Imperium Inków.doc

Imperium Inków

Wprowadzenie

Historia Inków rozpoczyna się około 1100 roku przybyciem z gór kilku plemion, które osiedliły się w Cuzco. Stworzyły one w latach 1438 – 1532 najrozleglejsze imperium w epoce prekolumbijskiej.

Geneza

Legendy mgliście przekazują początki cywilizacji Inków. Jednak wg wielu źródeł dynastię założyło czterech braci. Choć archeolodzy nie są, co do tego zgodni, przyjmuje się, że Inkowie pochodzą z suchych regionów środkowych Andów. Wciąż nie wiadomo, dlaczego opuścili swoje ziemie i wyruszyli na poszukiwania nowych. Gdy około 1100 roku przybyli do doliny Cuzco, w której panowały dobre warunki do uprawy ziemi, zdecydowali się pozostać. Ale to nie jedyny powód osiedlenia się. Naturalne położenie Cuzco gwarantowało im bezpieczeństwo przed najazdami ewentualnych wrogów. Rzeczywiście, Cuzco otoczone jest ze wszystkich stron wysokimi górami i leży na wysokości 3000 m n.p.m. u zbiegu dwóch rzek Huantanay i Tullumayo. Inkowie zanim na dobre osiedlili się w Cuzco, musieli przedtem podporządkować sobie okoliczną ludność. Przypuszcza się, że mówili językiem Amar i wielu badaczy sądzi, że sprzymierzyli się z władcami okolic jeziora Titicaca, z którymi łączyły ich bliskie kontakty gospodarcze. Według przekazów, inkaskich mitów i legend założycielem Cuzco był Manco Capac, którego uważano za bohatera i boga. Został też pierwszym władcą i przyjął arystokratyczny tytuł inka, który stał się później popularnym określeniem monarchy. Manco Capac stworzył podstawy organizacji społecznej wówczas jeszcze niewielkiego i słabego państewka. Ale poczet legendarnych władców Inków otwiera następca Manco Capaca – Sinchi Roca, czyli „bohaterski wojownik”. Królowie Inków wybudowali wokół Cuzco potężne fortyfikacje i stosunkowo szybko podbili tereny sięgające aż po jezioro Titicaca.

Imperium

Inkowie stworzyli największe imperium w prekolumbijskiej Ameryce. Na jego terytorium zamieszkiwało od 15 do 30 milionów ludzi. Inkowie nazywali imperium Tahuantinsuyo, co w ich języku oznaczało „państwo czterech stron świata”. Kraj podzielono na cztery prowincje, prowincje na mniejsze jednostki administracyjne. Władcą imperium był inka, a podbitymi terenami zarządzali zwierzchnicy prowincji – kuraka. Historia imperium Inków rozpoczyna się w 1438 roku zwycięstwem Pachacuteca. Ten wielki zdobywca i monarcha, którego imię znaczy „reformator świata” był prawdopodobnie generałem. Po pokonaniu ludu Chanca – rywalizującego z Inkami wojowniczego plemienia z północnego wschodu – wstąpił na tron. Był ambitnym władcą, który dokonał podboju wielu nowych terenów na północy po ziemie współczesnego Ekwadoru. Później Pachacutec powierzył militarną ekspansję swojemu synowi Tupacowi. Sam zajął się reorganizacją państwa i tworzeniem nowej, rygorystycznej administracji, rozpoczynając od zamówienia na sporządzenie mapy, którą wykonano w glinie. Pachacutec szybko wcielał podbite plemiona do imperium i zręcznie pozbawiał je przywilejów. Połączył system podatkowy z produkcją i dystrybucją. Stworzył system regulujący zasady funkcjonowania rolnictwa, wyznaczając okresy siewów i żniw. W tym celu rozkazał wznieść na teranie całego imperium kolumny wskakujące dokładną pozycję Słońca i gwiazd. Pachacutec zmarł w 1471 roku. Na tronie zasiadł jego syn Tupac Yupanqui.

Rozwój i upadek

W latach 1471 – 1532, imperium Inków zajmowało największy obszar. W granicach państwa znajdowały się tereny obecnie należące do południowej Kolumbii, cały Ekwador, Peru, Boliwia oraz północna połowa Chile i Argentyny. Król Inków Tupac Yupanqui rządził imperium w latach 1471 – 1493. Był wielkim zdobywcą, który rozszerzył granicę imperium do północnego Chile, a wybrzeżu podbił potężne królestwo Chimu. Aby je pokonać zniszczył akwedukty doprowadzające z gór wodę pitną. Władca ten nie zdołał podbić puszczy amazońskiej, ale żeby ochronić imperium przed ewentualnymi najeźdźcami, kazał wybudować w górskich przełęczach prowadzących do tego rejonu potężne fortyfikacje. Tupac Yupanqui zmarł w 1493 roku. Padł ofiarą intryg prowadzonych przez własne żony, które chciały zapewnić synom prawo do dziedziczenia po nim tronu. Jeden z nich otruł ojca, wszczynając tym długoletnią wojnę domową. Tron objął Hauyna Capac, syn, którego na swego następcę wyznaczył zmarły władca. Doprowadził imperium do szczytu potęgi, maksymalnie rozszerzył granice, ale jednocześnie doprowadził do jego upadku. Hauyna

Capac podczas jednej z kampanii militarnych w 1427 roku nagle zachorował i zmarł. Syn, którego wyznaczył na swojego następcę również zmarł. Wówczas dwóch braci zostało pretendentami do tronu, Huascar, ubóstwiany przez arystokrację Cusco, i Atahualpa, popierany przez armię. I tak rozpętała się krwawa, wyniszczająca imperium wojna domowa o władzę, która trwała od 1428 do 1532 roku. Huascar został pokonany i stracony. Zwycięski Atahualpa wpadł jednak w ręce konkwistadorów hiszpańskich, którzy chcąc podbić Inków sprzymierzyli się z ich największymi wrogami.

Bogowie

Oddawanie czci bogom było dla Inków ważną czynnością życia codziennego. Urodzaj, narodziny dziecka i stosunki sąsiedzkie zależały – od bogów. Dominująca religia Inków obrała za boga opiekuńczego Słońce, które nazywano Inti. Wierzono, że przedstawiciel Słońca, w postaci boga Viracocha, pokazał się w zamierzchłych czasach, aby podarować światu cywilizację. Stworzył niebiosa, ziemię oraz ludzi, którzy zgrzeszyli przeciwko niemu. Viracocha przemienił ich w skały i stworzył nowe pokolenie. Gdy swoją misję zakończył, znikną nad morzem stronę zachodu. Bóg Słońca dawał światło i ciepło oraz rządził porami roku i cyklami w rolnictwie. Przedstawicielem Inti na ziemi był inka. Mama Quilla, czyli Księżyc, to siostra i żona Słońca, która miała wpływ na świat kobiet. Świątynie budowane ku jej czci miały ściany wyłożone liśćmi ze srebra. Inkowie wierzyli, że gwiazdy to strażnicy na niebie oraz, że wszystkie gatunki zwierząt i ptaków posiadały swoje własne gwiazdy lub konstelacje. Pasterze lam modlili się do konstelacji lamy, którą my znamy jako konstelację Lutni. Konstelację, którą znamy jako Plejady dla Inków była konstelacją Collca, co dosłownie znaczy „dom ze składem”. Jej przypisywano odpowiedzialność za przechowywanie wszystkich nasion i była ona szczególnie czczona. Istniały boginie, które opiekowały się płodnością. Dzięki nim morze i ziemia, dwa największe i najbardziej płodne źródła żywności, rodziły i były nieskończenie wydajne. Nazywano Mama Cocha oraz Mama Pacha, czyli Matka Morza i Matka Ziemi.