Bielawska Katarzyna - Znaczenie alkoholu w rytuałach Asatru.pdf

(128 KB) Pobierz
Microsoft Word - 009.DOC
Katarzyna Bielawska
Znaczenie alkoholu w rytua‡ach Asatru
Asatru jest nurtem neopogaæstwa odwo‡uj„cym siŒ do tradycji staro¿ytnych
i œ redniowiecznych German ó w, za‡o¿onym w roku 1973 przez islandzkiego
poetŒ Sveinbj ö rna Beinteinssona. Asatru to dos‡ownie "wiara w As ó w", ger-
maæskich bog ó w. Wyznawcy tej religii w du¿ym stopniu staraj„ siŒ opiera æ
swoje wierzenia i rytua‡y na naukowej krytyce dostŒpnych Ÿ r ó de‡ literackich
(mit ó w, sag, pie œ ni skald ó w, kronik) i archeologicznych, wielu jej przyw ó d-
c ó w to profesjonalni germani œ ci i religioznawcy.
Du¿y nacisk w doktrynie Asatru po‡o¿ony jest na wype‡nianie norm
etycznych, tworzenie oraz podtrzymywanie wiŒz ó w rodzinnych i spo‡ecz-
nych. Neopoganie tego nurtu g‡osz„ szacunek nie tylko dla bog ó w i przy-
rody (co jest typowe dla neopogaæstwa jako takiego), lecz tak¿e dla przod-
k ó w, bohater ó w, wszystkich ludzi odwa¿nych, prawdom ó wnych i lojalnych.
NajwiŒksze grupy Asatru dzia‡aj„ w krajach skandynawskich, Niemczech,
Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Do tego nurtu neopogaæstwa
nale¿y wed‡ug r ó ¿nych szacunk ó w ok. 3000 – 10000 os ó b; trudno œ ci z okre œ -
leniem liczby wyznawc ó w wynikaj„ z tego, ¿e skupiaj„ siŒ oni w nieza-
le¿nych grupach nazywanych Rodzinami (Kindred), kt ó re mog„, ale nie
musz„ wchodzi æ w sk‡ad wiŒkszych federacji. NajwiŒksza federacja – sku-
piaj„ca kilkadziesi„t takich Rodzin – to The Troth ("Wiara") w Stanach
Zjednoczonych, za‡o¿ona w 1988 g‡ ó wnie z my œ l„ o zorganizowaniu sieci
wymiany informacji i szkoleæ oraz reprezentowaniu Asatru na zewn„trz
[So‡tysiak 1999a]. The Troth spo œ r ó d wszystkich federacji dysponuje naj-
lepiej skodyfikowan„ doktryn„ spisan„ w ponad 800 – stronicowej ksiŒdze
"Our Troth" [1994], kt ó ra stanowi podstawowe wsp ó ‡czesne Ÿ r ó d‡o wiedzy
religijnej dla anglojŒzycznych wyznawc ó w Asatru.
To nie wsp ó ‡czesne publikacje s„ jednak dla neopogan z Asatru
najwa¿niejsze, tylko œ redniowieczne Ÿ r ó d‡a opisuj„ce religiŒ przedchrze œ ci-
jaæskich Skandynaw ó w. Najwa¿niejsza z nich jest Edda Poetycka (zwana
Starsz„) – zbi ó r 29 pie œ ni o bogach i legendarnych bohaterach, zawieraj„cy
tak¿e przypisywan„ Odynowi Pie œ æ Najwy¿szego (Havamal) z licznymi
wskaz ó wkami etycznymi [Edda Poetycka 1986]. Wa¿ne uzupe‡nienie do
niej stanowi Edda Prozaiczna (M‡odsza), podrŒcznik pie œ niarstwa skaldycz-
nego napisany w XIII w. przez Snorriego Sturlusona [Snorri 1954] i zawie-
raj„cy systematyczny wyk‡ad skandynawskiej mitologii. Wyznawcy Asatru
210
———
siŒgaj„ tak¿e do innych œ redniowiecznych Ÿ r ó de‡: w sagach znajduj„ opisy
codziennego ¿ycia, z chrze œ cijaæskich kronik czerpi„ informacje o rytua‡ach
i œ wi„tyniach. Poniewa¿ nie wszystko o œ redniowiecznym pogaæstwie wia-
domo, a wielu istotnych element ó w kultury œ redniowiecznych Skandyna-
w ó w nie da siŒ wsp ó ‡cze œ nie odtworzy æ (jak cho æ by s„downictwa lub
krwawych ofiar), Asatru jest nie tyle œ cis‡„ rekonstrukcj„ dawnej religii, co
pr ó b„ stworzenia nowej jako œ ci inspirowanej przesz‡o œ ci„.
Charakterystyczn„ cech„ Asatru, rzucaj„c„ siŒ w oczy ju¿ przy pobie¿-
nym ogl„dzie tej religii, jest ogromne rytualne znaczenie alkoholu (zw‡asz-
cza miodu i piwa). Alkohol wykorzystywany jest – niekiedy w du¿ych
ilo œ ciach – podczas niemal wszystkich œ wi„t i uroczysto œ ci. Niekt ó rzy ob-
serwatorzy Asatru uwa¿aj„ nawet, ¿e jest to religia alkoholik ó w [Rei-
mer – Muller 1994], a sami przyw ó dcy religijni wiele energii trac„ na prze-
strzeganie, ¿eby nie upija æ siŒ podczas œ wi„t, zw‡aszcza wtedy, kiedy w
rytuale uczestnicz„ osoby z zewn„trz.
Poni¿ej przedstawiŒ bardziej szczeg ó ‡owy opis sposob ó w wykorzy-
stywania alkoholu w rytua‡ach Asatru. PodejmŒ tak¿e pr ó bŒ odpowiedzi na
pytanie, w jakim stopniu tak du¿e znaczenie alkoholu wynika z adaptacji
wzorc ó w œ redniowiecznego pogaæstwa – i czemu w og ó le zrytualizowane
spo¿ywanie miodu i piwa ma s‡u¿y æ .
Geneza alkoholu wed‡ug Snorriego Sturlusona
——————————————————————————————————————
Pochodzenie miodu pitnego zosta‡o obja œ nione przez Snorriego Sturlusona
w Eddzie Prozaicznej [Skaldskaparmal 58]. W‡o¿y‡ on w usta boga pie œ -
niarstwa Bragiego opowie œæ o Kvasirze, najm„drzejszym z ludzi, stworzo-
nym ze œ liny bog ó w na znak przymierza As ó w z Wanami. Pewnego dnia
zosta‡ on zaproszony na ucztŒ do As ó w i tam podstŒpem zabity przez dw ó ch
zazdrosnych kar‡ ó w, Fjalara i Galara. Kar‡y poinformowa‡y As ó w, ¿e Kva-
sir udusi‡ siŒ od nadmiaru w‡asnej wiedzy i w ukryciu zmiesza‡y krew Kva-
sira z miodem. W ten spos ó b powsta‡ mi ó d pitny o niezwyk‡ych w‡a œ ciwo œ -
ciach. Kar‡y nap ó j ten przela‡y do dw ó ch glinianych naczyæ o nazwach Son
i Bodn oraz kocio‡ka Odr ö rir. Ten, kto z nich wypi‡, stawa‡ siŒ ponadprze-
ciŒtnie m„dry i uzdolniony w sztuce skaldycznej. Kar‡y chcia‡y zachowa æ
dla siebie ten cenny skarb, nazywany odt„d Miodem Skald ó w – dlatego
postanowi‡y ukry æ go daleko. Uciekaj„c zabi‡y podstŒpem rodzic ó w
olbrzyma Suttunga. ¯ „dny zemsty Suttung zagrozi‡ kar‡om, ¿e utopi je w
morzu, a one, przera¿one, w zamian za wolno œæ zaoferowa‡y mu mi ó d. Sut-
211
———
tung przysta‡ na to, zabra‡ mi ó d i ukry‡ go w Hnitbj ö rg, stawiaj„c na stra¿y
swoj„ c ó rkŒ Gunnl ö d. Kiedy Asowie dowiedzieli siŒ o wszystkim, postano-
wili odebra æ Suttungowi cenny trunek i pos‡ali Odyna, ¿eby odzyska‡ spu œ -
ciznŒ Kvasira. Odyn pod postaci„ parobka B ö lverka zatrudni‡ siŒ u Baugie-
go, brata Suttunga, ¿„daj„c w zamian za pracŒ ‡yk cudownego miodu. Po
namowach Baugiego Suttung zgodzi‡ siŒ odda æ jedn„ kroplŒ. Jak siŒ okaza-
‡o, by‡ to podstŒp. Baugi usi‡owa‡ zabi æ parobka, lecz ten przemieniaj„c siŒ
w wŒ¿a w œ lizgn„‡ siŒ do groty, gdzie Gunnl ö d pilnowa‡a miodu. Przez trzy
noce wsp ó ‡¿y‡ z ni„, za co dziewczyna obieca‡a mu trzy ‡yki miodu. Pierw-
szym ‡ykiem Odyn opr ó ¿ni‡ Odr ö rir, drugim ca‡y Bodn, a trzecim Son, po
czym przemieni‡ siŒ w or‡a i odlecia‡ do Asgardu. Kiedy Asowie zobaczyli,
¿e Odyn nadlatuje, przygotowali naczynie, do kt ó rego b ó g splun„‡ miodem.
Od tej pory ka¿dy, kto chcie zosta æ poet„ lub uczonym, wypija odrobinŒ
trunku z b‡ogos‡awieæstwem bog ó w Asgardu [por. So‡tysiak 2002].
Opowie œæ ta pokazuje, dlaczego alkohol jest tak wa¿ny. Mi ó d pitny to
nap ó j œ wiŒty, krew Kvasira i po œ rednio œ lina bog ó w. Ma on w‡a œ ciwo œ ci
magiczne i daje natchnienie tym, kt ó rzy chc„ wychwala æ bog ó w piŒknymi
s‡owami. Alkohol daje mo¿liwo œæ zbli¿enia siŒ ludzi do bog ó w i bohater ó w.
Wyznawcy Asatru s„ bowiem przekonani, ¿e wszystkie organizowane przez
nich uczty, rytua‡y i ceremonie odbywaj„ siŒ tak¿e w œ wiecie bog ó w. Tak
wiŒc Asowie, Wanowie i duchy opiekuæcze bior„ czynny udzia‡ we wszyst-
kich œ wiŒtach, popijaj„c ten sam trunek. St„d ogromne znaczenie ma forma
odprawianego rytua‡u oraz jako œæ i ilo œæ przygotowywanych oraz spo¿y-
wanych przez wyznawc ó w Asatru napoj ó w i pokarm ó w.
Przygotowanie do rytua‡u
——————————————————————————————————————
Podczas rytua‡ ó w Asatru najczŒ œ ciej wykorzystywany jest mi ó d pitny, r ó ¿ne
rodzaje piwa, jab‡ecznik. Mniejsz„ popularno œ ci„ cieszy siŒ wino, nieliczni
neopoganie preferuj„ mocne trunki: w ó dkŒ i bimber. Dopuszczane s„ tak¿e
likiery, nalewki, a nawet napoje bezalkoholowe dla tych, kt ó rzy nie mog„
lub nie chc„ pi æ alkoholu (niepe‡noletni, kierowcy, abstynenci, kobiety w
ci„¿y). WiŒkszo œæ wyznawc ó w Asatru zaopatruje siŒ w sklepach, ale wszys-
cy zgodni s„ co do tego, ¿e najlepsze jest w‡asnorŒcznie uwarzone piwo lub
mi ó d [Dauster 1992]. Za przyk‡ad bior„ olbrzyma ˘gira, kt ó ry musi co
roku zim„ organizowa æ uczty bogom, odk„d Thor zdoby‡ dla niego warnik
na milŒ g‡Œboki [Hymiskvida].
212
———
Najbardziej wskazanym rytualnym alkoholem jest mi ó d pitny, mocny i
s‡odki. Poniewa¿ w Stanach Zjednoczonych trudno go dosta æ , czŒsto jest
imitowany przez wino z dodatkiem miodu pszczelego lub cukru.
Poza alkoholem do odprawienia rytua‡ ó w potrzeba piŒciu podstawowych
rekwizyt ó w: o‡tarza (mo¿e by æ to stolik, kamieæ lub pieniek), misy ofiarnej
nazywanej blotbolli lub hlaut (do niej zlewana jest ofiara), ga‡„zki do
b‡ogos‡awieæstw, m‡ota (prawdziwego lub talizmanu) i oczywi œ cie rogu.
R ó g jest bardzo wa¿ny, poniewa¿ symbolizuje StudniŒ Przeznaczenia, przy
kt ó rej Asowie zbieraj„ siŒ na thing.
Symbel
——————————————————————————————————————
Symbel jest rytua‡em praktykowanym przez wszystkich wyznawc ó w Asatru,
maj„cym na celu stworzenie i umocnienie wsp ó lnoty ludzi, zmar‡ych
przodk ó w i bog ó w. Ca‡y ceremonia‡ rozpoczyna godi (kap‡an), gydia
(kap‡anka) lub g‡owa Rodziny, pozdrawiaj„c bog ó w i zgromadzonych.
Symbel odbywa siŒ na siedz„co, najczŒ œ ciej przy stole. Wed‡ug tradycji
pierwszy toast nale¿y do organizatora uroczysto œ ci, p óŸ niej r ó g kr„¿y w
krŒgu. Tylko osoba trzymaj„ca r ó g mo¿e przemawia æ i nikt nie ma prawa
jej przerwa æ . Dobre wychowanie nakazuje nie zanudza æ s‡uchaczy zbyt
d‡ugim przem ó wieniem. Je œ li toast jest nudny, pie œ æ fa‡szywie za œ piewana,
poemat Ÿ le recytowany, a pogl„dy g‡upie, uczestnicy ceremonii musz„
zachowa æ dla siebie wszystkie uwagi i komentarze. Je œ li jednak toast godzi
w honor kogo œ z Rodziny, mo¿e on wznie œæ kontr – toast, gdy r ó g jest w jego
d‡oniach – wtedy tak¿e nikt nie ma prawa mu przerwa æ . Je œ li toast podoba
siŒ zebranym, mog„ wyrazi æ to kr ó tkim okrzykiem. Wed‡ug neopogan
wszystkie wypowiedziane podczas toastu s‡owa, kt ó re zosta‡y zatwierdzone
‡ykiem alkoholu, wŒdruj„ do Studni Przeznaczenia, gdzie zostaj„ na wieki.
Je œ li grupa wyznawc ó w jest ma‡a (2 – 5 os ó b), to w œ r ó d uczestnik ó w
kr„¿y jeden du¿y r ó g, po d‡u¿szym toa œ cie ka¿dy wypija ‡yk i przekazuje
r ó g nastŒpnej osobie. Je œ li jednak zgromadzonych jest wielu (mo¿e by æ
nawet 100 – 200 os ó b), to ka¿dy z cz‡onk ó w Rodziny ma sw ó j w‡asny
mniejszy r ó g i po toa œ cie wypija jego zawarto œæ .
CzŒsto przez ca‡y wiecz ó r uczestnicy symbel pij„ z kielich ó w i jedynie
podczas toast ó w minne – symbel, wznoszonych na cze œæ zmar‡ych i
przodk ó w, u¿ywaj„ rogu. Alkohol w rogu jest uzupe‡niany przez wybrane
kobiety. Nalewaj„ca do rogu jest identyfikowana z idis„ – duchem
opiekuæczym, lub walkiri„ – dziewic„ podaj„c„ mi ó d Odynowi i bohaterom
213
———
w Walhalli [por. Grimnismal 36]. Dba ona o to, aby r ó g zawsze by‡ pe‡ny i
ka¿dy m ó g‡ wypi æ tyle, ile chce.
Symbel mo¿e przybiera æ r ó ¿ne formy. Pierwszy rodzaj rytua‡u to
minne – symbel, odbywaj„cy siŒ podczas œ wi„t kalendarzowych i zwyk‡ych
biesiad Rodziny. Minne znaczy "pamiŒ æ " – w tym wypadku pamiŒ æ o
przodkach, bogach i sk‡adanych im obietnicach. Tego rodzaju symbel
sk‡ada siŒ z trzech kolejek toast ó w. Pierwszy wznoszony jest przez
prowadz„cego rytua‡ na cze œæ b ó stwa bŒd„cego patronem danego spotkania
lub œ wiŒta. NastŒpnie ka¿dy z uczestnik ó w kolejno wychwala swojego
boskiego patrona i podaje r ó g nastŒpnej osobie z krŒgu. Drugi toast jest
wznoszony na cze œæ kt ó rego œ z bohater ó w, najczŒ œ ciej legendarnych.
Ostatni wreszcie toast przypomina uprzednio z‡o¿on„ przysiŒgŒ, lub po
prostu jest opowie œ ci„ o dokonanych czynach. Podczas tego rytua‡u
przemowy s„ bardzo kr ó tkie i tre œ ciwe. "Our Troth" podaje w skr ó cie:
"Pierwsz„ rundŒ po œ wiŒcamy bogom, drug„ pamiŒci bohater ó w, trzeci„
tym, kt ó rzy rz„dz„ naszymi uczuciami".
Inny, kr ó tszy rytua‡ to rzadko praktykowany symbel handlowy, urz„dzany na
cze œæ kupc ó w i przyby‡ych niespodziewanie go œ ci. Ma on bardziej lu Ÿ ny
charakter. Pierwszy toast wznoszony jest ku czci bog ó w lub bogiæ, a drugi jest
ca‡kowicie dowolny, czŒsto w formie poematu, opowie œ ci lub pie œ ni.
Tak zwany symbel biesiadny odbywa siŒ najczŒ œ ciej podczas uroczys-
to œ ci rodzinnych takich, jak narodziny dziecka, nadanie imienia, œ lub, lub
osi„gniŒcie dojrza‡o œ ci. Sk‡ada siŒ z trzech toast ó w wznoszonych przez
kap‡ana: najpierw ku czci Odyna (lub Thora, je œ li kto œ nie ¿yje w zgodzie z
Odynem), drugi ku czci Nj ö rda, a trzeci – Freya. W mniej sformalizowanej
postaci pierwszy toast po œ wiŒcony jest bogom, drugi przodkom i bohaterom,
trzeci zebranym cz‡onkom Rodziny. Potem zaczyna siŒ uczta i ka¿dy mo¿e
do woli pi æ i przemawia æ . Ze wzglŒdu na to, ¿e zazwyczaj liczba uczest-
nik ó w œ wiŒta jest du¿a, ka¿dy pije ze swojego rogu lub kielicha.
Czwarty rodzaj rytua‡u to symbel wi„¿„cy przesz‡o œæ , tera Ÿ niejszo œæ i
przysz‡o œæ . Uczestnicy rytua‡u i tym razem wznosz„ trzy toasty. Podczas
pierwszego pij„ za to, co by‡o i wspominaj„ dawne wydarzenia, na przyk‡ad
sw ó j pierwszy rytua‡ Asatru, czyli nadanie imienia. Drugi toast wznosz„ dla
upamiŒtnienia obecnych wydarzeæ i ¿ycia w Rodzinie. Trzeci zwi„zany jest
z przysz‡o œ ci„: oczekiwaniami, marzeniami i postanowieniami. CzŒsto pod-
czas tego œ wiŒta sk‡adane s„ obietnice.
Najbardziej popularny i najmniej sformalizowany jest symbel rodzinny,
organizowany przez krewnych, ewentualnie grono najbli¿szych przyjaci ó ‡.
Tu regu‡y nie s„ œ ci œ le przestrzegane, liczba toast ó w jest raczej nieokre œ lona

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin