wytyczne_na_cwiczenia_z_receptury.pdf

Wytyczne do ćwiczeń z podstaw receptury

2008/09

A. Zawartość raportu:

Przepis, ilości użytych składników

Właściwości preparatu

Sposób wykonania

Kontrola preparatu

Opis postaci włącznie z zaznaczeniem np. Roztwór, zawiesina, emulsja,

mieszanina

Opis reakcji chemicznych (jeśli zaszły)

Wykonywane czynności i obserwacje.

Wszystkie obliczenia

Opisać niezgodność, jej typ i korektę.

Porównanie własności oleożelu i hydrożelu

Porównanie rozsmarowywalności hydrożelu, maści z kwasem borowym i

pasty Lassara

B. Wejściówki:

Zaliczany jest wynik jeśli znajduje on uzasadnienie w obliczeniach. Błąd w

obliczeniach obniża ilość punktów ale nie w całości. Można korzystać z

kalkulatorów. Zakres:

1. jednostki

objętości (µl, ml, l)

wagi (µg, g, kg)

waga kropli (woda 50mg, etanol 15mg, olejki eteryczne 19mg)

przeliczanie objętości wody na wagę (1g wody = 1ml wody)

2. zapis receptur i obliczenia

zapis (ilości, stężenia, części) i odczyt receptury

aa, ad, q.s., S. (po, do, ile trzeba, oznacz)

przeliczenia ilości składników receptury

przeliczenia stężeń, rozcieńczanie

3. niezgodności

C. pomoc w określeniu wymagań jakościowych dla

kosmetyków wg Chemii kosmetyków - Marzec:

Kontrola jakości płynów kosmetycznych

Płyny kosmetyczne powinny odpowiadać następującym wymaganiom ogólnym:

- wygląd zewnętrzny: płyn powinien być klarowny, dopuszcza się lekkie zmętnienie przy obecności

wyciągów ziołowych;

- barwa — zgodna z wzorcem;

- zapach — przyjemny, delikatny, zgodny z wzorcem.

Badania powyższe przeprowadza się organoleptycznie, tzn. przy pomocy zmysłów, określając barwę,

zapach i klarowność.

Zawartość alkoholu oznacza się za pomocą alkoholomierza lut -analitycznie, natomiast odczyn pH —

za pomocą pehametru lub papierka wskaźnikowego.

Kontrola jakości kremów kosmetycznych (wg normy BN-64/6140-02)

Zgodnie z normą określa i oznacza się następujące wymienione niżej

obowiązujące cechy i wskaźniki kremów:

- wygląd: gładka, jednolita masa, bez grudek i zanieczyszczeń mechanicznych;

- barwa: biała;

- zapach: przyjemny;

- wcieralność: całkowita (przez wklepanie w skórę);

- stabilność

- odczyn pH wodnego wyciągu kremu

- zawartość wody: nie więcej niż 65%

- liczbę kwasową: nie więcej niż 5,5.

Badanie organoleptyczne kremów kosmetycznych

Należy doświadczalnie stwierdzić, jaki rodzaj emulsji przedstawia badana próbka oraz czy krem jest

nawilżający, czy też tłusty. Na powierzchni świeżo umytej i wysuszonej dłoni rozciera się ruchem

kolistym odrobinę kremu. Krem tłusty i emulsja typu W/O wciera się gładko, pozostawiając tłustą

warstwę na skórze. Krem nawilżający i emulsja O/W bieleje na skórze, zaczyna się lekko „pienić". Jest

to cecha charakterystyczna kremów nawilżających, które łączą się z cholesteryną zawartą w skórze i

emulgują. Dlatego krem nawilżający należy po rozsmarowaniu wklepać w skórę, a nie wcierać.

Kremów ze względu na ich zbyt gęstą konsystencję nie poddaje się badaniom mikroskopowym.

*Kremy powinny być tak spreparowane, aby przenikały do warstwy rogowej naskórka i miały odczyn

kwaśny, utrzymany w granicach pH od 4 do 6, tzn. w zakresie odpowiadającym odczynowi wydzielin

zdrowej skóry ludzkiej. Taki odczyn kremu uzyskuje się przez wprowadzenie niewielkich ilości soków

kwaśnych owoców, kwasów organicznych i nieorganicznych (np. kwas mlekowy, cytrynowy, sorbowy,

hydroksyoctowy, fosforowy, glicerynowo-fosforowy, borny) oraz substancji konserwujących-, grzybo-

i bakteriobójczych, takich jak kwas sorbowy, hydroksyoctowy, heksachlorofen, kwas salicylowy,

nipagina A, które działają bakteriobójczo lub bakteridstatycznie, tzn. niszczą całkowicie bakterie albo

hamują ich dalszy wzrost

Kontrola jakości emulsji kosmetycznych płynnych (wg normy BN-67/6145-18)

W przypadku emulsji określa i oznacza się:

- wygląd: jednorodny, nieprzezroczysty płyn o gęstości mleka bez zanieczyszczeń mechanicznych

(sprawdza się organoleptycznie);

- barwę: od białej do kremowej lub lekko różowej (sprawdza się organoleptycznie);

- wcieralność: całkowita. Kilka kropli mleczka należy wcierać ruchem posuwistym w zewnętrzną

stronę dłoni. W ciągu 20 s mleczko powinno wniknąć w powierzchnię skóry, nie pozostawiając

żadnych grudek. Dopuszczalna jest pozostałość lekkiego, tłustawego połysku:

- zmywalność: całkowita.

- odczyn pH wyciągu wodnego

- stabilność emulsji

- zawartość wody w procentach: nie więcej niż 90%

- gęstość w g-cm~3 (oznaczanie za pomocą piknometru).

Kontrola jakości pudru kosmetycznego

Sprawdzenie barwy i zapachu przeprowadza się organoleptycznie wg normy branżowej BN-64/6145-

06, Bada się barwę i zapach

Kontrola jakości proszków: dystrybucja wielkości ziaren, zsypywalność, gęstość

nasypowa / nasypowa po ubiciu, wilgotność,

D. Niezgodności recepturowe wg Modrzejewski:

DEFINICJA NIEZGODNOŚCI

Niezgodnościami recepturowymi nazywamy nieprzewidziane, a więc i nie zamierzone zmiany cech

fizycznych, chemicznych i farmakodynamicznych (wpływających na funkcje fizjologiczne skóry)

preparatu, jakie zachodzą przy realizacji przepisu, począwszy od trudności wykonania (otrzymanie

żądanej formy), zmian, które mogą nastąpić w czasie przechowywania leku, jak również jego wartości

dynamicznych (leczniczych). Objawami niezgodności są najczęściej:

a) tworzenie się trudno rozpuszczalnych osadów,

b) rozdział płynów na dwie fazy,

c) zmiana konsystencji,

d) zmiana' barwy,

c) powstawanie gazów.

Recepta zawiera więc wtedy niezgodność, gdy po zmieszaniu składników nie otrzymujemy pożądanej

postaci leku: zamiast przezroczystego roztworu powstaje płyn mętny z osadem lub rozdzielający się

na dwie warstwy, z mieszaniny suchych proszków tworzy się płynna, gęsta masa, wydzielają się gazy,

preparat zmienia barwę, żółknie, fiołkowieje itp.

Wymienione objawy mogą wystąpić od razu, mogą też pojawić się dopiero. po upływie .pewnego

czasu. Obok widocznych zmian może też nastąpić niewidoczny rozkład leku. Rozkład może być

całkowity, a mimo to zupełnie '; niezauważalny i dający się wykryć dopiero drogą prób analitycznych.

W wyniku wykonania recepty zawierającej niezgodny składnik otrzymujemy preparat częściowo

albo całkowicie rozłożony, w formie wykluczającej albo bardzo utrudniającej właściwe

zaaplikowanie przepisanych środków, albo też właściwe dawkowanie.

Możliwości powstawania widocznych czy niezauważalnych niezgodności jest dość dużo. Przepis

powinien być technicznie wykonalny,

Oprócz substancji czynnych należy także wziąć pod uwagę, że przyczyną niezgodności mogą być także

materiały pomocnicze wchodzące w skład preparatu: rozpuszczalniki, podłoża maściowe ,

emulgatory, środki.. konserwujące itp.

Źródłem niezgodności może być niekiedy atmosfera otaczająca lek, jej wilgotność, światło,

materiał, z którego zrobiono. opakowania (tworzywa sztuczne).

PODZIAŁ

Niezgodności recepturowe możemy podzielić na:

1) fizyczne, 2) chemiczne, 3) farmakodynamiczne/fizjofarmakologiczne/czynności fizjologicznej.

Niezgodności fizyczne polegają na zmianach fizycznych;, gdy składniki nie wchodzą ze sobą w reakcje

chemiczne. Do nich zaliczamy zmiany konsystencji, stanu skupienia, rozpuszczalności, jak też zanik

albo obniżenie aktywności wskutek adsorpcji.

Większość niezgodności recepturowych ma charakter chemiczny Do nie-zgodnych reakcji zaliczamy

oczywiście tylko nieprzewidziane przez autora. Sam fakt zajścia reakcji pomiędzy składnikami nie

zawsze musi być niezgodnością. Za reakcje niezgodne uważamy takie, wskutek których środek czynny

zostanie wytrącony do osadu, zostanie rozłożony, powstaje substancja o niepożądanej aktywności

farmakologicznej (trucizna) albo też tworzą się produkty, które przeszkodzą w otrzymaniu przepisanej

postaci.)

Niezgodności chemiczne można, podobnie jak wszystkie reakcje chemiczne, podzielić na kilka typów i

sklasyfikować w następujący sposób: I reakcje pomiędzy kwasami i zasadami, podwójna wymiana,

tworzenie połączeń kompleksowych, rozkład (np. utlenianie, redukcja, hydroliza).

Niezgodności fizjo-fannakodynamiczne, zwane też przez niektórych autorów „terapeutycznymi",

różnią się tym od poprzednio omawianych, że przepisane w recepcie substancje/surowce nie

zmieniają swej postaci fizycznej, nie wchodzą w reakcje chemiczne, a mimo to nie wywierają

spodziewanego działania w organizmie. Dają natomiast niepożądane efekty farmakologiczne.

Istnieje możliwość, że reakcja zajdzie dopiero w organizmie. Mechanizm, takich reakcji pozostaje

jednak przeważnie w sferze hipotez.)

Istnieje również możliwość, że zresorbowanie jednego ze składników powoduje zmianę składu

niektórych płynów- ustrojowych, i zmienia warunki działania pozostałych środków na organizm.

Skutkiem może więc być: 1) nieprzewidziane powiększenie szybkości resorpcji, spotęgowane

działanie, 2) zwiększenie toksyczności czy zwiększenie objawów ubocznych, 3) zmniejszenie albo

zupełny zanik działania. \

Niesłusznie natomiast zaliczają niektórzy autorzy do niezgodności zwykłe błędy sztuki, jak

przekroczenie dawki.

Niezgodności natury ściśle farmakodynamiczno-fizjologicznej stanowią problem bardzo złożony

choćby dlatego, że procesy biochemiczne przebiegające w organizmie są o wiele bardziej złożone od

reakcji chemicznych, jakie mają miejsce in vitro. Komplikują je zmienności stale zachodzące w ustroju,

zmiany patologiczne, wpływ sposobu żywienia itd. Nie wszystkie notowane w piśmiennictwie

niezgodności tego typu znajdują potwierdzenie w obserwacjach innych klinicystów, hipotetyczne

reakcje między podanymi środkami leczniczymi w organizmie ludzkim nie zawsze znajdują

potwierdzenie w chemii biologicznej.

E. Obliczenia:

objętości (µl, ml, l)

1 l =1000ml = 1000000 µl

Tradycyjnie (zwłaszcza w zastosowaniach chemicznych i medycznych) z jednostkĄ tĄ sĄ

stosowane przedrostki wielokrotnoŚci, których skróty nie sĄ we wszystkich przypadkach

zgodne z przedrostkami SI (?):

Wielokrotność Nazwa Symbole Podwielokrotność Nazwa Symbole

10 0 litr

l L

10 1

dekalitr dal daL 10 –1

decylitr dl dL

10 2

hektolitr hl hL 10 –2

centylitr cl cL

10 3

kilolitr kl kL 10 –3

mililitr ml mL

10 6

megalitr Ml ML 10 –6

mikrolitr µl µL

10 9

gigalitr Gl GL 10 –9

nanolitr nl nL

10 12

teralitr Tl TL 10 –12

pikolitr pl pL

10 15

petalitr Pl PL 10 –15

femtolitr fl fL

10 18

eksalitr El EL 10 –18

attolitr al aL

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: