10 - 08. 12. 2010.doc

Filozofia kultury                                                                                                                              08. 12. 2010r

Oświecenie – klasyczny modernizm (XVIII wiek):

Myślenie europejskie, kultura XVIII wieku.

Trzy nurty:

-         kontynentalny:
 

- francuski:
J. J. Rousseau, La Mettrie, Wolter
 

- niemiecki:
Immanuel Kant

- oświecenie brytyjskie:
reprezentowane przez empiryzm (racjonalizm) /Hobbes, Locke (1632 – 1704r.), Berekley, Hume (1711 – 1776r.)/

Jak myśli dobrze wykształcony, elitarny europejczyk w okresie oświecenia /wartości, style życia, lęki, nadzieje/:

-         najwyższa wartość kulturowa okresu jest racjonalizm /wszelkie pochodne wartości wywodzą się z dbania o rozum/ oraz postęp: zmniejszenie patologii społecznych, bycie ludźmi etycznymi, wzrost cywilizacyjne /technologia i przedmioty użytkowe/; Nauk, etyka, sztuka, estetyka zbudowane w oparciu o racjonalne zasady, stają się podstawą socjotechniki – europa z jej pomocą wejdzie w proces postępu;
 

-         Rozum powszechny, nie indywidualny, zbiorowa mądrość racjonalna; ucieleśnieniem tego rozumu jest postawa teoretycznej kontemplacji/refleksji świata – rozum obserwuje, bada naukowymi metodami, zdobywa wiedzę o świecie i w oparciu o nią modeluje działania ludzkie.

Nauki przyrodnicze mówią jak opisywać świat; filozofia mówi o tym jak mamy myśleć o świecie /taki zwrot filozofii u Kanta/.
 

-         Działania w świecie – postawa poręczności, toczenie własnej egzystencji; oświecenie wywższa, aksjologiczna wyższość, postawy racjonalnej względem postawy zaangażowania w świat → można się w niego zaangażować wykorzystując wiedzę teoretyczną.
 

Przesąd: to jest wiedza przekazywana przez tradycje → wykorzystujemy ją w codzienności; wiedza ułomna, mniemania, określane mianem przesądu.

Wiedza sztuczna, opracowana przez rozum i przez niego powołana do życia jest ważna → człowiek z okresu oświecenia walczy z myśleniem magicznym, religią, itp.

Rozum jest uniwersalny, wieczny, poza czasem i przestrzenią → jednakowy dla wszystkich.

-         Inną koncepcje przedstawiał: J. J. Rousseau → gdy człowiek wymyślił naukę, sztukę to wraz z tym pojawiło się zło na ziemi – tylko człowiek pierwotny, nie znający tego podziału, żył szczęśliwie; wynalazki, które rozum konstytuuje spotykają się u niego z potępieniem; Cywilizacja rozumu zniszczyła człowieka.

Przemoc, rezygnacja z części praw, itp. aby zapewnić sobie bezpieczeństwo;

Umowa społeczna ↔ wola powszechna → możliwość rozwiązywania konfliktów. Wola powszechna jest dobrem, suwerenem wspólnoty i władza powinna ją respektować.

Demokracja → poziom rozwoju cywilizacyjnego jest za niski aby się udała.

-         tym samym czasie Monteskiusz pisze o trzech władzach: sądownicza, wykonawcza i ustawodawcza [dzisiaj + media].

→ Podobne prawa spotykamy u J. Locke'a → również pojęcie prawa natury /różne /wiele/ znaczenia, można budować różne pojęcia prawa natury, m.in. prawa nadane przez boga człowiekowi; oświecenie /Locke/ określa jako prawo własności w obydwie strony – rządzących i rządzonych, ruchy rządzących są ograniczone do respektowania prawa własności/.

-         I. Kant: scharakteryzował oświecenie;

/co znaczy bycie człowiekiem nowoczesnym? → pytanie to przyjmuje się, że Kant zadał jako pierwszy w oświeceniu/
„Co to jest oświecenie?”: wyjście człowieka z niepełnoletności /niezdolność do posługiwania się własnym rozumem bez obcego kierownictwa/; Odwaga w posługiwaniu się własnym rozumem.
 

-         Rozum:
 

-         Do czasów oświecenia człowiek był zniewolony → brakiem odwagi w posługiwaniu się rozumem:
a. nieświadomy tego;
b. wie o rozumie, wie że może z niego korzystać, lecz nie angażuje się w rozwój rozumu;
/Kant pisywał o polakach/;
Jest to wypowiedź retoryczna nakłaniająca do korzystania z rozumu;
 

-         Krytyka życia w którym powierza się, z lenistwa, bo tak łatwiej, sprawy egzystencjalne innym osobom;
 

-         Feministyczne poglądy Kanta: namawia płeć piękną do używania rozumu i wejście w oświecenie; opisuje stosunki społeczne w których mężczyźni ogłupiają kobiety; /wielki zwolennik rewolucji francuskiej/;
 

-         Niewiele osób rozumie oświecenie, reszta chce pozostać w swoim grajdołku;
 

-         Wolność:
 

-        Do wejścia na drogę oświecenia wymaga się jedynie wolności → wolności czynienia wszechstronnego, publicznego korzystania ze swojego rozumu /człowiek wolny ↔ robi pożytek z rozumu/;

-         Publiczny użytek: po wykonaniu głupiego rozkazu podjąć dyskusje społeczną; dyskusja nad zaleceniami władzy;
/władza wykorzystuje filozofię dla legitymizacji ustaw/decyzji politycznych/;
 

-         Prawo obywatela do krytyki /uzasadnionej/ ustaw wydawanych przez władzę;
 

Postmodernizm → atak na rozum i filozofię;[

/argumentacja spekulatywno rozumowa → utraciliśmy ją w naszej kulturze/;

/o Augustynie → Sz. P. Dr A. Jocz :(/