„To możliwość spełniania marzeń sprawia, że życie jest tak fascynujące ”
Paulo Coelho - Alchemik
Zyskane umiejętności przez studenta:
- zrozumienie roli struktury organizacyjnej w procesie zarządzania;
- umiejętność wyboru elementów decydujących o kształcie
- struktury organizacyjnej;
- umiejętność budowy prostych struktur organizacyjnych.
ELEMENTY I FUNKCJE
STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ
Organizacja jest to świadomy, przemyślany i celowy typ współpracy między ludźmi, a zwłaszcza system świadomie koordynowanej działalności dwóch lub więcej osób. Jej podstawowe elementy to:
1. Wspólny, bezosobowy cel
2. Motywy indywidualne
3. Procesy komunikacji, dzięki którym między 1 i 2 elementem występuje lub przynajmniej może występować dynamiczna równowaga.
W organizacji występują przynajmniej 2 elementy, dlatego też nieodzowne jest ustalenie ich wzajemnych relacji.
Określenie budowy wewnętrznej organizacji nazywamy strukturą
Struktura organizacji dotyczy zbioru stosunków organizacyjnych, czyli takich, które mają znaczenie z punktu widzenia realizacji określonego celu lub celów i których wyrazem są więzi organizacyjne.
Elementy struktury organizacyjnej:
- Zasoby ludzkie
- Zasoby rzeczowe organizacji
Elementami składowymi struktury organizacyjnej są:
-stanowiska pracy
-stanowiska organizacyjne
-komórki organizacyjne
-jednostki organizacyjne
-
Więzi organizacyjne wyrażają stosunki miedzy między stanowiskami pracy i komórkami organizacyjnymi, w których te zasoby zostały zlokalizowane.
Podział więzi organizacyjnych
:
•służbowe ( hierarchiczne) - zachodzące na tle rozmieszczenia uprawnień decyzyjnych
•techniczne (specjalizacyjne) - zachodzące na tle podziału pracy
•funkcjonalne - zachodzące na tle zróżnicowania kompetencji zawodowych
•informacyjne - zachodzące na tle wymiany informacji
Układ elementów struktury wraz z wiążącymi je relacjami to statyczna strona struktury organizacyjnej. Stanowi ona konstrukcję, w której realizowane są podstawowe funkcje instytucji.
Statyczna struktura organizacyjna dopełniana jest strukturą dynamiczną, czyli logicznym i czasowym podziałem czynności oraz przebiegów procesów pracy wykonawczej i zarządzania.
Podstawową funkcją struktury organizacyjnej jest regulacja, czyli porządkowanie. Polega ona na strukturyzacji elementów przez rozczłonkowanie organizacji na grupy i kategorie, a także piony i komórki organizacyjne. Dokonywana jest także strukturyzacja działań organizacyjnych.
Struktura organizacyjna ma stwarzać takie warunki funkcjonowania by zapewnić ciągły wzrost efektu organizacyjnego współdziałania elementów składowych organizacji.
Na kształt struktury organizacyjnej wpływają 3 grupy czynników:
- strategia
- czynniki zewnętrzne
- czynniki wewnętrzne
Wpływ tych czynników jest zróżnicowany i może mieć charakter:
- pośredni (określone czynniki wytyczają obszar zbioru dopuszczalnych rozwiązań)
- bezpośredni (jednoznaczna zależność pomiędzy określonym czynnikiem a wybranym rozwiązaniem strukturalnym).
Struktura organizacyjna musi godzić własne cechy z właściwościami kultury organizacyjnej instytucji.
Funkcje struktury organizacyjnej
Struktura organizacyjna pełni funkcje regulacyjne – kształtowanie szeroko pojętego ładu wewnętrznego w systemie organizacyjnym.
Określa
-Miejsce każdego pracownika – strukturalizacja elementów – czyli ich właściwy układ (konfiguracja).
-Wyznaczanie pożądanych działań indywidualnych i zbiorowych – czyli strukturalizacja działań organizacyjnych (wyznaczanie ram ich funkcjonowania poprzez zastosowanie odpowiedniego stopnia centralizacji, specjalizacji i formalizacji).
(FORMALNE I NIEFORMALNE)
Organizacja to ludzie i rzeczy
Tworzą trzy rodzaje relacji:
• między ludźmi
• między ludźmi i rzeczami
• między rzeczami
Struktura organizacyjna powstaje w wyniku trzech powiązanych ze sobą procesów:
• podziału pracy (zadań)
• podziału władzy w organizacji
• integracji elementów organizacji w całość przez tworzenie różnego rodzaju powiązań (więzi organizacyjnych) między nimi.
Formalna struktura organizacji – elementy struktury zawarte w zbiorze dokumentów. Normatywny porządek, na którym opiera się proces zarządzania. Nie wyczerpuje jednak pełnego zakresu relacji zachodzących pomiędzy ludźmi w procesie funkcjonowania organizacji.
Stosunki nieformalne – odchylają się od struktury formalnej, naruszając normatywny porządek
Stosunki niesformalizowane – uzupełniają strukturę formalną wypełniając margines swobody, świadomie pozostawiony uczestnikom organizacji. Wzbogacają strukturę organizacji.
Stosunki pozaformalne (pozaorganizacyjne) – wyraz wspólnych zainteresowań, przyjaźni, niechęci między ludźmi, obrony wspólnych interesów. Towarzyszą strukturze ale jej nie dopełniają i nie modyfikują.
TYPY STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH
Struktury organizacyjne różnią się głównie stopniem elastyczności –
zakładanym stopniem trwałości i wariantowości przyjętych rozwiązań.
Podstawą wyróżniania modeli struktur organizacyjnych są kryteria
rozczłonkowania organizacji. Zastosowanie konkretnego kryterium
decyduje o wyborze określonej formy konfiguracji organizacyjnej,
wskazującej na to jak w danej instytucji dokonany został podział pracy.
Do najczęściej stosowanych kryteriów zalicza się:
KRYTERIUM FUNKCJONALNE:
Rozczłonkowania organizacji
dokonuje się według wyodrębnionych, celowych obszarów działań
(funkcji):
- pozyskiwanie zasobów rzeczowych i zarządzanie nimi
- pozyskiwanie zasobów ludzkich i zarządzanie nimi
- badania i rozwój
- produkcja
- sprzedaż
KRYTERIUM OBIEKTOWE: (dywizjonalne i regionalne) - Rozczłonkowania organizacji dokonuje się według:
- produktów lub ich grup
- odbiorców lub ich grup
- regionu geograficznego
KRYTERIUM CZYNNOŚCIOWE:
Rozczłonkowania organizacji dokonuje się według trzech podstawowych faz występujących w każdym procesie rozwiązywania problemów:
- planowania (formułowanie celu)
- realizacji
- kontroli
KRYTERIUM PROJEKTOWE: - Rozczłonkowanie następuje według projektów, czyli przedsięwzięć charakteryzujących się następującymi cechami:
- cel przedsięwzięcia jest z góry jednoznacznie sprecyzowany
- jednoznacznie określony jest moment rozpoczęcia zakończenia prac
- osiągnięcie celu związane jest z niepewnością i ryzykiem
- w realizację przedsięwzięcia zaangażowanych jest wiele osób o różnych specjalnościach
- przedsięwzięcie ma charakter jednostkowy, kompleksowy, niepowtarzalny i innowacyjny
- środki niezbędne do realizacji celu są ograniczone
Projektując strukturę organizacyjną, kryteria te uwzględniane są w określonej kolejności. Jest to równoznaczne z przydzieleniem rang tym kryteriom. Oznacza to, że na każdym szczeblu można zastosować inne kryterium. Obecnie rosną tendencje do wprowadzania na szczeble średnie oraz niższe hierarchii organizacyjnej kryterium projektowego, zaś na szczeblu naczelnego kierownictwa – kryterium czynnościowego.Z zastosowaniem kryterium funkcjonalnego na II szczeblu hierarchii organizacyjnej wiąże się wybór następujących modeli struktur:
- liniowej
- funkcjonalnej
- liniowo–sztabowej
Są to struktury mało elastyczne, tradycyjne o najstarszym rodowodzie.
STRUKTURA LINIOWA
Historycznie najstarsza, jej istotą jest gwarancja zasady jedności kierownictwa, tzn. każdy pracownik ma jednego bezpośredniego zwierzchnika.
Droga służbowa jest prosta: pracownik ó zwierzchnik.
Jest to droga zarówno podejmowania decyzji jak i przekazywania informacji.
Zalety struktury liniowej:
- prosto i jasno określone zakresy uprawnień odpowiedzialności
- jednoznacznie określona hierarchia organizacyjna
- łatwa koordynacja i kontrola
- szybkość podejmowania decyzji
- poczucie stabilności i pewności na poszczególnych szczeblach
- możliwość szybkiego awansu efektywnych kierowników liniowych
- efektywność w rozwiązywaniu konfliktów
Wady struktury liniowej:
- pomijanie zasady specjalizacji
- mała elastyczność i podatność na zmiany
- skłonność do biurokracji
- niebezpieczeństwo zniekształcania informacji przez nadmierne wydłużenie kanałów informacyjnych
- nadmierna centralizacja
...
ki-fi