WSTĘP
Rzuty aksonometryczne stanowią podstawę sporządzania rysunków przede wszystkim poglądowych. Wykorzystanie rzutu aksonometrycznego w zapisie konstrukcji jest jednak ograniczone, bowiem odwzorowanie elementów o większej złożoności wymaga licznych zabiegów kreślarskich, a łączenie z zapisem układu wymiarów i opisem struktury zewnętrznej czytelności takiego zapisu może być mniejsza niż zapisu w rzutach prostokątnych.
W doborze rodzaju rzutu aksonometrycznego powinno się uwzględnić następujące czynniki:
- Izomeria umożliwia pokazywanie szczegółów postaci geometrycznej z trzech stron (trzy kierunki widzenia),
- W przypadku elementów płaskich oraz tych, których szczegóły postaci geometrycznej są usytuowane z jednej strony, można stosować dimetrię ukośna lub prostokątną,
- Jeśli elementami postaci geometrycznej są utwory obrotowe jak walec i stożek, to w doborze rodzaju rzutu aksonometrycznego należy uwzględnić dogodność odwzorowania tych utworów obrotowych w danym rzucie aksonometrycznym; jeśli utwory te występują z jednej strony odwzorowywanego przedmiotu, to zaleca się dimetrię ukośną lub prostokątną, gdy natomiast z trzech stron – izomerię.
Rozpatrując własności i właściwości rzutów aksonometrycznych można stwierdzić, że występują w nich zmiany długości odcinków i wielkości kątów, mniejsze w izomerii większe w dimetrię.
Rodzaje rzutów aksonometrycznych
Rozróżniamy trzy podstawowe rodzaje rzutów aksonometrycznych:
1. Rzuty izometryczne (jednowymiarowe)
2. Rzuty dimetryczne ukośne (dwuwymiarowe)
3. Rzuty dimetryczne prostokątne
Z tych trzech rodzajów rzutów najłatwiejsze do rysowania są rzuty ukośne, a najbardziej naturalnie wyglądają rysunki w rzuci dimetrycznym prostokątnym.
Rzuty aksonometryczne izometryczne
Układ osi współrzędnych w rzucie izometrycznym przedstawiono na rysunku 1a.W rzucie tym wymiary przedmiotu równoległe do którejkolwiek osi układu ulegają jednakowemu skróceniu w stosunku 0,82:1 (rys 1b.), gdyż ze względu na ukośne położenie wszystkich ścian przedmiotu równoległych do płaszczyzny układu przedmiot narysowany bezskrótowo byłby zbyt duży w stosunku do jego wielkości w rzutach prostokątnych (rys. 1c.).
Rzuty okręgów leżących w płaszczyznach równoległych do płaszczyzny układu (XOZ, XOY, XOZ) są elipsami, których osie wielkie są równe średnicom przedstawionych okręgów, a osie małe – 0,58 tych średnic.
Rys 2 Okręgi fragmentów rzucie izometrycznym narysowane łukami okręgów zatoczonych fragmentów punktów 0 i 0’
Przykłady fragmentów przedmiotów narysowanych w rzucie izometrycznym pokazano na rys.3.a, a cały przedmiot na (rys 3.b.) Jak widać z rysunku, w pewnych przypadkach zwłaszcza przy zaokrąglonych kształtach trzeba korzystać z pomocniczych figur geometrycznych, jak w rzucie dimetrycznym ukośnym.
Rys. 3 przedmiot dimetryczne rzucie izometrycznym
Rzuty dimetryczne ukośne
Rzuty dimetryczne ukośne wykonuje się najczęściej w układzie osi współrzędnych jak na rysunku 4.a. W rzucie takim wszystkie wymiary przedmiotu równoległe do płaszczyzny YOZ są przedstawione bezskrótowo (rys. 4.b.)
Rys. 4 Rzut dimetryczny ukośny: a) układ osi współrzędnych, b) przedmiot w takim rzucie
Wymiary równoległe do osi X ulegają skróceniu o połowę, pozostałe zaś wymiary, biegnące w innych kierunkach, ulegają skróceniu w różnym stosunku. Powoduje to pewną trudność przy rysowaniu przedmiotów tak ukształtowanych, że wielu ich krawędzi nie można ustawić równolegle ani do płaszczyzny i YOZ, ani do osi X.
Ponieważ jednak rysunki wielu przedmiotów składają się z odpowiednio ze sobą powiązanych prostych figur płaskich, jak trójkąty, prostokąty itd., wspomnianą wyżej trudność można pokonać, jeśli się zna sposoby rysowania w rzucie ukośnym figur płaskich dowolnie położonych w płaszczyznach równoległych do YOZ lub XOY.
Takie figury rysuje się:
a) Wykorzystując pewne elementy tych figur geometrycznych, jak: wysokość trójkąta, przekątne kwadratu itd., jeśli zajmują one położenie równoległe do osi układu (rys. 5).
Rys.5 Rysowanie w rzuci dimetrycznym ukośnym figur płaskich przy wykorzystaniu ich elementów równoległych do osi układu (elementy te wykreślono na rysunku cienkimi liniami)
b) Opisując na nich pomocnicze figury geometryczne, najczęściej prostokąty, o bokach równoległych do osi układu, i po narysowaniu tych pomocniczych figur w rzucie ukośnym wpisuje się w nie figury, których bezpośrednio narysować nie było można (rys. 6).
Rys.6 Rysowanie w rzuci dimetrycznym ukośnym figur płaskich przez opisywanie na nich prostokątów (narysowanych cienkimi liniami); a) sześciokąt foremny,b) czworokąt foremny, c) figura z bokiem łukowym
Podobnie przy wykorzystaniu pomocniczych brył o prostych kształtach, np. prostopadłościanów, rysuje się przedmioty o bardziej skomplikowanych zarysach (rys.7).
Rys. 7 Rysowanie w rzucie dimetrycznym ukośnym przedmiotu przy zastosowaniu pomocniczej siatki
Rzuty okręgów leżących w płaszczyznach równoległych do płaszczyzn XOY i XOZ są elipsami o stosunku długości osi w przybliżeniu 1:3, przy czym oś wielka nachylona jest do osi Y lub Z pod kątem 7° (rys. 8).
Rys. 8 Okręgi w rzucie dimetrycznym ukośnym
Na rysunku w rzucie dimetrycznym ukośnym mogą być – w razie potrzeby - przedstawione różne ściany przedmiotu, w zależności od przyjętego położenia układu współrzędnych (rys. 9).
Rys. 9 Przedmiot w różnych rzutach dimetrycznych ukośnych
Szczególnych przypadkach można przyjmować kąty między osiami X i Z oraz Y i X inne niż na rys.4a np. 120° lub 150° (rys.10.b), jeżeli uzyskuje się przez to korzystniejsze położenie przedmiotu na rysunku.
Rys. 10 Rzuty dimetryczne ukośne przedmiotu w układzie o kątach miedzy osiami X i Y:
a) 135°, b) 150°
Rzuty dimetryczne prostokątne
Układ osi współrzędnych rzucie aksonometrycznym dimetrycznym prostokątnym przedstawiono na (rys.11.a).
Rys. 11 Rzut dimetryczny prostokątny: a) układ osi współrzędnych b) przedmiot w rzucie dimetrycznym prostokątnym
W rzucie tym wymiary przedmiotów równoległe do osi Y i Z nie ulegają skrótom, natomiast wymiary równoległe do osi X skraca się o połowę (rys. 11.b).
Ruty okręgów leżących w płaszczyznach równoległych do płaszczyzny YOZ są elipsami o stosunku długości osi 9:10, przy czym osie te pokrywają się z przekątnymi ukośnika przedstawiającego kwadrat o bokach równoległych do osi Y i Z opisany na okręgu (rys.12). Rzuty okręgów leżących w płaszczyznach równoległych do XOZ lub XOY są elipsami o stosunku długości osi 1:3, a osie wielkie tych elips są prostopadłe do osi Y lub Z.
Przykład przedmiotu narysowanego w rzucie dimetrycznym prostokątnym przy różnych położeniach układu współrzędnych pokazano na rys. 13.
Rys. 13
Kreskowanie przekrojów i wymiarowanie rzutów aksonometrycznych
Linie kreskowania przekrojów na rysunkach aksonometrycznych powinny mieć kierunek równoległy do odpowiedniej przekątnej sześcianu narysowanego w takim samym rzucie aksonometrycznym, w jakim został narysowany kreskowany przekrój (rys. 14).
Rys. 14 Kierunki kreskowania przekrojów w rzutach aksonometrycznych
Pola przekrojów stykających się ze sobą części na rysunkach złożeniowych kreskuje się w przeciwnych kierunkach (rys.15), jeśli natomiast ta sama część pokazana w przekroju na dwóch płaszczyznach – należy ją na obu płaszczyznach zakreskować pod mniej więcej tym samym kątem.
Rys. 15 Kreskowanie stykających się części
Zasadniczy sposób wymiarowania przedmiotów na rysunkach w rzucie aksonometrycznym przedstawiono na rys. 16.a. Przypadkach szczególnych dopuszcza się pisanie liczb jak na rys. 16.b, co w prawdzie ładniej wygląda, ale jest bardzo pracochłonne.
Zastosowania rzutów aksonometrycznych
Rzuty aksonometryczne stosuje się głównie przy wykonywaniu rysunków poglądowych, jak tablice ścienne do celów szkoleniowych (rys. 17), rysunki ofertowe, do katalogów części zamiennych (rys. 18) itd.
Poza tym, na rysunku w rzutach prostokątnych przedmiot o bardzo skomplikowanych kształtach dorysowuje się niekiedy rzut aksonometryczny tego przedmiotu (zwykle w zmniejszeniu) dla ułatwienia odczytywania rysunku.
Rys.17 Rysunek poglądowy reduktora obrotów, wykonany w rzucie aksonometrycznym prostokątnym
frugo84