ksztaltowanie_postaw_tworczych_u_dzieci_A_Komorowska_Zie[1]527.pdf

Dr Alicja Komorowska-Zielony

Mo Ň liwo Ļ ci i warunki kształtowania postaw twórczych

ucznia na poziomie edukacji wczesnoszkolnej

Kluczowym b ħ dzie tutaj stwierdzenie, i Ň twórczo Ļę mo Ň na stymulowa ę . Szczególne

znaczenie ma okres 7-10 lat Ň ycia dziecka (klasy I-III) poniewa Ň wtedy dzieci wykazuj Ģ

najwi ħ ksz Ģ zdolno Ļę do zachowa ı twórczych i stosunkowo najwi ħ ksz Ģ podatno Ļę na

stymulowanie takich zachowa ı 1 . Ten okres nazywany jest tak Ň e momentem budzenia si ħ

my Ļ lenia twórczego, momentem ustalania si ħ u dzieci postaw tego rodzaju my Ļ lenia. Zale Ň y

to w du Ň ej mierze od samego nauczyciela, jego poznania i rozumienia potrzeb dziecka.

Przyjmuj ħ za R. Glotonem i C. Clero, Ň e postawa twórcza, rozumiana jako dyspozycja

do tworzenia, istnieje w ka Ň dym człowieku, we wszystkich okresach jego Ň ycia jest

uzale Ň niona od Ļ rodowiska społeczno-kulturalnego 2 . Jest wi ħ c uzale Ň niona równie Ň od

czynnika szkolnego. Postawa twórcza dziecka b ħ dzie si ħ ujawnia ę i rozwija ę w sprzyjaj Ģ cych

warunkach, poniewa Ň proces kształcenia zawsze przebiega w okre Ļ lonej przestrzeni

pedagogicznej i przy u Ň yciu okre Ļ lonych Ļ rodków.

Nale Ň y stwierdzi ę , Ň e „uczenie si ħ jest zawsze ułatwione, kiedy przebiega w

warunkach, w których podmiot ma okazj ħ dokonywania eksperymentów zaspokajaj Ģ cych

jego indywidualne potrzeby” – przypomina L.P. Thorpe 3 . Eksperymenty mo Ň na rozumie ę

jako prowadzone do Ļ wiadczenie przez uczniów. Okazji do nich jest stosunkowo wiele w

klasach I-III. Sprzyjaj Ģ temu tre Ļ ci edukacyjne oraz zadania jakie stoj Ģ przed tym etapem

kształcenia. Prowadzenie do Ļ wiadcze ı sprzyja rozwijaniu samodzielno Ļ ci uczniów, prowadz Ģ

do okrywania „ nowego”.

J. Kujawi ı ski, Rozwijanie aktywno Ļ ci twórczej uczniów klas pocz Ģ tkowych.

2 R. Gloton, C. Clero, Twórcza aktywno Ļę dziecka, op. cit.

Podaj ħ za W. Pu Ļ lecki, Wspieranie elementarnych zdolno Ļ ci twórczych uczniów, Kraków 1998, s. 24.

Postawa twórcza dziecka b ħ dzie stymulowana w poczuciu bezpiecze ı stwa i prawa

do bł ħ du. Ucze ı b ħ dzie anga Ň ował si ħ i pracował twórczo tam, gdzie czuje si ħ bezpiecznie,

gdzie nie spotka go kara lub o Ļ mieszenie w sytuacji popełnienia bł ħ du.

Dziecko powinno odczuwa ę satysfakcj ħ ze swojej pracy i mo Ň liwie Ļ wiadomie

tworzy ę i odkrywa ę własnym wysiłkiem co Ļ dla siebie nowego i po Ň ytecznego. Wytwory

działalno Ļ ci twórczej dzieci s Ģ nowe wła Ļ ciwie tylko dla nich 4 , nie posiadaj Ģ cech

oryginalno Ļ ci i nowo Ļ ci naukowej, ale nie s Ģ pozbawione kształc Ģ cych walorów aktywno Ļ ci

twórczej.

Zdaniem R. Gloton i C. Clero podstawowym warunkiem twórczych zachowa ı dzieci

jest wewn ħ trzna motywacja, klimat porozumienia i wolno Ļ ci w stosunkach mi ħ dzy lud Ņ mi.

Na etapie edukacji wczesnoszkolnej w procesie dydaktycznym wa Ň n Ģ rol ħ odgrywa

spontaniczno Ļę ucznia, któr Ģ W. Pu Ļ lecki 5 okre Ļ la jako podstawowy warunek wszelkiej

aktywno Ļ ci twórczej, M. Malicka 6 pisze, i Ň „dziecko bywa odkrywcze na tyle, na ile odznacza

si ħ spontaniczno Ļ ci Ģ ”. Dla nauczyciela klas I-III jest to wskazówka, aby zaj ħ cia szkolne

powodowały zdziwienie i refleksj ħ , które b ħ d Ģ Ņ ródłem spontaniczno Ļ ci ze strony uczniów.

W Ļ ród warunków sprzyjaj Ģ cych aktywno Ļ ci twórczej wiele miejsca zajmuje zasada

podmiotowo Ļ ci ucznia i nauczyciela, a tak Ň e stosunki demokratyczne pomi ħ dzy nauczycielem

i uczniami oraz mi ħ dzy samymi uczniami.

W Ļ ród metodycznych warunków twórczo Ļ ci nale Ň y wymieni ę tak Ň e czynno Ļ ci

nauczyciela, wywołuj Ģ ce i podtrzymywuj Ģ ce uczenie si ħ , które okre Ļ lił C. Galloway 7 :

przyci Ģ ganie i ukierunkowanie uwagi

pobudzanie do przypominania sobie wiadomo Ļ ci

informowanie uczniów o szczegółowych celach uczenia si ħ

dostarczanie odpowiednich bod Ņ ców

podawanie wskazówek dotycz Ģ cych uczenia si ħ

dostarczanie koryguj Ģ cych informacji zwrotnych

ocenianie wyników

J. Zborowski, Rozwijanie aktywno Ļ ci twórczej dzieci, Warszawa1986, s. 24.

5 W. Pu Ļ lecki, Wspieranie elementarnych zdolno Ļ ci twórczych uczniów, Kraków 1998, s. 24.

M. Malicka, Uroki i trudy twórczego Ň ycia, Warszawa 1982, s. 7.

ułatwianie transferu

zapewnianie przechowywania w pami ħ ci poprzez ę wiczenie

Zadaniem nauczyciela jest stwarzanie warunków uczniom do kształtowania

umiej ħ tno Ļ ci m.in.:

•

planowania, organizowania i oceniania własnej nauki

•

rozwi Ģ zywania problemów w twórczy sposób

•

rozwijania sprawno Ļ ci umysłowych 8

Nauczyciel powinien dostosowa ę sposób przekazywania tre Ļ ci i kształtowania umiej ħ tno Ļ ci

do aktywno Ļ ci dzieci. Istotne jest tak Ň e wspomaganie ich samodzielno Ļ ci, rozbudzanie

ciekawo Ļ ci i motywacji do nauki. W celach kształcenia w klasach I-III akcentuje si ħ

rozwijanie spontanicznej motywacji, stymulowanie zdolno Ļ ci twórczych, rozwój wyobra Ņ ni i

ekspresji werbalnej.

Wymienione dotychczas warunki dotyczyły wła Ļ ciwo Ļ ci sytuacji, która wpływa na

kształtowanie aktywno Ļ ci twórczej uczniów. Nale Ň ałoby skupi ę si ħ tak Ň e na zadaniu

stawianym przed dzieckiem, a szczegółowo nad wła Ļ ciwo Ļ ciami, jakimi powinno

charakteryzowa ę si ħ zadanie, aby stymulowało twórcz Ģ aktywno Ļę ucznia.

Zadanie powinno prowokowa ę , „zmusza ę ” do tworzenia własnych propozycji

rozwi Ģ za ı . Takie wła Ļ ciwo Ļ ci spełnia zadanie zwi Ģ zane z my Ļ leniem dywergencyjnym,

zadanie, które nie ma ustalonego, jedynie prawidłowego rozwi Ģ zania. M. Stasiakiewicz 9

twierdzi, Ň e: „mówi Ģ c dziecku co ma robi ę , w jaki sposób, dlaczego tak, a nie inaczej nie

pozostawiamy mu pola dla twórczej swobody, ustalamy kryteria poprawno Ļ ci dla zadania,

których by ę nie powinno”.

Niezwykle wa Ň ne w konstruowaniu zada ı dydaktycznych jest zastanowienie si ħ

przez nauczyciela, jak skupi ę uwag ħ mo Ň liwie wszystkich dzieci, jak pokierowa ę uwag ħ i

wzbudzi ę motywacj ħ do wykonania danego zadania. Nauczyciel powinien umo Ň liwi ę

uczniom prac ħ w czasie i tempie dostosowanym do indywidualnych mo Ň liwo Ļ ci, a zapewni w

C. Galloway, Psychologia uczenia si ħ i nauczania, Warszawa 1988, tom I, s. 163.

8 Tam Ň e. s. 2.

M. Stasiakiewicz, ņ ycie Szkoły 1980 Nr 10

ten sposób szans ħ rozwoju twórczego. 10 Stymulowanie do współpracy uczniów, nie za Ļ do

rywalizacji kto szybciej, kto ładniej przyczyni si ħ do rozwoju nastawie ı prospołecznych.

Okre Ļ laj Ģ c warunki i mo Ň liwo Ļ ci kształtowania my Ļ lenia twórczego uczniów nale Ň y tak Ň e

okre Ļ li ę relacje zachodz Ģ ce pomi ħ dzy nauczycielem a uczniem, ze szczególnym

uwzgl ħ dnieniem postaci „twórczego nauczyciela” i „twórczego ucznia”.

Nauczyciel i ucze ı to dwie kategorie ról i osób, kształtuj Ģ cy i kształtowany,

nauczaj Ģ cy i nauczany. W ka Ň dej formie pedagogicznej działalno Ļ ci zaznacza si ħ ich

odr ħ bno Ļę , ale zarazem zespolenie 11 . Ka Ň da z tych osób jest wa Ň na.

Cz ħ sto spotykamy si ħ z okre Ļ leniem, Ň e praca nauczyciela jest zbli Ň ona do pracy

artysty, który tworz Ģ c wyra Ň a siebie. W przypadku nauczyciela twórczo Ļę ta ma szczególny

charakter, poniewa Ň „tworzywem” jest zawsze Ň ywy i wra Ň liwy ucze ı bardzo podatny na

wpływ innych osób, zwłaszcza tych najcz ħĻ ciej spotykanych.

Nauczyciel jest organizatorem aktywno Ļ ci dziecka. To on podejmuje decyzje o

rodzaju zada ı podejmowanych przez dziecko, planuje i organizuje aktywno Ļę uczniów, to on

kieruje sytuacj Ģ , w której przebiega działanie. Pełni zatem rol ħ kierownicz Ģ w ka Ň dym

Ļ wiadomym i celowym procesie dydaktyczno-wychowawczym.

Je Ļ li nauczyciel nastawi si ħ na rozwijanie zdolno Ļ ci twórczego my Ļ lenia swoich

wychowanków to b ħ dzie wybierał problemy otwarte oraz stwarzał warunki sprzyjaj Ģ ce

odkrywaniu nowo Ļ ci. Nauczyciel klas I-III powinien umo Ň liwi ę uczniom aktywno Ļę

stymulowan Ģ przez siebie, jak i spontaniczn Ģ .

Twórcz Ģ aktywno Ļ ci Ģ ucznia najlepiej kieruje twórczy nauczyciel, który jest

przekonany o kreatywnych mo Ň liwo Ļ ciach ka Ň dego ucznia oraz posiada niezb ħ dne

umiej ħ tno Ļ ci metodyczne 12 . Na postawy twórcze uczniów mo Ň e wpływa ę nauczyciel twórczy,

otwarty na wszystko co nowe, inne. Powinien posiada ę umiej ħ tno Ļę kształtowania tych Ň e

postaw rozumianych jako przekraczanie barier, schematów. Postawa takiego nauczyciela jest

zaprzeczeniem dyrektywnego post ħ powania. Nauczyciel ma wspiera ę , ułatwia ę . Staje si ħ

„facilitatorem”, animatorem twórczo Ļ ci.

M. Jakowicka, J. Kujawi ı ski (red), Twórcza aktywno Ļę uczniów klas pocz Ģ tkowych, Zielona Góra 1989,s.120

11 R. Schulz, Szkoła jako organizacja, Toru ı 1993, s. 54.

J. Kujawi ı ski, Rozwijanie aktywno Ļ ci twórczej uczniów klas pocz Ģ tkowych, Warszawa 1990, s. 61.

Twórczy nauczyciel jest autentyczny. Wystrzega si ħ stereotypów, lecz nie odrzuca

ich całkowicie. Rozumie znaczenie czynno Ļ ci, w których uczestniczy 13 .

Liczni autorzy wyró Ň niaj Ģ nast ħ puj Ģ ce aspekty i dyspozycje kreatywnej osobowo Ļ ci,

osobowo Ļ ci pedagoga tak Ň e:

•

otwarto Ļę i akceptacja dla nowo Ļ ci,

•

wysoka tolerancja na sytuacje i problemy dwuznaczne b Ģ d Ņ niedookre Ļ lone, zdolno Ļę

do odbierania i integrowania sprzeczno Ļ ci i przeciwie ı stw,

•

brak sztywno Ļ ci my Ļ lenia, gi ħ tko Ļ ci struktur poznawczych oryginalno Ļ ci my Ļ lenia,

wra Ň liwo Ļ ci na problemy,

•

specyficzny sposób postrzegania Ļ wiata poprzez umiej ħ tno Ļ ci abstrakowania,

klasyfikowania, kategoryzowania,

•

poznawanie rzeczywisto Ļ ci w sposób zmysłowy a jednocze Ļ nie konkretny i poj ħ ciowy,

•

ciekawo Ļę Ļ wiata,

•

styl działania charakteryzuj Ģ cy si ħ nonkonformizmem,

•

spontaniczno Ļę , optymizm, dodatnia samoocena i ekspresyjno Ļę ,

•

odwaga, brak obaw przez nieznanym, zmian Ģ czy ryzykiem,

•

zdolno Ļę do wi ħ kszej koncentracji i zafascynowania zadaniem, dociekliwo Ļę ,

•

poczucie humoru,

•

niezale Ň no Ļę , samodzielno Ļę w planowaniu,

•

estetyzm,

•

tendencja do samorealizacji 14 .

Nauczyciel powinien umiej ħ tnie ułatwia ę uczenie si ħ podopiecznych, przeciwdziała ı

pojawiaj Ģ cych si ħ przeszkód. Jako osoba organizuj Ģ ca prac ħ ucznia w kl. I-III powinien

likwidowa ę blokad ħ emocjonaln Ģ ucznia.

R. Schulz, Nauczyciel jako innowator, Warszawa 1989, s. 9.

14 L. Czaja, Elementy treningu twórczo Ļ ci w kształceniu nauczycieli, [w:] L. Adamek, Idea i strategia edukacji

nauczycieli klas I-III i przedszkoli, Kraków 1995, s. 173.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: