy u nas pokwitają krokusy, gdzie indziej kwitną całe gaje

rododendronów. Słynne urwiska tatrzańskie trzeba by ustawić jedno na drugim, aby dojść

miary urwisk alpejskich. Wiatr halny to igraszka w porównaniu z trybami powietrznymi, ha-

sającymi u ścian granicznych Afganistanu. Deszcz... tak! w Tatrach potrafi lać, jak rzadko w

świecie. Jednakże w takim Czerapundżi u pogranicza górzystej dżungli Syjamu szumi ulewa

przez cały boży rok. Wodospady... przykro mówić o wodospadach. Siklawa czy Wodogrz-

moty Mickiewicza, to dziecięce dzieło Boga, który się w Tatrach zabawiał tylko, wobec rzek,

toczących górskie kaniony. Jeziora czy słuszniej może stawy. To jedno chyba. Takich bo-

wiem stawów, zamkniętych w samym łonie gór i tak ściśle przez nie okolonych, nie spotkać

w całym świecie.

A jednak nie tylko te stawy czy jeziora stanowią o szczególności i niepowtarzalności zja-

wiska Tatr. Są to góry, rzec można, doskonałe, jednoczą. bowiem na niewielkim obszarze tak

wiele czynników, którymi zaskakuje i porywa człowieka świat górski, że trzeba by objechać

pół kuli ziemskiej, aby je znaleźć i pozbierać. Wyrazistość Tatr jest dzięki temu niezrównana.

Krajobraz ich na ciasnej przestrzeni uplata las i łąkę, potok i staw, skalne urwisko i usypisko

kamienne i śnieżne pola. Niebo nad Tatrami jest zmienne i ruchliwe. Latem poczernia chmu-

ry przeczuciem zimy, zimą tchnie w promień słoneczny nadzieję wiosny. Ma odludzia dla

marzycieli, bliskie o krok od ścieżki, i odludzia dla zdobywców, dalekie o całodzienną walkę

z urwiskiem. Szczątkowa roślina, zwierz i ptak styka nas tu z legendą dawnych dziejów zie-

mi, gdzie indziej już zmumifikowaną w muzeach. Szczątkowy obyczaj ludzki, zachowany w

życiu górali wśród hal, przenosi w dawność, gdzie indziej już pokonaną.

Być może, że sprzężenie tylu czynników, równie fenomenalne, jak fenomenem geogra-

ficznym są same Tatry, wytryskujące nagle z połogiego łańcucha Beskidu, stanowi o tej jedy-

nej w swym rodzaju dramatyczności krajobrazu tatrzańskiego, w którym zdaje się kipieć ży-

wa i nieustanna walka. Są przez to bliższe człowiekowi i przemawiają do niego bardziej bez-

pośrednio, bardziej „po ludzku”, niż chłodny majestat Alp czy zaświatowa fantastyczność

Himalajów.

Obraz nie byłby pełny, gdyby nie zwrócić uwagi na dwie jeszcze, szczególne cechy Tatr.

Łańcuch ich jest o wiele bardziej dziki czy, jak powiedziano, dramatyczny, od północy niż od

południa. Wszystkie, z małymi wyjątkami, szczyty tatrzańskie spadaj ku Polsce urwiskiem a

ku południu spływają bardziej połogim kadłubem. Geolodzy twierdzą, iż stało się to dlatego;

że fala górotwórcza posuwała się tu z południa na północ i załamała się właśnie w pewnej

chwili, gdy równocześnie ustało parcie ziemskiej skorupy, posuwające naprzód kamienne

masy. Może być. W każdym razie, po polskiej stronie jest o wiele mroczniej, groźniej i cia-

śniej, niż po stronie słowackiej. Nawet wiatr halny wspina się tylko i wzbiera od południa a

ku północy spada z huraganową siłą. Rzeki, rzecz prosta, też są tu bystrzejsze. Powódź... nie

słyszałem nigdy o wielkiej powodzi na Spiszu, gdy przez Podhale leciał niszczycielski Du-

najec.

To jedno. A drugie, to górale, ludność podtatrzańska. Ci, są takim samym fenomenem et-

nicznym, jak Tatry przyrodzonym. Nieodgadłe zmieszanie typów etnicznych, jakie się tu kie-

dyś dokonało, wyodrębniło ich nie tylko z reszty polskiego ludu, ale chyba i z ludów Europy.

Wywodzono rodowód ich od Rzymian, nordyków, czerwonoskórych i... Ostrogotów: Kim są,

naprawdę, nikt nie wie i nigdy już chyba nie ustali. Oczy maje raz bladoniebieskie, raz piwne;

włosy raz jasne, raz ciemne. Był jasnooki i szczupły Sabała, herkuliczny i wysoki Suleja Tyl-

ko, był i arcyprzewodnik Klimek Bachleda, ciemny i krępy. W temperamencie góralskim żyje

niepokój wielu ras, wciąż jeszcze nie przetrawiony. Zahaczeni o dawność bezpośrednio, pra-

wem odludzia, w którym się zatrzymali i osiedli, ustrzegli się sentymentalizmu Polaków,

osiadłych w sielankowych nizinach. Pieśń, mowa, muzyka ich ma charakter epicki.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: