Przybory człowieka myślącego - matura próbna 2006 - test - PR.pdf - Testy maturalne - games4you

Miejsce

na naklejkę

z kodem szkoły

dysleksja

PRÓBNY

EGZAMIN MATURALNY

Z JĘZYKA POLSKIEGO

POZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy 180 minut

LISTOPAD

ROK 2006

Instrukcja dla zdającego

1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 14stron.

Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu

nadzorującego egzamin.

2. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym

tuszem/atramentem.

3. Nie używaj korektora, a błędne zapisy przekreśl.

4. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.

5. Możesz korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny

i słownika ortograficznego.

6. Wypełnij tę część karty odpowiedzi, którą koduje zdający.

Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej

dla egzaminatora.

7. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datę urodzenia i PESEL.

Zamaluj pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL. Błędne

zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz właściwe.

Za rozwiązanie

wszystkich zadań

można otrzymać

łącznie 50 punktów

Życzymy powodzenia!

Część I – 10 pkt

Część II – 40 pkt

Wypełnia zdający

przed rozpoczęciem pracy

KOD

ZDAJĄCEGO

PESEL ZDAJĄCEGO

Próbny egzamin maturalny z języka polskiego

Poziom rozszerzony

Część I – rozumienie czytanego tekstu

Przeczytaj uważnie tekst Stanisława Barańczaka, a następnie odpowiedz na pytania.

Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami . Udzielaj tylu odpowiedzi,

o ile jesteś proszony.

PRZYBORY CZŁOWIEKA MYŚLĄCEGO

1. Pewne tomiki poezji po prostu muszą co pewien czas być wznawiane w swoim pierwotnym

kształcie. Pan Cogito należy do tej rzadkiej kompanii.

2. Od czasu debiutu Herberta większość krytyków obraz Herberta uniwersalisty, neoklasycysty,

konesera mitów i arcydzieł sztuki bierze za całość prawdy o nim. A tymczasem nie jest to całość: jest

to zaledwie jeden z dwóch biegunów. Nie sposób uchwycić podstawowych zasad poezji Herberta –

m.in. tego, jak obecna jest w niej ironia, a co nawet ważniejsze, kiedy i gdzie jest nieobecna – bez

wzięcia pod uwagę jej zasadniczo dwubiegunowej, antytetycznej 1 natury.

3. W ciągu pierwszych dwudziestu lat swego pisarstwa Herbert dokonał dwóch wielkich odkryć.

4. Bardzo wcześnie zrozumiał, że jego antynomiczna wizja może rozwijać się tylko

w warunkach stałego utrzymywania równowagi pomiędzy sprzecznymi wartościami – wtedy, gdy

pozwoli im zderzać się i zwalczać wzajemnie. Rozumiał jednak i to, że rodzaj ironii, wytworzony

przez owo nierozwiązywalne starcie wartości, musiałby przybrać postać konwencjonalnej pozy

znużonego życiem cynika. Ironia traci swą moc, gdy kwestionuje wszystko bez wyjątku. „Bądź

sceptykiem, ale słuchaj swego głosu wewnętrznego; bądź ironistą, ale swoją moralną busolę zachowaj

nietkniętą”. Tak można by ująć w słowa istotę pierwszego odkrycia Herberta.

5. Odkrycie drugie to wprowadzenie przez Herberta tak zwanej „persony” poetyckiej, swoistego

pośrednika, dzięki któremu przesłanie ironicznego moralizmu mogło docierać do odbiorców w sposób

bardziej zróżnicowany i skomplikowany, ale też bardziej sugestywny. Pośrednik taki wkroczył

do liryki Herberta pod nazwiskiem Pana Cogito. Aby docenić wagę tego wydarzenia, trzeba dostrzec,

jak bardzo, mimo pozorów podobieństwa, technika „persony” różni się od techniki tzw. lirycznego

monologu dramatycznego. W monologu dramatycznym przynajmniej jedna rzecz musi być

jednoznaczna. Autor i monologujący bohater muszą być dwiema różnymi osobami, różnymi nie tylko

w sensie odrębnych tożsamości, ale również w sensie ostrego różnienia się poglądami czy ideałami.

Zupełnie inaczej ma się rzecz z monologiem lirycznej „persony”. W wierszach opartych na tym

chwycie słyszymy głos, który podejrzewamy, choć nie możemy tego udowodnić, że jest głosem

autora. Twarz mówiącego pozostaje ukryta za teatralną maską. Skalę dystansu między nimi – czyli

kwestię, do jakiego stopnia Pan Cogito jest reprezentantem autora – musi ustalić sam czytelnik.

W dodatku – musi to ustalać od nowa w każdym kolejnym wierszu. Herbert jeszcze bardziej

skomplikował odbiorcy zadanie przez to, że w niektórych wierszach Pan Cogito występuje jako

mówiący w pierwszej osobie podmiot, a w innych – jako opisywany z zewnątrz, w trzeciej osobie,

bohater. Nie koniec na tym komplikacji. Nawet w utworach wypowiadanych w pierwszej osobie

nie znika dystans pomiędzy Panem Cogito a tym, kogo on reprezentuje: skala możliwości rozciąga się

od prawie całkowitego utożsamienia (jak w wierszu Pan Cogito obserwuje w lustrze swoją twarz)

do silnie autoironicznego dystansu (przykładem wiersz Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu ).

6. W pewnym sensie więc Pan Cogito bawi się z nami w chowanego, utrzymując nas w stanie

ciągłej niepewności: czy stwierdzenia, które słyszymy, są stwierdzeniami samego poety, czy też

wygłasza je – traktowany przez poetę ironicznie – bohater? Herbert niezmordowanie kwestionuje

nasze kolejne interpretacje, nigdy nie pozwalając nam znaleźć zadowalającej odpowiedzi na pytanie

podstawowe: kim, u licha, jest Pan Cogito?

7. Rzeczywiście, kim jest? Z łatwością rozpoznajemy kartezjański rodowód jego nazwiska,

potrafimy też odtworzyć brakujące „...ergo sum” i wiemy, co oznacza całe sławne zdanie. Lecz nawet

jeśli protagonista Herberta miałby reprezentować Jednostkę Myślącą, w samym bohaterze

nie znajdziemy nic szczególnie kartezjańskiego. Kartezjańską jasność? Pan Cogito jest zbyt niepewny

i niezdecydowany. Kartezjańską logikę? Ależ bohater Herberta to chodząca sprzeczność wewnętrzna.

Inaczej mówiąc: jeśli szukasz pewności lub niezawodnej interpretacji świata, lub recepty

1 antytetyczna – tu: złożona z elementów przeciwstawnych.

Egzamin maturalny z języka polskiego

na szczęśliwe życie – nie stawiaj na Pana Cogito. Może właśnie o to chodzi jego twórcy: o pokazanie

czytelnikowi, że każda epoka otrzymuje takie cogito ergo sum , na jakie zasługuje.

8. Czytanie tomiku Herberta nie jako przypadkowego zbioru utworów, lecz jako zaplanowanej

i starannie wykonanej kompozycji, potwierdza taką właśnie hipotezę na temat prawdziwej tożsamości

Pana Cogito. Układ kolejnych wierszy odwzorowuje tu proces przechodzenia umysłu od kwestii

indywidualnej tożsamości do kwestii etyki ludzkiego postępowania, a i samo pojęcie tożsamości

przeistacza się w swój etyczny odpowiednik.

9. Mowa oczywiście o sumieniu, o owym „głosie wewnętrznym”, który tak często odzywa się

w utworach Herberta. Z etycznego punktu widzenia nieodłączną cechą naszej egzystencji jest kolejny

paradoks: aby żyć w zgodzie z sumieniem, musimy żyć wśród ludzi i dla ludzi. Lecz życie wśród ludzi

oznacza przymus wyboru między zaprzeczającymi sobie nawzajem systemami wartości –

a w momencie dokonywania takiego wyboru, kiedy zawodzą ideologie lub tradycje, jedyną deską

ratunku jest nasze własne sumienie.

10. Ta paradoksalna prawda wystarczyłaby nam za rozwiązanie, gdyby nie dwie rzeczy.

Po pierwsze – nasz „głos wewnętrzny” bywa ledwo słyszalny. Nasze życie z reguły upływa w szarej

strefie wartości relatywnych oraz dalekich od wszelkiego ryzyka półśrodków. Niezmiernie rzadko

stajemy przed dramatycznym Albo – Albo; a jeszcze rzadziej dylematy tego rodzaju dotyczą spraw

o wielkiej wadze. Drugą rzeczą, która uniemożliwia nam życie w zgodzie z nakazami sumienia, jest

to, że w zgodzie z jego nakazami po prostu nie da się żyć. Kiedy wreszcie pojawia się przed nami

jakiś wybór naprawdę ważny, wtedy trzymanie się tego, co nakazuje nam „głos wewnętrzny”, może

oznaczać utratę życia. Takie jest przesłanie wiersza Pan Cogito o postawie wyprostowanej ,

przedostatniego w książce.

11. Jego echa ze szczególną siłą rozbrzmiewają w dwu innych wierszach Herberta. Jednym z nich

jest Potęga smaku , opublikowana w 1981 r., drugim – następujące w tomie Pan Cogito, zaraz

po ... Postawie wyprostowanej, Przesłanie Pana Cogito , utwór, który jest wielkim finałem książki.

12. Przesłanie... przez dwa dziesięciolecia cieszyło się w polskiej poezji sławą niemal legendarną

i na pierwszy rzut oka nie bardzo wiadomo dlaczego. Sama obfitość czasowników w trybie

rozkazującym każe podejrzewać, że w całej twórczości Herberta trudno byłoby znaleźć inny utwór tak

niebezpiecznie zbliżony do otwartego dydaktycznego pouczania. A jednak wystarczy dokładniej

przyjrzeć się wewnętrznej logice utworu, by uświadomić sobie, że jest to wrażenie błędne. Tym,

co przetwarza Przesłanie... w arcydzieło, jest obecna w wierszu wielopoziomowa ironia. Gdyby

w pierwszych dwu wersach Herbert powiedział na przykład: Idź dokąd poszli tamci (...) po złote runo

(...) twoją ostatnią nagrodę – nic nie uchroniłoby utworu przed duszącym zapaszkiem dydaktyki.

Ale to, co Herbert rzeczywiście mówi, jest dalekie od jednoznaczności:

Idź dokąd poszli tamci do ciemnego kresu

po złote runo nicości twoją ostatnią nagrodę

13. I tutaj, i w dalszej części wiersza Pan Cogito–monologista dokłada wszelkich starań,

aby zniechęcić słuchaczy do tego, do czego rzekomo ich namawia. W bezpośrednio poprzedzającym

Przesłanie ... wierszu jego sympatie leżały przecież po stronie dyktowanej przez sumienie „postawy

wyprostowanej”. Teraz – można by pomyśleć, że Pan Cogito stara się od tej postawy odstręczyć,

wykazując jej ostateczną daremność:

ocalałeś nie po to aby żyć (...)

dla szpiclów katów tchórzy – oni wygrają (...)

a nagrodzą cię za to tym co mają pod ręką

chłostą śmiechu zabójstwem na śmietniku

14. Innymi słowy, ten moralista nie oferuje żadnej nagrody ani nie obiecuje ostatecznego

zwycięstwa. Bez ogródek mówi nam tutaj, w czym rzecz: za chwilową radość podniesienia się z kolan

i przyjęcia „postawy wyprostowanej” – najprawdopodobniej nic więcej prócz kary; za krótki moment

pewności, że uczyniliśmy rzecz właściwą – niemal pewna klęska. Rozumiemy to wszystko, ponieważ

Pan Cogito nam to mówi; lecz rozumiemy coś jeszcze, czego nam nie zdradza – że on sam już

dokonał wyboru. I ów ostateczny wybór jest jedyną rzeczą jednoznaczną w Panu Cogito, w tej

unikającej proroctw wyroczni i nieheroicznym bohaterze naszych czasów.

(Tekst opracowany na podstawie Stanisław Barańczak, Przybory człowieka myślącego [w:] Gazeta Wyborcza , 23–26.12.2000r.)

Poziom rozszerzony

Próbny egzamin maturalny z języka polskiego

Poziom rozszerzony

Zadanie 1. (1 pkt)

Wymień dwie cechy charakterystyczne, zdaniem Barańczaka, dla poezji Herberta.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 2. (1 pkt)

Czym różni się technika „persony” poetyckiej od techniki lirycznego monologu

dramatycznego?

Technika lirycznego monologu

dramatycznego

Technika „persony” poetyckiej

Zadanie 3. (1 pkt)

Ustalenie przez czytelnika, do jakiego stopnia Pan Cogito reprezentuje autora, jest zadaniem

bardzo złożonym. Wyjaśnij, w jaki sposób Herbert komplikuje to rozpoznanie.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 4. (1 pkt)

W Słowniku wyrazów obcych PWN (Warszawa 2000) znajduje się następujące hasło:

protagonista 1. człowiek przodujący, wyróżniający się w czymś, walczący o coś; przywódca.

2. teatr. a) najwybitniejszy aktor zespołu lub odtwórca głównej roli. b) w starożytnym teatrze

greckim: pierwszy aktor, prowadzący dialog najpierw z chórem, później także z drugim

i trzecim aktorem.

W jakim znaczeniu został użyty wyraz „protagonista” w akapicie 7.?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 5. (1 pkt)

Podaj dwa argumenty, którymi Barańczak uzasadnia swoje stwierdzenie, że w Panu Cogito

nie ma nic szczególnie kartezjańskiego .

.......................................................................................................................................................

Egzamin maturalny z języka polskiego

Zadanie 6. (1 pkt)

Co Barańczak nazywa etycznym odpowiednikiem pojęcia tożsamości w poezji Herberta?

.......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 7. (1 pkt)

Na czym, zdaniem Barańczaka, polega ironia Przesłania Pana Cogito ?

.......................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zadanie 8. (1 pkt)

Jaką funkcję w akapicie 7. pełnią zdania pytające?

A. Podkreślają logikę wywodu.

B. Wyrażają emocje nadawcy.

C. Poruszają emocje odbiorcy.

Zadanie 9. (1 pkt)

Czemu w akapicie 12. służy zdrobnienie?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 10. ( 1pkt )

Jaką funkcję w kompozycji tekstu Barańczaka pełnią akapity 12.-13.?

.......................................................................................................................................................

Część II. Tworzenie tekstu własnego w związku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu.

Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze niż dwie strony, tj. około 250 słów.

Temat 1. Dwa obrazy wojny – dwa sposoby mówienia o niej. Dokonaj analizy

porównawczej poniższych fragmentów Potopu Henryka Sienkiewicza

i Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego.

Henryk Sienkiewicz Potop

Ledwie tedy rozbłysło na niebie, rozpoczęła się walka artylerii; lecz tym razem pierwsze

zagrały działa szwedzkie. Działa klasztorne odpowiadały grzmotem na grzmot, błyskawicą

na błyskawicę, ile mogły, ile ludziom sił i tchu w piersi starczyło. Ziemia zdawała się trząść

w posadach. Morze dymu rozciągnęło się nad klasztorem i nad kościołem.

Poziom rozszerzony

Przybory człowieka myślącego - matura próbna 2006 - test - PR.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: