Metody poznawania uczniów i zespołu klasowego.docx

Metody poznawania uczniów i zespołu klasowego - diagnoza potrzeb i problemów klasy.

Artykuł

Metody poznawania uczniów i zespołu klasowego - diagnoza potrzeb i problemów klasy

Pomoc wychowawcy w podejmowaniu zadań jako grupa i wywiązywania sie z nich jest jednym ze wskażników uwzględniajacym poziom integracji klasy, który jest zmienny. Zwykle obniża się po kryzysach i konfliktach w klasie, wzrasta w sytuacji zewnetrznego zagrożenia całej klasy.

Diagnozę klasy ułatwiają moje systematyczne obserwacje w toku lekcji, na przerwach, na wycieczkach, imprezach szkolnych, w sytuacjach konfliktów i w kryzysach, w sytuacjach stawiania nowych zadań, podejmowania samorzutnej aktywności, z informacji uzyskanych od rodziców w trakcie zebrań i spotkań, obserwacja zachowań i monitorowanie postępów uczniów, sondy, rozmowy z uczniami, karty samooceny, zajęcia warsztatowe w ramach godzin do dyspozycji wychowawcy.

Opis klasy:

·         klasa samodzielnie stawia sobie zadania (np.dbałość o pamięć zmarłego tragicznie kolegi z klasy, akcja pomocy dzieciom z Domu Dziecka w Ciasnej) i potrafi samoorganizować się przy ich realizacji;

·         w klasie występują konflikty na tle zaangażowania się uczniów w organizację różnych imprez. Starają się je rozwiązać prosząc o interwencję wychowawczynię. Mocną stroną klasy jest umiejętność prowadzenia komunikacji, otwartej rozmowy osób rywalizujących ze sobą, co prowadzi do poszukiwania błędów, a to z kolei pomaga przezwyciężyć dezintegrację zespołu i rozładowanie konfliktu. Wyrażenie krytyki wprost w szczerej rozmowie, prawo do wyrażania swojego zdania, zgłoszenie problemu i otwartość w obecności nauczyciela służy zaufaniu klasy wobec wychowawczyni.

Mając poczucie odpowiedzialności, że moje działania mają na względzie dobro ucznia, oczekuję od wychowanków przestrzegania ustalonych ogólnie akceptowanych form. Uczniowie mają jednak inny system wartości, inne sposoby dążenia do realizacji własnych potrzeb, a brak ich zaspokojenia może rodzić konflikty. Systematyczne techniki pozwalające zgłębić wiedzę o wychowankach to: wspólne z uczniami omawianie bieżącego życia klasy, podsumowanie wyników nauczania i frekwencji, współudział w ocenianiu zachowania, wybór samorządu, rozwiązywanie konfliktów, organizowanie imprez klasowych. Służą one kształtowaniu umiejętności oceny i samooceny uczniów.

Rozwiązywanie problemów wychowawczych musi poprzedzać informacja jak jest oceniany nauczyciel przez swoich uczniów. Przeprowadzono i analizowano ankiety dla uczniów Zespołu Szkół Rolniczych w Gosławicach. Badania poświęcone były poglądom i opiniom uczniów odnośnie spraw szkolnych, polityki dużej i małej, oceny pracy nauczycieli.

Analizując wyniki uzyskałam informację ile czasu średnio poświęcają wychowankowie na odrabianie lekcji, czy podczas uczenia się korzystają z dodatkowej pomocy, jak najczęściej spędzają wolny czas i z kim, czy odczuwają potrzebę pomocy psychologa, jakie jest źródło ich osobistych finansów.

Opierając się na analizie wyników tejże ankiety przeprowadzonej w lutym 2001 r. zawierającej m.in. pytania: "Co Ci się w szkole najbardziej podoba?", "Jak oceniasz pracę nauczycieli? (w skali od 0 - raczej źle do 6 - bardzo dobrze)" najczęściej spotykane odpowiedzi uczniów przedstawiają poniższe wykresy.

Rys.1 Rozkład odpowiedzi uczniów na pytanie "Co Ci się w szkole najbardziej podoba?"

Na podstawie wykresu co trzeciemu uczniowi najbardziej podoba się atmosfera szkoły, co piątemu organizowanie wyjazdów, a co siódmemu najbardziej podoba się opieka wychowawcza.

Rys. 2 Rozkład odpowiedzi uczniów (w procentach) na pytanie "Jak oceniasz pracę swego wychowawcy?"

Przyjmując, że oceny 4, 5, 6 określają dobrą bądź bardzo dobrą pracę nauczyciela, dziewięciu uczniów na 10 czyli prawie każdy postrzega zadawalająco moje działania.

W młodszej klasie używałam metod aktywnych w pracy wychowawczej. Były kwestionariusze samooceny "Jaki jesteś" określające różne cechy osobowości ucznia (cechy pozytywne - dodatnie i cechy negatywne - ujemne) oraz "Psychologiczny autoportret".

Mając świadomość istnienia zakłóceń w kontakcie uczeń-nauczyciel zorganizowałam warsztaty poświęcone oczekiwaniom, potrzebom uczniów odnośnie sposobów i jakości komunikacji uczeń - nauczyciel.

Spotkanie 1 - "Być uczniem"

Klasa została podzielona na dwie grupy: "oskarżycieli" i "obrońców" szkoły i poprosiłam o przeprowadzenie sądu nad szkołą wymieniając argumenty "za" i "przeciw" szkole. Grupy miały 5 minut na obronę swego stanowiska. Argumentów obu grup była równowaga.

Następnie praca w dwójkach polegała na zastanowieniu się co z tego co dostają lub mogą uzyskać w szkole, może być przydatne w przyszłości (np. język obcy przy wyjazdach zagranicznych, konkretny przedmiot przy wybieraniu się na studia, przyjaźń, która długo trwa).

Uczniowie proszeni są o wymienienie po jednej "pożytecznej" rzeczy, wynikającej dla nich z chodzenia do szkoły. Rozmowę rozpoczęłam od pytania - Co chciałbyś (chciałabyś) od innych usłyszeć o sobie? (podaj lub napisz 4 - 6 słów). Oto zestawienie najczęściej spotykanych odpowiedzi:

·         miła (miły) - 12 %;

·         zabawny, dowcipny, wesoły - 11 %;

·         koleżeński - 10 %;

·         spokojny - 8 %;

·         dobry - 7 %;

·         mądry - 5 %;

·         inteligentny - 5 %;

·         dobrze się uczysz - 4 %.

Zgodnie z powyższym zestawieniem można zauważyć, że co dwudziesty uczeń chciałby usłyszeć, że jest mądry i inteligentny, a co dwudziesty piąty - dobrze się uczysz.

Po zebraniu tych informacji podzieliłam klasę na małe grupy, w których uczniowie pracowali nad propozycjami cech jakie wg nich powinien mieć nauczyciel. Zastanawiali się nad pytaniem "Czego oczekuję od moich nauczycieli lub co w nich lubię?" (każdy uczeń pisze na kartce, a następnie w grupach przedstawiają cechy idealnego nauczyciela). Przy realizacji zadania przez grupy pojawiły się osoby pełniące role pomysłodawcy kształtującego wizje oraz porządkującego i rozwijającego pomysły innych. Po burzliwej pracy i analizie odpowiedzi wyłonił się obraz nauczyciela oczekiwanego przez uczniów, a mianowicie:

·         nauczyciel wyrozumiały tzn. taki który wszystko usprawiedliwia, łatwo wybacza (uwaga! uczniowie mogą wykorzystywać jego dobre serce i naciągać go na więcej niż chce zrobić czy dać);

·         nauczycie z poczuciem humoru tzn.poświęcający dużo uwagi na rozładowanie napięć podczas lekcji, która wg uczniów jest nudna i schematyczna;

·         nauczycie sprawiedliwy w traktowaniu i ocenianiu bez faworyzowania "ulubieńców".

Omówienie: przedstawienie najważniejszych cech nauczyciela oczekiwanych przez uczniów i podzielenie się informacjami jak pracowało im się nad wspólnymi zadaniami.

Spotkanie 2 - "Jaka mogłaby być szkoła?"

Celem warsztatów jest uczenie twórczego myślenia i umiejętności wywierania wpływu.

"Burza mózgów" na temat szkoły, w której uczniowie uczyliby się z przyjemnością. Jak to miejsce miałoby wyglądać, jakie zasady by w niej obowiązywały? Jacy są nauczyciele, jak uczą i czego (przypominam, że nie trzeba liczyć się z realiami).

Następnie grupy 3-4 osobowe opracowują projekt takiej szkoły. Delegat grupy przedstawia projekt pozostałym uczniom. Proponuję dyskusję na temat powstałych pomysłów i wspólne szukanie odpowiedzi na pytanie: czy takie miejsce jest możliwe?, czy realna szkoła ma z tym miejscem coś wspólnego?, co można zrobić lub co ty możesz zrobić, by zrealizować niektóre postulaty?

Omówienie: po zakończeniu rozwijam swobodną duskusję na temat tego czy i nz co mają wpływ w szkole i czy można coś zrobić, by im sie lepiej w niej żyło; staram się by uczestnicy spotkania wysłuchali siebie nawzajem.

W celu lepszego poznania możliwości uczniów, ich zainteresowań, aspiracji, wartości i postaw przeprowadzono badania diagnostyczne pod nazwą "Potrzeby i dążenia". Zebrano informacje na temat dyspocycji psychicznych wychowanków:cech osobowości i charakteru, problemów emocjonalnych, nawyków, postaw, zdolności.

Celem badań było uświadomienie uczniom, że dojrzała samoocena to samoocena adekwatna, która umożliwia:

·         dostrzeganie swoich ujemnych i dodatnich cech;

·         zaobserwowanie wpływu tych cech ujemnych i dodatnich na popełnione błędy i odnoszone sukcesy;

·         wyciąganie z tych błędów wniosków na przyszłość, a tym samym wystrzeganie się niepowodzeń.

Samoocena zawyżona równie czesto jak samoocana zaniżona utrudnia kontakty międzyludzkie.

Chcąc pomóc wychowankom w samoorganizowaniu się przy realizacji różnych zadań zaproponowałam przydzielenia każdemu z nich ról i odpowiedzialności za wywiązywanie się z powierzonych zadań, wykorzystując szczególne kompetencje i umiejętności uczniów celem wzbudzenia poczucia współodpowiedzialności za życie klasy.

PEDAGOGIKA I JEJ ZADANIA
Pedagogika bada wszelkie zjawiska wychowawcze odnoszące się tak do dzieci jak i do młodzieży i dorosłych. Przedmiotem jej badań są nie tylko wpływy wychowawcze organizowane świadomie i celowo również niezamierzone i żywiołowe
Zadania pedagogiki
Podstawowym zadaniem pedagogiki jest wyposażenie tych, którzy zajmują się organizacją procesów dydaktycznych lub wychowawczych w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów
1.Gromadzenie wiedzy o rzeczywistości wychowawczej i rzetelny opis wyników tej obserwacji, oraz twierdzenie jak przebiegają procesy wychowawcze w formie zadań sprawozdawczych i opisowych
2.Uogólnienie wyników obserwacji wykrywanie związków i zależności miedzy zjawiskami wychowawczymi i formowanie wniosków w formie żądań ogólnych przedstawiających prawidłowości przebiegu procesów wychowawczych, wyjaśnianie tych związków i zależności w celu ukazania, które z nich wywołują nieporządne zjawiska a które są nieporzadane z punktu widzenia prawidłowego rozwoju osobowości człowieka i w celu umożliwienia przewidywania przebiegu tego rozwoju i kierowania nim
3.Dostarczenie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej przedstawionej w formie zadań wartościowych i normatywnych, celów i zasad wychowania w funkcjonalnym związku z rozwojem społeczno ekonomicznym społeczeństwa, wytyczenie metod realizacji celów wychowania sprawdzenie skuteczności tych metod w praktyce wychowawczej
Pedagogika
Jej przedmiotem jest człowiek w określonych warunkach społecznych nie tylko ulega zmianom w toku badań, ale i pod ich wpływem. Pedagogika opisuje, więc fakty i doświadczenia praktyki wychowawczej, objawia je i odpowiada na pytania jak i dlaczego przebiega takie czy inne zjawisko wychowawcze, jaka może być rzeczywistość wychowania i jaka być powinna a ponad to bada je w niesłychanie złożonej dynamice rozwojowej.

Pedagogika ukazuje rolę i znaczenie wychowania i rozwoju w kształtowaniu ludzkiej osobowości a także w życiu społecznym znajomość wiedzy jest niezbędna dla nauczyciela i dla każdego, kto ma na celu wychowanie człowieka

CELE KSZAŁCENIA I WYCHOWANIA
Wychowaniem– określany czynnik i działanie mające wychowawcze skutki, ale i również i procesy zmian zachodzących pod ich wpływem w warunkach ludzkich a także trwałe procesy ich wyników. O tym, kim stanie się człowiek decyduje splot czynników biologicznych, społecznych oraz jego osobista aktywność i wychowanie
Cele wychowania
1.Przygotowanie młodego do uczestnictwa, które wyrażałoby się w zaangażowanym działaniu
2.Przygotowanie młodego do pracy zawodowej w tym rozwój indywidualnych uzdolnień i osobistych zamiłować
3.Rozwinąć i uwarunkować potrzebę kulturalnego uczestnictwa
4.Kształtowanie określonych postaw
5.Stworzenie postaw zawiązywania konfliktów miedzy jednostkami a grupami zorganizowanymi w państwie
Wychowanie – zawiera bogatą i różnorodną treść, bywa różnie określane w literaturze pedagogiki w uściślaniu pojęcia wychowanie naukowcy zajmują na ogół 2 różne stanowiska. Jedni przypisują mu szerokie znaczenie inni, starają się je określić w szerszym znaczeniu. Według Suchodolskiego jest to przygotowanie człowieka do zadań, jakie powstają w wyniku rozwoju współczesnej cywilizacji. Jest przysposobieniem jednostki do życia. Ryszard Wroczyński podkreśla, że współczesne wychowanie jako proces celowego działania realizowane jest ponadto w wartości tzw.: cywilizacji zmiennej
Kształcenie – ogół czynników i sposobów umożliwiających ludziom uzyskane rezultaty w dotychczasowej rzeczywistości, przyrodniczej i społecznej, Ludzie zdobywają zasób wiedzy umiejętności i spawnosci. Rezultaty kształcenia nazywamy kształceniem opanowanie wiedzy naukowej i sprawności sposobów samodzielny zaś bez pomocy nauczyciela to samokształcenie. Szkoła tworzy w każdym społeczeństwie określony system kształcenia zadaniem ich jest pomaganie człowiekowi w opanowaniu wiadomości otaczającej go rzeczywistości.
Nauczanie - kierowanie procesem uczenia się planowaną pracą nauczyciela z uczniami. Umożliwiająca zdobywanie zdolności i umiejętności nawyków i rozwijanie ich zdolność i zainteresowań. Jest dla pewnego zasobu wiadomości umiejętności i sprawności jednostki lub grupy ludzi w celu przysposobienia ich do wykonywania określonych zadań, nauczyciel w procesie nauczania podaje wiadomości w sposób systematyczny i dostosowany do ich poziomu umysłowego. Proces nauczania to tok systematycznych i poznawczych działań nauczycieli i uczniów zmierzający do spowodowania decydujących zmian osobowości
Osobowość – to termin definiowany w wieloraki sposób, mówiąc o osobowości mamy na uwadze jakąś osobowość, oznacza całość procesów psychicznych zachodzących w jednostce, we współczesnej psychologii występuje kilka ujęć, osobowość to zespół cech psychicznych przy pomocy, których można opisać podstawowe formy zachowania się człowieka
Środowisko - to otaczający nas krąg osób i rzeczy, środowisko rozpatruje się z różnych punktów widzenia. Mówimy o środowisku biologicznym. Geograficznym, i wychowawczym. Środowisko biologiczne to układ wszystkich czynników ożywionych lub nieożywionych. Środowisko geograficzne to otaczający ludzi przyroda, warunki życia człowieka
Czas wolny - to czas do dyspozycji jednostki po wykonaniu zadań obowiązkowych, pracy zawodowej i nauki w szkole. Czas wolny przeznacza się na:
-Odpoczynek
-Rozrywkę
--Działalność społeczną
-Rozwój zainteresowań
Kultura - to całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkiego gromadzonego, utrwalonego i wzbogaconego w ciągu jej dziejów przekazywany z pokolenia na pokolenie. Element będący wspólną wartością danego społeczeństwa przez nie przekazywane. Mamy na myśli przekazywanie takich wzorów postępowania jak sposoby zachowania się związane z wszelka ą stałą postawą czy funkcją w życiu społecznym
Szkoła w ujęciu tradycyjnym i społecznym
-Szkoła macierzysta do 6 lat ( 0-6)
-Szkoła elementarna od 6 do 12 lat
-Szkoła gimnazjalne od 12 do 18 lat
-Szkoła – akademia do 18 do 24
Cechy szkoły
1.Jest instytucją przekazującą dzieci i młodzieży wiedzę naukową i rodzinną – wiedze potoczną – pozwala na systematyczne zgłębienie wiedzy
2.Jest instytucją nauczającą metodami naukowymi- nauczanie, - zastosowanie teorii psychologiczno – pedagogicznej
3.Może systematyzować ,ukierunkowywać wpływy oddziaływania kształtujące i wychowawcze
4.Stara się dawać całościowy pogląd na wiedzą człowieka o świcie
5.Stara się przygotować do udziału w funkcjonowaniu społecznym – uspołecznia
6.Stara się rozwijać osobowość wychowanków by pozwolić na samodzielne kierowanie swoim życiem
Zasady funkcjonowania szkół
-Demokratyzacja
-Powszechność
-Bezpłatność
-Jednolitość

UCZEN W PROCESIE DYDAKTYCZNO – WYCHOWAWCZYM
Efekty uczenia się zalezą od;
-Cech rozwojowych
-Który uzależnia procesy uczenia się?
-Sytuacji uczenia
Cechy indywidualne
-Płeć
-Inteligencja
-Zdolności specjalne
-Typ poznawczy
-Dominujący rodzaj aktywności
-Wiedza
-Nastawienie postawy
-Poglądy
-Poziom aspiracji
-Motywy uczenia się
-Zainteresowania
Proces dydaktyczno- wychowawczy
1.Tworzenie ładu zew i wew.
2..Poznanie faktów na lekcjach
Kształtowanie pojęć
3.Wiązanie teorii z praktyką
4.Kształtowanie umiejętności i nawyków
5.Kontrolowanie i ocena wyników kształcenia

PROCESY WYCHOWANIA, ZASADY I ŚRODKI
Zasady:
-Zasada instancji obiektywnych, zjawiska wychowania nie wyczerpuje się w stosunku między wychowawcą a wychowankiem. Chociaż często wypowiadane są takie, własne poglądy. W wychowaniu bierze udział 3 partnerów. Jest nim społeczno kulturowy świat obiektywny, ogólnoludzki i narodowy, w którym żyją i działają zarówno wychowawcy jak i wychowankowie
-Zasada aktywności wychowanka
-Zasada indywidualizacji
-Zasada organizowania zespołu i środowiska wychowawczego
-Zasada postawy wychowawczej
Cele wychowania i środki wychowania
- Stosowanie kar i nagród w wychowaniu
-Przygotowanie do życia w społeczeństwie, zawodu do uczestnictwa do rozwoju osobowości
Kształtowanie potrzeb i kształcenie motywów postępowania może być traktowane jako cele i jako środki wychowania podobnie kształcenie nowych rodzajów działalności, zabaw, pracy, twórczości, możemy wprawiać jako zespół środków wychowawczych skłaniających do założonych celów, ale możemy też sądzić, iż np. wykształcenie postawy twórczej jest samoistnym i celem wychowania
Do zadań wychowania należy:
-Kształtowanie potrzeb
-Kształtowanie uzdolnień i zamiłować
-Kształtowanie motywów postępowania
-Przezwyciężenie niekorzystnych przyzwyczajeń
Metody wychowania – to zespół postępowania wychowawczego polegający na wywieraniu określonego wpływu na aktywność wychowanka
Metody wpływu osobistego wychowawcy
A). Wysuwanie sugestii może mieć charakter zachęcania przestrzegania lub oceniania
B). Perswazja polega na podsumowaniu wychowankom określonych rozwiązań przez posłużenie się odpowiednio dobranym zespołem argumentów
C). Wdrażanie aprobaty i dezaprobaty chodzi tutaj o uznanie lub brak uznania, postępowanie wychowanka przez wychowawcę bez zmiany jego przekonań

Metody wpływu sytuacyjnego w-g Muszyńskiego
A). Werbalne – instruowanie polega na ukazywaniu wychowankowi niedostrzegalnych aspektów sytuacji, za wracaniu uwagi na następstwa jego zachowań, ale i na pokazywaniu jak powinien dążyć do zaspokajania swoich potrzeb i motywów oraz dostarczeniu mu wzorów postępowania wskazówek, co do ich realizacji
B). Niewerbalne - nagradzania i karanie wychowawcze polega na nagradzaniu i na zaspokajaniu motywacji wychowanka w następstwie jego aktywności, karaniu na potępienie negatywnych motywów działań dążących do ich realizacji całkowitej eliminacji
C). Ćwiczenia – metoda polegająca na powtarzaniu czynności w celu ich utrwalenia skutecznie jest, gdy uczeń zna cel ćwiczenia, akceptuje je i jest do nich pozytywnie nastawiony

Metody wpływu społecznego
-Wychowawca manipuluje społecznym otoczeniem wychowanka to nic innego jak tworzenie zespołów wychowawczych, ZESPÓŁ WYCHOWAWCZY – jest przekształcona dla celów wychowania grupa uczniowska
Cele tworzenia zespołów wychowawczych
1.Zapobieganie dezynidywidualizacji ich członków komfornizmowi i uniformizmowi
2.Zapobieganie niezdrowej rywalizacji uczniów na rzecz współdziałania
Metody kierowanie samowychowaniem
-Polegają na wdrażaniu wychowanka do samodzielnego realizowania zadań, wyrobienia gotowości i odczuwania wen potrzeby autokracji wychowawczej, wyrażają się poprzez
A). Metody przybliżające wychowankowie celów i ideałów pracy nad sobą
B).metody wychowania do pracy nad sobą
C). Metody przyswajania określonych technik pracy nad sobą

WARUNKI SKUTECZNOŚCI WYCHOWANIA
Podstawowe czynniki osiągania pozytywnych efektów wychowawczych to:
-Humanistyczne podejście do dzieci i młodzieży
-Eksponowania metod pośredniego oddziaływania wychowawczego
-Umiejętność porozumiewania się z wychowankami
-Poznawanie wychowanków w sposób możliwie zobiektywizowany’
-Unowocześnienie kształcenia pedagogicznego
-Metody pośredniego oddziaływania
A). Metoda zadaniowa – polega na postawieniu wychowanków wobec zmagań uzasadnionych z punktu widzenia sytuacji i warunków, w jakich się znajduje
B). Polega na przejmowaniu przez wychowanków zachowań i postaw swych wychowawców, którzy są dla niej wzorem godnym naśladowania
Poznanie dzieci i młodzieży
-Obserwacja dorywcza polega na doraźnym obserwowaniu dzieci i młodzieży
-Technika dzienników obserwacyjnych
-Wypracowania i ankiety
-Techniki socjometryczne ( plebiscyt życzliwości i niechęci)

ŚRODOWISKO I JEGO FUNKCJE WYCHOWAWCZE
Składniki środowiskowe:
-Ludzie
-Zdarzenia
-Rzeczy
-Zjawiska
Rodzaje środowiska
-środowisko bioklimatyczne
...