ruth-benedict_wzory-kultury.pdf

Ruth Benedict

Wzory kultury

I. Nauka o zwyczajach

antropologia – nauka o ludziach yj cych w spo ecze stwie

żą ł ń

ł ń ż

○ zachowania ludzkie, ale ukszta towane nie przez nasz tradycj , lecz przez

ł ą ę

wszelk ą tradycj ę

● pierwszorz dne znaczenie roli, jak odgrywa w do wiadczeniu i przekonaniach

ę ą ś

ę ś ł

● dominuj ca cecha bia ego cz owieka: sk onno do wspó zawodnictwa

ą ł ł ł ść ł

ekonomicznego, praktyki wojenne

○ przyjmuje bez wi kszych trudno ci równoznaczno natury ludzkiej i swych

ę ś ść

standardów kulturowych

(a przecie jego dominacja to efekt historycznego przypadku)

● rozró nienie mi dzy „moj w asn ” a obc grup

ż ę ął ą ą ą

○ wielka liczba potocznie u ywanych nazw, plemion, jak Dene, Kiowa itp. to

nazwy, którymi okre laj si same te ludy, s to po prostu rodzinne okre lenia

śąę ą ś

<<istot ludzkich>>. Poza zamkni t grup nie ma adnych istot ludzkich.

ęą ą ż

● podstawowe rozró nienie – na bazie religii

○ poganie i prawdziwi wyznawcy

● biologiczna struktura cz owieka w najmniejszym stopniu nie utrudnia przej cia

ł ę

kultury ludu innej krwi

○ kultura nie jest przekazywana biologicznie

● wa na cecha – plastyczno

○ ludy semickie

○ chamickie

○ ródziemnomorskie

○ nordyckie

ale kulturalna ci g o jest utrzymywana, bez wzgl du na jej nosiciela

ąłść ę

● mo na uzna za pierwotne (ale nie: uwarunkowane biologicznie)

łżń

II. Ró norodno kultur

żą ą ł ść

● przedmiot – spo ecze stwa inne ni nasze

● koncentracja uwagi na tych cechach fizycznych i technikach wytwórczych, które

odró niaj dan spo eczno od wszystkich innych

zwyczaj

● wa ne: nie traktowa adnego elementu w sposób uprzywilejowany

ż ćż

● cywilizacja zachodnia – zaabsorbowana poj ciem jedyno ci (w asnej)

ż ść

● nast pstwo dominacji (przewodnictwa) w kulturze zachodniej:

ż ć

○ animizm

○ egzogamiczne ograniczenia ma e skie

ż ść

ść ŁĘ

● [historyjka – Bóg na pocz tku da ka demu plemieniu kubek by czerpa wod

ą łż ł ę

ycia, ale ich si rozbi , „to, co nadawa o znaczenie yciu jego ludu, rytua y

ż ę ł ł ż ł

domowe zwi zane z jedzeniem, zobowi zania wynikaj ce z systemu

ą ą ą

ekonomicznego, kolejno obrz dów celebrowanych w wioskach, op tanie

ść ę ę

podczas ta ca Nied wiedzia, kryteria dobra i z a - wszystko przemin o, a wraz z

ń ź ł ęł

tym przemin kszta t i sens ich ycia” - przemin o z nadej ciem kultury bia ych]

ął ł ż ęł ś ł

ś ęść ł ść ł

■ autotortury

○ Australia – dopuszczanie do rytua ów wy cznie m skich

ł ł

○ Kolumbia Brytyjska – ch opcy – bieganie za zrzuconymi z gór kamieniami i

rzucanie kijami do gier hazardowych. Dziewcz ta – noszenie wody z dalekic ę

róde , wrzucanie sobie kamieni za suknie ( eby dzieci rodzi y si równie

ź ł ż ł ę

atwo, jak te kamienie wypadaj )

ł ą

○ plemi Nandi (znad jezior w Afryce wschodniej)

■ wymy lne tortury z obrzezaniem – dla obu p ci

ś ł

■ przywdzianie stroju ukochanej/ukochanego

■ rytua przed lubny

ł ś

■ nagroda przyznawana przez kochanków

○ Afryka rodkowa

■ „dom tuczenia” dla dziewcz t ą

● szczególne znaczenie pierwszej menstruacji

○ Indianie Carrier w Kolumbii Brytyjskiej

■ 3-4 lata „pogrzebu za ycia”

■ okrycie z garbowanej skóry, przykrywaj ce twarz i piersi, a z ty u do ziemi,

ą ł

przeguby r k i nóg okr cone przepaskami

ą ę

■ z y duch siedz cy w kobiecie, zagra aj cy i jej, i innym

ł ą żą

○ Apacze

■ pierwsze menstruacje – b ogos awie stwem

ł ł ń

■ nawet kap ani przechodzili przed dziewcz tami na kolanach i prosili o

ł ę

b ogos awie stwo (przez dotkni cie r k )

ł ł ń ę ęą

■ starcy i dzieci przychodzili, prosz c o uzdrowienie

ł ą ą ąąźż

niebezpiecznie nieczyst ą

○ pierwsze lata po wyj ciu z dzieci stwa – w ma ych grupach, wy cznie

ś ń ł łą

dziewcz cych – ch opcy odwieczni wrogowie

ę ł

■ obowi zek – zajmowanie si niemowl ciem

ą ę ę

○ na kilka lat przed dojrzewaniem wk ada strój doros ej kobiety i musi bra udzia

ł ł ć ł

w pracy domowej

○ po doj ciu do pe noletno ci – kilka lat przypadkowych, nie wi cych przygód

ś ł ś ążą

mi osnych – a do czasu, w którym ma e stwo staje si stosowne

ł ż łżń ę

○ okres dojrzewania pozbawiony zdarze wybitnie stresuj cych, rytua ów itp.

ń ą ł

● wódz Indian Kopaczy – opowie o glinianym kubku: NASZ KUBEK ROZBI SI

● rozmaite znaczenie okresu dojrzewania:

○ rodkowa cz Ameryki Pó nocnej – gotowo do udzia u w wojnie

ł łą ę

■ drastyczne rytua y seksualne, odwo anie do nadprzyrodzonych mocy

■ ca kowite odosobnienie

● wierzenia czyni y dojrzewanie rzecz pogodnie religijn i przyjemn b d te

● Samoa – dojrzewanie dziewcz t podzielone na okresy

● drugi leitmotiv – wojna

○ Aztekowie

■ walczy , by pozyska je ców na ofiary religijne

ęą ź

○ dla innych niezrozumia y jest stan wojny:

■ np. Eskimosi, u których za zabicie cz owieka nie ma sankcji, ale wioski nigdy

ęą

■ Indianie Misyjni z Kalifornii nie potrafili nawet poj s owa „wojna” - jedyne, z

ąćł

czym im si kojarzy o, to bójki uliczne

ę ł

ę ę

○ najbardziej restrykcyjne – Australia wschodnia

■ bra mi i siostrami – wszyscy ze swojego pokolenia, których uwa aj za

ć żą

krewnych

○ Kurnajowie – ci le lokalne regu y wyboru partnerki

śś ł

■ niekiedy wymieniaj kobiety mi dzy grupami

ą ę

■ miewaj problemy ze znalezieniem ony (bo ka da kobieta podlega pod

ą ż ż

jakie tabu – np. jest przeznaczona dla starca)

■ najcz ciej eni si , porywaj c „zabronion kobiet ”. Je li prze yj i dotr

ęś żąę ą ą ę ś żą ą

na „bezpieczn wysp ”, to po urodzeniu dziecka mog powróci . Zostaj

ą ę ą ć ą

najpierw pobici, ale potem s uznani za ma e stwo

ą łżń

● ostateczna forma ka dej instytucji tradycyjnej wykracza daleko poza pocz tkowy

ż ą

impuls ludzki

● sztuka i religia mog pozosta rozdzielone

ą ć

○ np. Indianie Pueblo z fantastyczn ceramik i tkaninami, oraz tandetnymi

ą ą

● duch opieku czy i wizyjno w Ameryce Pó nocnej

● totemizm

○ Kalifornia – wizje zarezerwowane dla szamana

○ Szastowie – szamanki – kobiety

■ kataleptyczny trans

III. Integracja kultury

ą śę ż ą

● cechy kulturowe maj ywy kontekst w kulturze, której s sk adnikami i do której

ąż ął

funkcjonowania si przyczyniaj – Malinowski

ę ą

● O. Spengler – dwie koncepcje losu: apolli ska i faustowska

ń ś

■ dusza jako kosmos uporz dkowany w zespó doskona ych cz ci

ą ł ł ęś

■ brak woli

■ konflikt – z em

■ idea wewn trznego rozwoju osobowo ci – obca

ę ś

■ ycie w cieniu katastrofy ci gle zagra aj cej z zewn trz

ż ą żą ą

○ faustowska – wiat nowoczesny

■ cz owiek si nieustannie zwalczaj c przeszkody

ł łą ąą

■ wewn trzny rozwój

ć ńń

○ dla niektórych nie do poj cia jest stan pokoju, oznacza oby akceptacj istnienia

ę ł ę

innych plemion, b d cych w ich rozumieniu podlud mi

nie wyst puj przeciw sobie

● tabu kazirodztwa – pojawia si wsz dzie

naczyniami obrz dowymi

ń ść ł

● kultury s czym wi cej ni sum ich cech charakterystycznych

○ apolli ska – wiat klasyczny

ż ł

■ walka istot bytu

■ t sknota do niesko czono ci

● postawa egipska

○ cz owiek zst puje po w skiej i okre lonej w nieub agany sposób cie ce ycia,

śł ł

● nasz typ kulturowy

„cz owiek ca kowicie ekstrawersyjny, zaanga owany w nie ko cz cej si

ł śś ł ł ą ę ą

○ równie – typ faustowski t skni cy za niesko czono ci

IV. Indianie Pueblo z Nowego Meksyku

ł ł ł

● kultura praktycznie niezmieniona

● zawsze znajdowa o si miejsce dla izby obrz dowej

ł ę ę

● drugi rodzaj osady – budowane planowo miasto

ą ł ą ęźść

○ naczelne miejsce w wiadomo ci – rytua

ś ś ł

(podobnie Pueblo, Zuni te Indianie)

○ zaanga owana w roztrz sanie rytua ów jest ca a wioska

ż ą ł ł

■ je li wykonawca jakiej roli przystroi sw mask nowym piórem, fakt ten

ś ś ą ę

przy miewa wszystkie rozmowy o owocach, ogrodach, ma enstwach czy

ć łż

rozwodzie

■ absolutna dok adno w przestrzeganiu rytua u gwarancj jego

ł ść ł ą

skuteczno ci – trzeba tylko wiedzie jak dzia a

ś ć łć

○ np. uderzanie kamieniami, by wywo a grom, pryskanie wod dla deszczu...

łć ą

● absolutny nakaz dla spe niaj cych obrz dy – nie da si opanowa uczuciu gniewu

ł ą ę ćę ć

○ cz owiekowi w takim stanie bóstwo nie mo e odmówi

ł ż ć

● modlitwy nie s arliwe, ale uroczyste i agodne

ąż ł

○ zawsze – o deszcz (symbol urodzaju)

○ jeszcze – o p odno kobiet

ł ść

○ bractwo zamaskowanego boga

○ bractwo uzdrowicieli

(mo na by uczestnikiem wszystkich trzech)

ż ć

ę łń

● „trzymaj oni krótko swe dzieci” - ludzie wi ci

ą śę

○ atrybut – zawini tka lecznicze, przechowywane w izbach, do których wst p maj

ą ę ą

■ katastrofy yciowe – nieuchronny fina poprzednich wyborów

ę ń ś

ł ę ą ś ł śżż

aby w ko cu stan przed s dziami umar ych

ń ąć ę ł

● postawa magów

○ cis y dualizm cia a i duszy

ł ł ż ńą ę

dzia alno ci wiata, pomys owy, w adczy, stale spiesz cy si na poci g”

ż ęą ń śą

● kamienne domy, uk i strza y, uprawa roli – ich wk ad

● Zuni – lud wielbi cy rytua y, ceni cy wstrzemi liwo i brak agresji

● magia na ladowcza

● 3 g ówne kulty

○ kap ani

● 4 wi ksze i 8 mniejszych kategorii kap a stwa

ł ł

zawini tka)

ł ą ł ą

○ wtajemniczaj neofitów

○ od czerwca – okres odosobnienia

○ zespó kierowniczy – g ówny kap an kultu s o ca i dwóch g ównych z kultu

ł ł ł łń ł

wojny – rada Zuni

● teokracja ze wszystkimi jej konsekwencjami

● kult zamaskowanych bogów ze wi tego Jeziora – najpopularniejszy

Śę

łś

○ kap ani katcina

○ ta cz ce zgromadzenie wszystkich m czyzn + ew. kobiety

ńą ęż

○ ta cz cy bogowie lubi by w ród Zuni, wi c odgrywanie ich roli to sprawianie

ńą ąćś ę

im przyjemno ci

○ ponad 100 ró nych

■ mog tworzy grupy taneczne, podzielone na zespo y (30 lub 40 osobników

ą ć ł

okre lonego rodzaju)

■ inni dziel si na zespo y 6-osobowe

ąę ł

ł ąą ę ł ń

○ nigdy jako rodek wychowawczy

○ podczas powtórnej – zdradzana jest im tajemnica, e katcina to zamaskowani

ł ń

○ maski b d posiada dopiero, gdy o eni si i zgromadz jaki maj tek

ęą ć żąę ą ś ą

■ inicjacja maski – znów ch osta

○ maski mo na po ycza , przemalowywa ...

ż ż ć ć

○ wi to ci ust puj tylko zawini tkom

śęśąęą ą

○ w asno i przedmiot troski

ł ść

○ ka da ma w asny kr g kultu

ż ł ą

○ kap ani nie ta cz , tylko spe niaj funkcje obrz dowe

ł ńą ł ą ę

● czarownicy-uzdrowiciele udaj nied wiedzia

ą ź

○ lekarze:

■ „ci, których drogi si wype ni y”

ę łł

ż ą

○ wyleczeni – wcielani do bractwa

○ ka dy posiada osobisty fetysz (z kukurydzy)

ś ąęł

○ opiekuj si domem skalpów, broni ludu

ąę ą

● indywidualne podej cie do ma e stwa i rozwodów

ś łżń

○ brak gwa townych uczu

ł ć

○ mimo wszystko, ma e stwo wi zi najtrwalsz

łżń ęą ą

● rodzina matrylinearna

● sprawy ekonomiczne – ma o wa ne

ł ż

○ s bogaci

- - - - -

tylko kap ani oraz stara kobieta, lub najm odsza dziewczyna (do nakarmienia

● kap ani nie prowadz rytua ów, ale s przy nich obecni

○ w a ciwi bogowie katcina

● kiva – sala obrz dowa

● podczas inicjacji ch opców bij jut dla odp dzenia z ych zdarze

wspó plemie cy

● co innego z maskami kap anów katcina

■ najwy szy kr g

● ci, którzy kogo zabili, staj si cz onkami

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: