Architektura Romańska i Gotycka
Romanizm objął Europę w XI i XII w. Budowle romańskie z zewnątrz charakteryzują portale z kolumienkami, małe galeryjki lub płytkie arkady oraz długie występy murów, wewnątrz kolebkowe lub krzyżowe sklepienia, niewielkie okna zamknięte półokrągłym łukiem. Przykładem są: opactwo w Paray-le Monial (1050), katedra w Durham (1133), katedra w Pizzie (XI w.) czy Krypta św. Leonarda w katedrze krakowskiej (1100).
Formy stylu romańskiego wytworzyły się na terenie dzisiejszej Francji i Włoch, a później przeniknęły do całej Europy, w tym i do Polski. Proces wykształcenia się ostatecznej formy stylu przebiegał w różnych krajach rozmaicie, a charakter obronny wyraˇnie wpłynął na ukształtowanie bryły , jej otworów i wież. Początkowo wznoszono kościoły jednonawowe, podłużne, następnie trójnawowe bazylikowe, o masywnych i surowych ścianach z kamienia wapiennego, piaskowca lub granitu. Gdy wykorzystywano cegłę była ona układana w sposób dwa wózki i główka. Kościół często posiadał dwie wieże, mające służyć do celów obronnych. Cechą charakterystyczną był fryz arkadowy, czyli poziomy, ozdobny pas składający się z szeregu małych arkad, biegnący pod okapem frontowych elewacji. Wejścia główne ozdabiano budując portale. Zarówno portale jak i kolumny wewnątrz budynków były bogato zdobione płaskorzeźbami. Nad portalem spotyka się często małe okno koliste - rozetę. Okna były bardzo małe, czasami ozdabiane witrażami.
1. Detale Architektoniczne
Okna Stosuje się małe , półkoliste przesklepione o rozglifionych ościeżach . W wyższych partiach murów stosuje się okna a dwudzielne. – biforia lub trójdzielne triforia . Okna okrągłe nazywa się rozetami Architekturę Romańską datujemy od końca X w. Do XII w. Materiałem budowlanym był kamień , palny, łupany, ciosany. Używano zaprawy wapiennej lub glinianej . Dachy niezbyt strome kryto łupkiem, dachówką ceramiczną lub blachą ołowianą. Szkło stosowano w postaci gomółek łączonych ołowiem
Sklepienia Romańskie : Kolebkowe , Łęki (gurt)
Drzwi są zdobione portalami schodkowymi uchodzącymi uskokami w głąb muru i baldachimowymi , wychodzącymi przed lico od muru. Półkolista przestrzeń po między nadprożami, a archiwaltą portalu, nazywa się tympanonem Okna : stosowane małe, pułkoliście przesklepione o rozglifionych ościeżach. W wyższych partiach murów stosowane okna dwudzielne – biforia lub trójdzielne triforia. Okrągłe okna Rozety .
W Średniowieczu kościoły są orientowane tz. że mają prezbiterium od strony wschodniej
System Wiązany : każdemu kwadratowi sklepienia nawy środkowej (główne) odpowiadają po 2 kwadraty sklepień naw bocznych. 2. Architektura Romańska w Europie :
Katedra Le Mans – I poł. XII w. Jest to kościół orientowany trójnawowy , bazylikowy , o sklepieniach w układzie wiązanym. Ma piecioprzęsłowy transept , prezbiterium otoczone, ambitem (przejściem) z wieńcem kaplic .
Klasztor w Cluny – XII w , kosćiół orientowany, bazylikowy, o trójnawowym przedsionkiem ( kruchtą) , pięcionawowym korpusem zachodnim , dwoma transeptami, prezbiterium z obejciem (Ambitem) całość otacza wieniec kaplic (apsyd) . Zburzony w czasie wlk. Reewolucji Francuskiej .
3. Rotundy i palentia
Palentium - Jest to romańska siedziba możnowładców zawierająca obiekt mieszkalny , dziedziniec z pomieszczeniami gospod oraz kaplica
Rotunda NMP koniec Xw, Część centralna , otoczona czterema symetrycznymi rozmieszczonymi apsydami i piąta niesymetryczna , zawierała schody na emporę lub zakrystię ,budowana z łupka , w sklepieniu okna widać nieporadność budowlaną
Rotunda Zamkowa w Cieszynie z I poł. XI w wykonana z kostki wapiennej , orientowana, z apsydą ołtarzową, w Części zachodniej znajduje się empora możnowładcza , Wejście na Emporę w grubości muru .
Rotunda w strzelnie II poł. XII w zkostki granitowej , wejście przez wieże , część nawowa jest rotundą ,prezbiterium na rzucie kwadrata
Kościół św. Andrzeja IV ćw XI w. W Krakowie : Od zachodu ma 2 wieże kwadratów e jedno przęsło nawy głównej z nawami bocznymi w układzie bazylikowym , transept oraz prezbiterium zakończono apsydą , Nad nawami bocznymi i między węzłami znajdują się empory. Kościół orientowany . Wykonany z kostki wapiennej , naroża i detal z piaskowca . W górnych partiach wież znajdują się biforia
Inowłódź – koniec XI w . – Kościół jednonawowy z empora zachodnią , orientowany . Od strony zachodniej ma emporę spartą na jednej kolumnie i dwóch przęsłach , sklepienia krzyżowe , otwarte triforiami na nawę . Schody na emporę w wieży w górnej partii wieży
Tum pod Łęcznicą – połowa XII w - Kś trójnawowy, kryty stropem (katedra) , układ bazylikowy z emporami , , nad nawami bocznymi , dwuprezbiterialny , ma dwie wysokie kwadratowe wieże i dwie okrągłe niskie wieże , pod jednym prezbiterium krypta, kś bez transeptu
ARCHITEKTURA ROMAŃSKA
Pod wpływem oddziaływania pozostałości kulturowych świata starożytnego, wpływów renesansu karolińskiego i dalekiej, ale konsekwentnie rozwijającej się architektury bizantyjskiej, w połączeniu z pierwiastkami ludowymi północy Europy ukształtował się we Francji nowy styl w architekturze zwany romańskim.
Rozwój romanizmu reprezentuje przede wszystkim architektura sakralna. Oprócz drewna, które stosowano również jako szkielet wypełniony cegłą, podstawowym materiałem budowlanym jest kamień. Używało się go w różnych formach : naturalnych otoczaków, ociosanych głazów, kostek ciosowych. Wystrój zewnętrzny tej architektury charakteryzuje przede wszystkim duża powściągliwość formy.
Mury budowli wznoszono z kamienia wapiennego, piaskowca lub granitu. Jednym z decydujących elementów kształtowania się sylwetki budowli sakralnej jest wieża. Najczęściej wznosi się nad pierwszymi przęsłami naw bocznych przy wejściu, a także przy absydzie z jednej lub dwóch stron. Sposoby przykrycia : sklepienie kolebkowe, sklepienie krzyżowe, strop pułapowy.
Przykłady
Kościół i Klasztor Cystersów w Wąchocku
Kościół Kolegiacki św. Piotra i Pawła w Kruszwicy
Kościół św. Mikołaja w Wysocicach
Kościół św. Andrzeja w Krakowie
STYL ROMAŃSKI
Romańska sztuka, styl w sztukach plastycznych rozwijający się w XI-XII w. w Europie (dzięki wyprawom krzyżowym zaznaczył też swą obecność na Bliskim Wschodzie) jako pierwszy powszechny kierunek sztuki średniowiecznej. Miał charakter głównie sakralny, a jego dokonania wiązały się przede wszystkim z działalnością zakonów, zwłaszcza benedyktynów i cystersów.
Sztuka romańska nawiązywała do sztuki poźnoantycznej (antyk), zapożyczając od niej poszczególne elementy (np. architektoniczne), lecz jej nie naśladowała. Była odbiciem ścisłej hierarchizacji stosunków społecznych i surowości w ujmowaniu spraw religii. Do jej upowszechnienia przyczynił się Kościół, jednoczący kulturowo narody ówczesnej Europy, i wzrost znaczenia władzy papieskiej.
ARCHITEKTURA
Architektura romańska operowała zrytmizowaną, wymierną przestrzenią dzięki zastosowaniu przęseł w budowlach stanowiących zespół geometrycznych brył wznoszonych z kamiennych ciosów. Najważniejszymi typami budowli były kościoły zakonne i pielgrzymkowe o geometrycznych, surowych formach, wieloczłonowe i zwarte.
W rzutach stosowano formy centralne (okrągłe i wieloboczne) oraz plan krzyża łacińskiego w typie poantycznej bazyliki z kryptą pod chórem, z jednym lub trzema portalami flankowanymi dwiema wieżami w części zachodniej, niekiedy też z parą wież na ramionach transeptu i wieżą na skrzyżowaniu naw.
W części wschodniej wznoszono 3, 5 lub 7 apsyd (typ benedyktyński) albo wieniec kaplic promienistych (kościoły pielgrzymkowe). Pod koniec XI w. rozwinięto różne systemy sklepienne tworzące grupy regionalne - sklepienia kolebkowe dominowały we Francji i w Hiszpanii, krzyżowo-żebrowe w Niemczech, kopułowe w południowo-zachodniej Francji, żebrowe we Włoszech. Oprócz sklepień i przęseł stosowanych w systemie wiązanym, do głównych elementów romańskiego wnętrza należały filary, arkady, empory, biforia i triforia.
RZEŹBA
Rzeźba romańska była przede wszystkim rzeźbą architektoniczną, wypełniała portale i tympanony, pokrywała głowice kolumn, trzony filarów oraz węgary. Prezentowała w prostej, ornamentalnej lub znakowej formie logiczne przesłanie dostępne dla ogółu wiernych. Przemawiała do nich wyrazistą, ostro zarysowaną i ekspresyjną formą, która odznaczała się hieratycznością przedstawień i charakterystycznymi, wydłużonymi proporcjami. Tematów dostarczał Stary i Nowy Testament oraz żywoty świętych. W ornamencie dominowała plecionka, częste były również motywy zwierzęce i roślinne symbolizujące m.in. walkę dobra
ze złem.
Malarstwo Romańskie malarstwo ścienne było również związane z architekturą - tworzyło wielkie kompozycje wypełniające apsydy bazylik i pokrywające ich sklepienia, płaskie i linearne, o ograniczonej skali barw (ochra żółta i czerwona, zieleń i błękit). W skryptoriach klasztornych Anglii, Francji, Niemiec i Austrii uprawiano malarstwo miniaturowe.
Malarstwo tablicowe rozkwitło w XIII w. we Włoszech (retabula). Kwitło też witrażownictwo, ewoluując od wyobrażeń świętych wypełniających całe okna do małych scen w kwaterach. Snycerstwo dostarczało krucyfiksów i posągów Marii z Dzieciątkiem, złotnictwo zaś krzyży, relikwiarzy i naczyń liturgicznych (na tym polu wyróżniała się Nadrenia).
Sztuka romańska rozwinęła się najpełniej we Francji, w obrębie jej szkół regionalnych działających na terenie Burgundii (Cluny, Autun, Vézelay), Owernii, Langwedocji, Prowansji, Poitou i Périgord, Île de France, Normandii. We Włoszech głównymi ośrodkami sztuki romańskiej były: Piza, Modena, Werona, Parma. W Hiszpanii: Santiago de Compostela, Zamora, Salamanca, León. W Niemczech: Trewir, Spira, Moguncja, Wormacja, Kolonia.
W Polsce sztukę romańską reprezentują np.: pierwsze katedry w Gnieźnie (1000), Płocku (1126-1141), Poznaniu (1050-1079), Krakowie (poświęcenie 1142), Wrocławiu (1149-1169), kolegiaty w Opatowie (ok. połowy XII w.), Tumie (ok. 1140-1161), Kruszwicy (1120-1140), klasztor w Tyńcu (2. połowy XI w.), kościół grodowy w Inowłodzu (1086).
Ważnym zabytkami polskiej sztuki romańskiej są również Drzwi Gnieźnieńskie (ok. 1170), pokryte płaskorzeźbami kolumny kościoła Św. Trójcy w Strzelnie (po 1175), portal i (częściowo) polichromia w kościele NMP w Czerwińsku nad Wisłą (XII w.).
Informacje ogólne
Architektura
Rodzaje sklepień
Rzeźba
Tympanon z kaplicy Vera Cruz w Segowii
Rzeźba romańska była przede wszystkim rzeźbą architektoniczną, wypełniała portale i tympanony, pokrywała głowice kolumn, trzony filarów oraz węgary. Prezentowała w prostej, ornamentalnej lub znakowej formie logiczne przesłanie dostępne dla ogółu wiernych. Przemawiała do nich wyrazistą, ostro zarysowaną i ekspresyjną formą, która odznaczała się hieratycznością przedstawień i charakterystycznymi, wydłużonymi proporcjami. Tematów dostarczał Stary i Nowy Testament oraz żywoty świętych. W ornamencie dominowała plecionka, częste były również motywy zwierzęce i roślinne symbolizujące m.in. walkę dobra ze złem.
Relief na chrzcielnicy w katedrze San Giovanni, Werona
Malarstwo
Romańskie malarstwo ścienne było również związane z architekturą - tworzyło wielkie kompozycje wypełniające apsydy bazylik i pokrywające ich sklepienia, płaskie i linearne, o ograniczonej skali barw (ochra żółta i czerwona, zieleń i błękit). W skryptoriach klasztornych Anglii, Francji, Niemiec i Austrii uprawiano malarstwo miniaturowe.
Architektura gotyku
Gotyk dzieli się na: wczesny (1144-1200), dojrzały (1200-1400) oraz późny (1400-1500). Za początek gotyku w historii sztuki przyjmuje się datę 11 VI 1144, kiedy to w St. Denis nastąpiło poświęcenie nowego chóru. W architekturze gotyku charakterystyczne są krzyżowo-żebrowe sklepienia i ostre łuki, znacznie wzrasta wysokość ówczesnych budowli. Przykładem są m.in.: katedra Notre Dame (1182), katedra w Reims (1210), katedra w Canterbury (1120), katedra w Mediolanie (XV w.), czy kościół Mariacki w Krakowie (XV w.).
1. KONSTRUKCJA GOTYCKA :
Powstała przez zespolenie :
-prostokątnego pola przekroju
-ostrołuku
-systemu przypór i łuków przyporowych
2. DETALE GOTYCKIE:
Materiały Budowlane : Rozpowszechniały się mury ceglane nie tynkowane o licach zdobionych ornamentem, o spiekanych na ciemny kolor cegłach
Maswerki: Wykonywane w kamieniu lub cegle , elementy geometryczne
Okna: Wysokie, duże szpiczaste n a górze, są dzielone na mniejsze płaszczyzny, bogate profile dzielimy na : ostrołukowe, rozety
Sklepienia gotyckie: - krzyżowo-żebrowe, - gwiaździste, - kryształowe sieciowe
Drzwi: Portale schodkowe, zamykane ostrołukowo, wzbogacone subtelnymi profilami i rzeźbą ,
3. GOTYCKIE KATEDRY EUROPEJSKIE
Notre Dame - Paryż . Zbudowany od połowy XII do połowy XIII w. Jest pięcionawowa, bazylikowa, orientowana, ma krótki transept, wydłużone prezbiterium, otoczona podwójnym ambitem, po między przyporami z czasem wybudowano kaplicę, elewację podzielona jest na 3 poziomy portali okien i i wież, cechuje ją równowaga elementów pionowych i poziomych
Beauvais (Bowe) – Wysokość wnętrza 50 m , początek budowy I poł. XIII w, wzniesiono prezbiterium którego , sklepienia runęły. Zwiększono ilość podpór , wzniesiono transept na którym budowę zakończono w XVI w
Katedra w Koloni . Początek budowy połowa XII w., prace zaczęto od prezbiterium , wzniesiono transept, rozpoczęto budowę od części nawowej
Walki religijne i polityka przerwały budowę w połowie XIX w przystąpiono do jednoczesnego ukączenia budowy i renowacji części istniejącej.
4. GOTYCKIE KATEDRY POLSKIE
Katedra wawelska pod wezwaniem Gerona z połowy XI w , orientowana , trójnawowa, bazylikowa, kryta stropem ; od zachodu dwie wieże , w ramionach transeptu empory pod prezbiterium , krypta sklepiona krzyżowo
Katedra św Wacława z przełomu XI i XII w , ma dwa prezbiteria, jest trójnawowa , bazylikowa, kryta strpem , miał dwie wieże cylindryczne i dwie kwadratowe,
Kryta pod prezbietrium zachonim oraz jedna z wież zostały inkastelowane w mury katedry zachdniej.
Katedra Wawelska Zbudowana w XIX w. Za panowania Kazimierza Łokietka i Kazimierza Wielkiego , jest trójnawowa, bazylkowana, zbudowana w systemie Krakowskim , ma trójprzęsłową nawę główną , krótki transept i cztery przęsła w prezbiterium , otoczonego obejściem, Na osi budowli znajduje się Kaplica Mariacka .
5. SYSTEMY KONSTRUKCJYJNE GOTYKU POLSKIEGO
Układ Halowy : Ma nawy zbliżonej wysokości , siły poziome w filarze międzynawowym równoważą się i przenosi on tylko obciążenie pionowe do ściany zewnętrznej na całej wysokości dostawiona jest przypora przenosząca obciążenia ukośne
System Krakowski: W kościele bazylikowym przypora wzmacniająca wysoką ścianę nawy głownej przebiega od wezgłowia jej sklepienia aż do fundamentu. W dolnej części chowa się pod dachami naw bocznych przylegając do filara międzynawowego
System gnieździński czyli z przyporami wiszącymi mają skarpy przyścienne wzmacniające górną część ścian nawy głównej, nieoparte na fundamencie leżą na łukach przyporowych nad sklepieniami naw bocznych
Gotyk, styl w architekturze i sztukach plastycznych panujący w Europie w okresie dojrzałego i późnego średniowiecza. Stanowi szczytowe osiągnięcie kultury rycerskiej, mieszczańskiej a także dworskiej. Rozwijał się w kilku fazach od połowy XII w. i trwał do końca XV w. Nazwa gotyk pojawiła się w pismach L. Ghibertiego a następnie G. Vasariego jako negatywne określenie sztuki powstałej między sztuką romańską a renesansem, mylnie uważanej za wytwór barbarzyńskich Gotów odcinających się od tradycji antyku.
Sztuka gotycka powstała ok. 1140 we Francji i początkowo rozwijała się w rejonie Ile-de-France, od XIII w. objęła Europę Zachodnią (Francja, pn. Hiszpania), Europę Środkową (Niemcy, Szwajcaria, Czechy, Węgry, Polska), Europę południowo-północną, Włochy, na północy Anglię i południową część Skandynawii. Dzięki wyprawom krzyżowym dotarła na Cypr i na Bliski Wschód.
Cypr, Bella Pais, opactwo
Cypr, Famagusta, kościół Św. Mikołaja
Styl gotycki był przede wszystkim stylem sakralnym opartym na systemie myśli religijnej związanej ze scholastyką, jej zasadzie jedności i podporządkowania w traktowaniu świata jako tworu Bożego. Toteż jedną z podstawowych cech sztuki gotyckiej był uniwersalizm widoczny w obowiązującej wykładni podstawowych prawd wiary. Realizował ją język artystyczny operujący symbolem, alegorią, schematem i typem ikonograficznym.
Gotyk miał trzy fazy rozwojowe: wczesną (francuską primaire 1150-1200, angielską Early English 1175-1270, niemiecką Früchgotik 1230-1300, dojrzałą francuską rayonnant 1200-1250, angielską Dekorated Style 1270-1350, niemiecką Hochgotik 1300-1350, późną francuską flamboyant, angielską Perpendicular Style, niemiecką Spätgotik XVI/XVI w.).
Gotyk we Francji
W dziedzinie architektury styl gotycki wieńczy ciągłość rozwoju konstrukcji i systemu dekoracji architektonicznej. Dotychczasowe sklepienia romańskie (kolebkowe i krzyżowe) miały ograniczoną żywotność (widoczną w rozwarciu spoin i załamaniu zworników), aniżeli podobne fragmenty sklepień o łuku prostym podwyższonym. Toteż w Ile-de-France zaczęto konstruować ostrołukowe sklepienia z żebrami z którymi współpracuje system podpór obejmujący filary, szkarpy, łuki. Pozwoliło to na wprowadzenie systemu szkieletowego, zdjęcie części ciężaru ze ściany, znaczne jej podwyższenie oraz wprowadzenie dużych okien witrażowych.
Pierwszą budowlą gotycką był podparyski kościół Saint Denis zbudowany ok. 1140, dalszy rozwój wyznaczyły budowy katedr w Sens, Noyon, Paryżu, Laon, Chartres, Amiens, Beauvais. Typowa katedra francuska reprezentuje typ 3-nawowej (wyjątkowo 5), transeptowej bazyliki z półkolistym chórem z obejściem otoczonym wieńcem kaplic, z fasadą zachodnią 2-wieżową mającą zwykle 3 portale, nad którymi mieści się ogromna rozeta. Układ ścian wewnętrzny początkowo ma charakter 3-strefowy (Arkady, Empory, okna, a następnie 4-strefowy poprzez dodanie Trioforiów).
Architektura gotyku w Europie
Na gotyckiej architekturze Francji wzorowała się nieomal cała Europa, tworząca jednak lokalne odrębności, np. w Anglii dominował horyzontalizm i duża długość budowli, podwójne transepty oraz rozmaitość sklepień i wielkie przeszklone płaszczyzny. Najwspanialsze katedry angielskie zbudowano w Cantenbury (po 1174), Wells, Lincoln (po 1192), Salisbury. W konserwatywnych Włoszech, architektura gotycka nie stworzyła pełnego systemu zaledwie przejmując pewne elementy, jak sklepienie żebrowe. Nową koncepcję przestrzeni gotyckiej zrealizowano jednak w kościele św. Franciszka w Asyżu.
Wpływ gotyku najbardziej był widoczny we Florencji - wnętrze S. Maria Novella 1246, S. Maria del Fiore z 3-portalową fasadą typu francuskiego, ponadto kościół Santa Croce. Charakter zachodnioeuropejski otrzymała katedra mediolańska 1387 i fasada katedry w Orvieto. W Niemczech miało miejsce duże zróżnicowanie środowisk, główną rolę przypisuje się dominikanom, cystersom i zakonowi krzyżackiemu, zwłaszcza w zakresie architektury obronnej.
Architektura zakonna wykształciła typ miejskiego kościoła farnego, a w budownictwie klasztornym redukcję planów i zwarte proporcje. Kraje Rzeszy przejęły osiągnięcia francuskie, czego najwspanialszymi efektami są katedry w Kolonii, Ratyzbonie, Naumburgu. Francuski system gotyckiej budowli centralnej zrealizowano w Trewirze.
Architektura gotyku w Polsce
Osobne miejsce w architekturze gotyckiej miał nurt ceglany dominujący w północnej części Europy z wielobarwną dekoracją ceglaną i ażurowymi szczytami - katedra w Lubece 1261-1263, kościół św. Mikołaja w Stralsundzie.
W Polsce początki architektury gotyckiej wiążą się z działalnością budowlaną cystersów (Jędrzejów, Wąchock, Koprzywnica, Sulejów) tworzące grupę małopolską opartą na wzorach burgundzkich. Pełne zastosowanie systemu gotyckiego nastąpiło w cysterskich kościołach na Śląsku: Lubiąż, Trzebnica.
Na południu w XIV w. łączono użycie cegły i kamienia dla elementów konstrukcyjnych oraz detalu, odrębność ta została zapoczątkowana budową katedry na Wawelu w 1320. Obok katedry w sylwecie średniowiecznego miasta zaznaczała się wieża ratuszowa, fortyfikacje z barbakanem (Carcassonne, Kraków), miejskie rezydencje rycerskie, sukiennice.
Rzeźba gotycka
Rzeźba gotycka miała charakter religijny o skomplikowanym programie ikonograficznym w układach typologicznych ze Starego i Nowego Testamentu. Jej ewolucja przebiegała od idealizmu poprzez realizm do dużej ekspresji. Początkowo była silnie związana z architekturą i skoncentrowana na portalach-głowicach, stopniowo nabierała samodzielności. Wprowadzono postać ludzką wielkości naturalnej przy filarach oraz do rzeźby nagrobnej. Najpopularniejsze tematy realizowane były zarówno w kamieniu, jak i polichromowanym drewnie. Stanowiły je: Pietà, krucyfiks, Madonna z Dzieciątkiem na ręku, Chrystus Bolesny.
Najwybitniejszymi twórcami byli: P. Parler, C. Sluter, M. Pacher, W. Stwosz, T. Riemensneider, N. Pisano.
Malarstwo w gotyku
Malarstwo gotyckie ścienne rozwijało się szczególnie we włoskiej Toskanii, gdzie szczytowymi przykładami są freski D.B. Giotta, który stworzył na przełomie XIII i XIV w. styl monumentalnego (monumentalizm) dramatyzmu oraz nową ikonografię świętych a zwłaszcza św. Franciszka z Asyżu. Malarstwo ścienne poza Włochami miało skromniejsze zastosowanie z powodu mniejszych powierzchni ścian przeznaczonych dotąd do dekoracji. Jego rolę przejęły wielkie barwne witraże - szklane obrazy, które stały się jednym z głównych elementów atmosfery estetycznej wnętrza gotyckiego. Najwybitniejszych przykładów dostarczyła północna Francja: Chartres, Bourges, oraz paryska St. Chapelle.
Jednocześnie rozkwitało malarstwo miniaturowe (miniatura), które zerwało z płaską linearną (linearyzm) stylizacją na rzecz ujęć przestrzennych. Główny ośrodek stanowił Paryż i szkoła burgundzka z ośrodkiem w Dijon (bracia Limburg).
Miniatury książkowe ewoluowały w kierunku realizmu, zapowiadając rozwój realistycznego malarstwa sztalugowego. Malarstwo tablicowe wyrażało się zwłaszcza w kompozycjach wieloskrzydłowych. We Włoszech rozwinął się styl narracyjny z wedutami i samodzielnym pejzażem Duccio di Buoninsegna, S. Martini. We Francji tworzył wielki J. Fouquet, a w Czechach Mistrz Teodoryk - twórca wizerunków świętych na zamku Karlstejnie oraz Mistrz z Trzebonii antycypujący tzw. styl piękny.
Największe znaczenie miało jednak malarstwo flamandzkie torujące drogę ku nowożytnemu realizmowi, stanowiące połączenie świata biblijnego z realiami współczesnymi o głębokich treściach religijnych i symbolicznych (M. Broederlam, R. Campin, H. van Eyck, J. van Eyck, H. van der Goes, H. Memling). W XV w. swą kulminację przeżyło malarstwo niemieckie z realizmem K. Witza i H. Pleydenwurfa, liryzmem S. Lochnera, ekspresjonizmem M. Grünewalda i wizjonerstwem wielkiej sztuki A. Dürera.
Rzemiosło gotyku
W dziedzi...
Red_Ray