SAMORZĄD TERYTORIALNY W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ.
Wykład nr 2 sobota 14 marca 2009 r.
ADMINISTRACJA PUBLICZNA NA POZIOMIE JEDNOSTEKK LOKALNYCH W UE – CECHY WSPÓLNE
Cechy wspólne:
· Jednostki podstawowe w podziale terytorialnym we wszystkich państwach członkowskich UE mają charakter wspólnot lokalnych o statusie samorządowym,
· W niektórych państwach samorząd funkcjonuje na dwóch szczeblach poniżej poziomu regionalnego,
· Zwykle jednostki samorządu terytorialnego nie znajdują się w stosunkach wzajemnej zależności – relacje między nimi i ich kompetencje są bezpośrednio opisane w przepisach prawa,
· Wyższe jednostki władzy lokalnej o charakterze samorządowym wypełniają często funkcję szczebla regionalnego, np. prowincje w Belgii, kraje w Czechach, regiony w Danii.
· W niektórych państwach w jednostkach wyższego podziału terytorialnego występuje dualizm władzy – czyli działanie na tym terenie jednocześnie władzy samorządowej i rządowej.
· Np. departamenty we Francji, gdzie obok organów samorządu terytorialnego funkcjonuje Prefekt, jako reprezentant rządu i podległe mu struktury administracji rządowej,
· Organy administracji rządowej działają też w tych jednostkach samorządu terytorialnego gdzie nie ma dualizmu władzy – funkcjonują organy rządowe, które nie mają właściwości ogólnych,
· Np. w Portugalii rząd może w każdym samorządowym regionie powołać swojego przedstawiciela, którego zakres działania obejmuje również kontrolę jednostek władzy lokalnej,
· Np. na Węgrzech, w odniesieniu do Budapesztu, gdzie pełnomocnicy rządu wykonują działania kontrolne w zakresie przestrzegania prawa przez samorząd,
· Mogą istnieć we wspólnotach lokalnych jednostki pomocnicze nie posiadające osobowości prawnej, np. w Polsce: sołectwa, dzielnice a w np. w Portugalii zgromadzenie parafii jako organ podstawowej jednostki samorządowej, może tworzyć z własnej inicjatywy lub na wniosek mieszkańców organizuje grono osób mieszkających na obszarze mniejszym niż parafia,
· W związku z wejściem do UE wiele krajów musiało zreorganizować samorząd terytorialny, likwidując małe jednostki terytorialne. Ma to związek z możliwością absorpcji przez jednostki samorządu pomocy unijnej, do czego konieczny jest odpowiedni potencjał:
a) Ludność,
b) Własne fundusze,
c) Możliwości organizacyjne i ekonomiczne.
· Powszechne jest tworzenie obok jednostek terytorialnych (ziemskich) jednostek miejskich (zwanych często grodzkimi) – dotyczy to zwłaszcza największych jednostek miejskich, w tym miast stołecznych,
· Np. w Austrii – Wiedeń jest jednocześnie gminą samorządową i jednym z krajów federalnych, a inne duże miasta funkcjonują na podstawie statutów ustalonych za zgodą rządów federalnych,
· W Czechach odrębne regulacje ma Praga,
· W Belgii Bruksela jest jednym z podmiotów federacji z prawami gmin i podziałem na dzielnice,
· Konstytucyjne gwarancje samodzielności jednostek terytorialnych są powszechne,
· Zwykle podstawowe zasady porządku ustrojowego samorządu terytorialnego oparte są na zasadzie decentralizacji i pomocniczości,
· W państwach federalnych kompetencje do określenia samodzielności funkcjonowania władz lokalnych mają organy podmiotów federacji.
Status jednostek samorządu terytorialnego w Unii Europejskiej jest zróżnicowany. Elementy wspólne to:
v Osobowość prawna,
v Posiadanie praw majątkowych,
v Autonomia budżetowa, możliwość nakładania podatków i opłat lokalnych,
v Prawo prowadzenia działalności gospodarczej na własną odpowiedzialność,
v Możliwość zrzeszania się,
v Przeważa zasada ustawowego określenia statusu jednostek samorządu terytorialnego.
Układ kompetencji w relacjach jednostek lokalnych z centrum i regionami:
Ø Podziała na zadania własne i zlecone,
a) Zadania własne – to np. m.p.z.p., edukacja, drogi, ochrona zdrowia, kultura, opieka społeczna, komunikacja lokalna, mianowanie urzędników lokalnych
b) Zadania zlecone – to zadania przekazane w drodze ustawy lub na podstawie ustawy w trybie porozumienia np. wybory, USC, Obrona Cywilna, Świadczenia Socjalne. Organ zlecający zadanie jest zobowiązany do przekazania środków finansowych.
ORGANY I URZĄD NA POZIOMIE LOKALNYM
· Kolegialne organy stanowiące – zawsze wybierane przez mieszkańców,
· Organy wykonawcze – ich status jest niejednorodny,
ORGANY STANOWIĄCE
ü Są wybierane w wyborach powszechnych,
ü Liczba członków zwykle wiąże się z liczbą mieszkańców danej jednostki i wynosi od kilku do ponad stu,
ü Specyficznym uregulowaniem np. w Szwecji jest instytucja tzw. „zastępców” radnych, wywodzących się z tej samej partii politycznej. Wyręczają oni radnych w pełnieniu przez nich obowiązków w razie jakichkolwiek utrudnień,
ü Zwykle są to organy kadencyjne, gdzie kadencja trwa o d 3 do 8 lat:
a) Najkrótsza kadencja na Malcie trwa 3 lata,
b) 5 lat na Cyprze i Estonii,
c) 5/6 lat w zależności od kraju w Austrii,
d) 8 lat, w zależności od kraju w Niemczech,
e) 4 lata: Polska, Bułgaria, Czechy, Dania, Finlandia, Grecja, Holandia, Litwa, Łotwa, Szwecja, Słowacja, Słowenia, Węgry, Wielka Brytania.
PREZYDIUM
v I model: organ prezydialny jest wybierany przez organ stanowiący,
a) W Bułgarii i na Cyprze w gminach wiejskich,
b) W Czechach, Danii i Francji – w gminach i departamentach,
c) W gminach Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Litwie, Łotwie, Malcie, Niemczech – w wariancie i burmistrzowskim w Polsce, Szwecji, i Wielkiej Brytanii,
v II model: organ wykonawczy jest jednocześnie organem uchwałodawczym:
a) Niektóre kraje Austrii,
b) Gminy w Grecji, Hiszpanii, na Malcie, Litwie, Łotwie i Niemczech,
c) W województwie samorządowym w Rumunii – zjawisko łączenia przewodnictwa organowi stanowiącemu i kierującą władzą wykonawczą.
2
e.debowska5