Etykiety produktów żywnościowych odgrywają rolę deklaracji i zobowiązań cywilno-prawnych producenta wobec konsumenta.
Wszystko, co jest potrzebne konsumentowi, pośrednikowi handlowemu oraz służbom kontrolującym jakość produktów musi być dokładnie i jednoznacznie podane na etykiecie.
Etykieta może spełniać też rolę edukacyjną w dziedzinie racjonalnego żywienia (ze względu na podawane informacje żywieniowe, odnoszone do dziennych norm spożycia).
Informacje na etykiecie umieszcza producent towaru i to on ponosi całkowitą odpowiedzialność za to, że podane są prawidłowo i rzetelnie.
Informacje na etykiecie:
• muszą być pełne i jednoznaczne,
• umożliwiać odróżnienie produktu od innych podobnych,
• nie mogą wprowadzać klienta w błąd.
Oznakowanie produktu żywnościowego, sposób prezentowania go zarówno na etykiecie, jak i w miejscu sprzedaży, reklama nie mogą:
ð przypisywać produktowi właściwości, których on nie posiada
ð sugerować, że produkt wyróżnia się specjalnymi cechami, gdy wszystkie produkty tego samego rodzaju mają podobne cech
ð przypisywać produktowi właściwości zapobiegające chorobom lub lecznicze, wyjątek stanowią produkty dietetyczne i wody mineralne.
Informacja na opakowaniu (zgodnie z dyrektywą 79/112 i dyrektywami uzupełniającymi) obejmuje dwie grupy:
l. obowiązkową - dotyczącą danych o produkcie
2. dobrowolną - informacja dotycząca wartości żywieniowej.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ z dnia 15 lipca 1994 r. w sprawie znakowania środków spożywczych/ używek i substancji dodatkowych dozwolonych, przeznaczonych do obrotu (Dz. U. Nr 86, 5.08.1994, póz. 402)
• nazwa produktu
• wykaz składników
• data określająca trwałość
• zawartość netto (lub liczba sztuk)
• warunki przechowywania i stosowania, specyficzne
dla produktu
• nazwa i adres producenta, firmy pakującej lub sprzedającej
• miejsce pochodzenia produktu
• zawartość tłuszczu (produkty mleczarskie)
• moc napojów alkoholowych (powyżej 1,2%)
• klasa jakości
• sposób użycia (jeśli brak tej informacji mógłby spowodować niewłaściwe wykorzystanie)
Nazwa produktu:
- określa istotę produktu
- umożliwia odróżnienie produktu od innych, podobnych
Nazwę produktu mogą uzupełniać (nie zastępować): nazwa firmowa, fantazyjna, znak firmowy
Może być użyte określenie przymiotnikowe
Nazwa na etykiecie - ustalona w przepisach prawnych lub powszechnie używana w danym kraju (może być nazwa opisowa)
Nazwa uzupełniona słowami określającymi: przeznaczenie, stan fizyczny, proces produkcyjny
Obok nazwy produktu (lub w wykazie składników) musi być podana (w %) zawartość składnika, gdy podkreślane są szczególne właściwości produktu, wynikające z obecności, wysokiej lub niskiej jego zawartości.
Pakowane świeże owoce i warzywa - podana odmiana
Określenie „napromieniony" lub „poddany promieniowaniu jonizującemu" - w przypadku zastosowania utrwalania promieniowaniem jonizującym
Wykaz składników
Pełny wykaz składników użytych do wytworzenia produktu i obecnych w produkcie końcowym - podawany w kolejności malejącej
Wyjątki:
• woda dodana i składniki lotne deklarowane według ich masy w produkcie końcowym
• woda nie jest deklarowana, jeśli:
- jej ilość nie przekracza 5% masy gotowego produktu
- dodana w ilości potrzebnej do odtworzenia skoncentrowanego lub odwodnionego składnika
- dodana do zalewy, która nie jest spożywana
• składniki odtwarzane w procesie produkcyjnym (skoncentrowane lub odwodnione) mogą być wymieniane według masy w postaci odtworzonej
Nie podaje się wykazu składników:
• owoce i warzywa świeże, sprzedawane w całości
• wody gazowane
• ocet fermentacyjny pochodzący z jednego surowca, bez dodatków
• sery, masło, napoje mleczne fermentowane produkowane z zastosowaniem enzymów, czystych kultur bakteryjnych, bez innych dodatków
• produkty jednoskładnikowe
W produktach sprzedawanych w postaci skoncentrowanej lub odwodnionej, ale przeznaczonych do spożycia po odtworzeniu przez dodatek wody, wykaz składników podawany w produkcie gotowym do spożycia jako: „składniki produktu odtworzonego" lub „składniki
produktu gotowego do spożycia"
Niektóre składniki deklarowane pod nazwą grupową, bez wyszczególniania pochodzenia
Dodatki do żywności: kategoria (podawana funkcja technologiczna, którą, spełnia w danym produkcie), specyficzna nazwa, numer klasyfikacyjny E
Deklaruje się kategorie dodatków:
* barwniki
* konserwanty
* przeciwutleniacze
* emulgatory
* środki zagęszczające
* środki żelujące
* stabilizatory
* środki wzmacniające aromat
* kwasy
* regulatory kwasowości
* środki przeciwzbrylające
* środki przeciwspieniające
*środki glazurujące
* sole emulgujące (tylko w serach topionych)
* środki poprawiające wartość wypiekową mąki
* środki zapachowe (wyjątkowo jako aromat)
Nie są podawane w wykazie składników:
- dodatki do żywności, które nie spełniaj ą funkcji technologicznej w gotowym produkcie, były użyte jako substancje pomocnicze lub nie wchodzą w skład produktu
- rozpuszczalniki i substancje stanowiące nośniki dodatków do żywności (głównie aromatów)
Zawartość netto
Wyrażana:
• w jednostkach objętościowych (l, cl, ml) dla produktów płynnych
• w jednostkach masy (kg, g)
• liczba sztuk (dodatkowo)
Produkty porcjowane:
* zawartość netto jednej porcji
* liczba porcji
* liczba porcji i całkowita masa (gdy opakowanie zawiera kilka porcji, ale sprzedawane jest jako jedna całość)
Produkty w zalewie - masa netto produktu bez zalewy
Nie ma obowiązku deklarowania zawartości netto:
Ø produkty sprzedawane na sztuki
Ø produkty ważone w obecności nabywcy
Ø produkty o zawartości netto niższej od 5 ml lub 5 g (nie dotyczy przypraw i ziół)
Data określająca trwałość
1. data minimalnej trwałości
2. data przydatności do spożycia
Data minimalnej trwałości (minimum durabilty date) - koniec okresu, w którym produkt utrzymuje wszystkie specyficzne cechy jakości, jakich się od niego oczekuje.
Produkt może zachować zadowalającą jakość i nadawać się do spożycia po oznaczonej dacie - sprzedaż (zwykle po obniżonej cenie) nie stanowi naruszenia prawa w UE.
Wyrażana jako best before
- najlepiej spożyć przed .... (dzień, miesiąc, rok)
- najlepiej spożyć przed końcem .... (miesiąc, rok)
Produkty o trwałości:
è do 3 miesięcy - dzień i miesiąc
è od 3 do 18 miesięcy - miesiąc i rok
è ponad 18 miesięcy - rok
Data umieszczana na etykiecie lub w innym widocznym miejscu (wtedy na etykiecie podane to miejsce)
Adnotacja o warunkach przechowywania (np. chronić od światła, przechowywać w temperaturze ...) - gdy jakość produktu zależy od tych warunków
Termin przydatności do spożycia - podawany dla produktów nietrwałych, które po tym terminie ze względu na ich stan mikrobiologiczny mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia.
Sprzedaż produktów oznakowanych terminem przydatności do spożycia po upływie terminu podanego na etykiecie stanowi naruszenie prawa w UE
Odnosi się do produktów, które zachowują jakość zdrowotną nie dłużej niż 10 dni, w szczególności:
* produkty, które powinny być przechowywane w temperaturze O - 8°C
* produkty, w których następuje szybkie namnażanie drobnoustrojów
Wyrażany jako use by date
• należy spożyć przed .... (dzień, miesiąc, ewentualnie rok)
Warunki przechowywania lub stosowania
Muszą umożliwić właściwe postępowanie z produktem Podawane bezpośrednio na opakowaniu lub na etykiecie Nie są podawane na opakowaniach małych (=> największa płaszczyzna nie przekracza 10 cm")
Nazwa i adres firmy
Dane producenta, firmy pakującej lub dystrybutora, których siedziba znajduje się w krajach UE
Miejsce pochodzenia produktu
Podawane, gdy brak tej informacji mógłby wprowadzić konsumenta w błąd
Moc napojów alkoholowych
Deklarowana w % objętościowych (20°C) z dokładnością do 0.1% przy zawartości wyższej od 1.2% (z wyjątkiem win i wermutów)
Szczegóły:
Dyrektywa 87/250 (OJ L 113 z 30.04.1987)
Zarządzenie 1576/89 (OJ L z 12.06.1989)
W tym samym polu widzenia powinny być umieszczone:
ð nazwa produktu
ð data określająca trwałość
ð masa netto
ð zawartość alkoholu
Wszystkie informacje powinny być:
è dobrze widoczne, niezmywalne, łatwo czytelne
è podane w języku zrozumiałym dla konsumenta
Dopuszczalne odstępstwa:
na małych opakowaniach (największa jednostronna powierzchnia nie przekracza 10 cm2) musi być podana:
· nazwa produktu
· zawartość netto
· data określająca trwałość
ZNAKOWANIE WARTOŚCIĄ ŻYWIENIOWĄ Nutrition labeling forfoodstuffs
Dyrektywa 90/496 (O J l 27 6 z 6.10.1990}
Podawanie wartości żywieniowej jest dobrowolne. Obowiązek deklarowania - gdy producent sugeruje, że produkt posiada szczególne walory' żywieniowe, jakich nie mają inne produkty tego samego rodzaju.
Deklaracje żywieniowe (w formie tabelarycznej) mogą odnosić się tylko do:
• wartości energetycznej
• składników odżywczych
0 białka-Nx °tłuszczu, °składników
6.25, ° błonnika mineralnych
0 węglow pokarmowego° witamin
odanów ° sodu,
Nie mogą być umieszczane informacje bardziej szczegółowe niż przewidziane dyrektywą.
Dopuszczone są dwa schematy grupowania informacji:
Schemat I
• wartość energetyczna (kJ, kcal)
• białko (g)
• węglowodany (g)
• tłuszcz (g)
Schemat II
• cukry(g)
• kwasy tłuszczowe nasycone (g)
• błonnik pokarmowy (g)
• sód (g)
Wykaz może być uzupełniony:
0 skrobia (g)
0 wieloalkohole (g)
0 kwasy tłuszczowe jednonienasycone (g)
0 kwasy tłuszczowe wielonienasycone (g)
0 cholesterol (mg)
0 składniki mineralne (Ca, P, Fe, Mg, Zn, J) i witaminy (A, D, E, C, tiamina, ryboflawina, niacyna, B6, folacyna, B12,, biotyna, kwas pantotenowy), jeśli są obecne w istotnych ilościach.
Deklaracja kwasów tłuszczowych lub cholesterolu pociąga za sobą konieczność zadeklarowania ogólnej ilości tłuszczu, podaje sieje w następującej kolejności:
0 tłuszczu (g), w tym:
0 kwasów tłuszczowych nasyconych (g)
0 kwasów tłuszczo wychjednonienasyconych (g)
0 kwasów tłuszczowych wielonienasyconych (g)
0 cholesterol (mg).
Witaminy i składniki mineralne deklaruje się w procentach zalecanego dziennego spożycia tylko wtedy, gdy zawartość przekracza 15% RDA (Recommended Daily Allowance).
Informacje dotyczące wartości energetycznej i składników odżywczych podaje się w przeliczeniu na 100 g lub 100 ml produktu. Mogą też być podane w przeliczeniu na l porcję.
W przypadku produktu odtwarzanego informacje mogą być podane w stosunku do produktu przygotowanego do spożycia, pod warunkiem umieszczenia instrukcji przyrządzania.
Znakowanie żywności
Wymagania informacje na etykiecie
Unia Europejska*
Polska**
Nazwa produktu
+
:
viktus