Starożytna Grecja
Cywilizacje
Kultura kreteńska (minojska, egejska) (4/3–2 tys. p.n.e.)
Wysoko rozwinięta kultura; aparat władzy, pismo, stabilna sytuacja, kanalizacja i drogi; rozwinięta sztuka, cywilizacja pałacowa (Knossos), nieznany władca (według mitologii — legendarny Minos).
Kultura mykeńska (od 2. tys. p.n.e.)
Mykeny i Kreta, zajęte przez Achajów; cywilizacja pałacowa, pismo (podobne, trochę zmienione), organizacja państwa w ten sam sposób; opowieść o wojnie trojańskiej, grób Agamemnona.
Kultura dorycka (XII–XI w. p.n.e.)
Peloponez; Dorowie przybyli z północy; mieli własną kulturę i niszczyli cywilizację Achajów.
Religia
Religia tradycyjna: brak świętej księgi i określonych metod kultu, nacisk położony na sam kult. Tworzono mity. Bogowie przypominali ludzi, ale byli doskonalsi; ich świat charakteryzowała hierarchiczna budowa. Bogowie nie narzucali ludziom wzorów postępowań, ale perswadowali.
Wierzenia Greków cechuje duża obrzędowość. Składali bóstwom ofiary, obchodzili święta ku ich czci. Kładli duży nacisk na czystość rytualną — ale nie domagali się czystości moralnej.
Początkowo Grecy nie uznawali życia pozagrobowego; szerzyło się jednak przekonanie, że uczestnicząc w misteriach można zdobyć przychylność bogów po śmierci. Jednocześnie nie znali pojęcia kary za grzechy; w Tartarze przebywali pokonani bogowie lub herosi, którzy narazili się bardzo bogom.
Literatura
Okres archaiczny (IX‑VI w. p.n.e.):
Homer: Iliada, Odyseja; Hezjod: Prace i dnie (epos dydaktyczny), Teogonia (epos o powstaniu świata i genealogii bóstw); Ezop: bajki; poeci Alkajos, Safona, Anakreont, Solon, Pindar (treny).
Okres klasyczny (V‑IV w. p.n.e.):
Herodot: Dzieje (wojny perskie), Tukidydes: Wojna peloponeska, Ksenofont: Historia grecka, Demostenes: Filipinki (mowy przeciw Filipowi II, królowi macedońskiemu); rozkwit dramatu; tragedie: Ajschylos: Oresteja, Persowie, Siedmiu przeciw Tebom; Sofokles: Król Edyp, Antygona, Eurypides: Medea; komedie: Arystofanes, Filemon, Menander.
Filozofia
Początkowo filozofowie zajmowali się przyrodą i zjawiskami w niej zachodzącymi. Potem zaczęli się interesować pojęciem mądrości i pytaniami o sens życia, rozwijaniem w sobie mądrości i cnoty.
1.) Tales z Minetu (VII–VI w. p.n.e.)
— ojciec filozofii; matematyk i astronom, podróżnik;
— za pierwiastek początkujący życie uważał wodę.
2.) Heraklit z Efezu (VI–V w. p.n.e.)
— pierwiastek twórczy: ogień;
— wariabilizm: teoria powszechnej zmienności;
— relatywizm: teoria powszechnej względności;
— uważał, że świat jest pełen przeciwieństw;
— uważał, że do dopełnienia całości konieczne jest i dobro, i zło;
— pantareizm, „wszystko płynie”; niepodobna dwukrotnie wstąpić do tej samej rzeki.
3.) Pitagoras (VI w. p.n.e.)
— matematyk, astronom;
— teoria kulistości Ziemi i obiegu Ziemi dookoła Słońca;
— twierdził, że przyczyną dźwięku jest ruch.
4.) Parmenides (VI–V w. p.n.e.)
— teoria bytu: byt jest, a niebytu nie ma;
— rozumowanie dedukcyjne;
— uważał, że zmian nie ma, ponieważ nic nie może się zmienić w nic innego niż to, czym jest;
— sądził, że zmysły dają fałszywy obraz świata.
5.) Demokryt (V w. p.n.e.)
— teoria atomów: cząsteczek budujących, które po rozpadzie jednego ciała wchodzą w skład innego.
6.) Sokrates (V–IV w. p.n.e.)
— twierdził, że cnota jest wartością bezwzględną;
— twierdził, że wszelkie zło pochodzi z niewiedzy;
— uczył, stawiając negatywną tezę, którą słuchacz obalał;
— krytykował demokrację;
— 399: skazany za demoralizację młodzieży i wprowadzanie nowych bogów.
7.) Platon (V–IV w. p.n.e.)
— twórca Akademii;
— badał zależności między tym, co wieczne i niezmienne, a tym, co „płynne”;
— uważał, że istnieją dwa światy: idei i rzeczywisty; przedmioty są odbiciem idealnych pierwowzorów w niewidzialnym świecie.
8.) Arystoteles (IV w. p.n.e.)
— stworzył liceum;
— skatalogował gatunki;
— teoria trzech form szczęścia: życie wśród przyjemności, życie wolnego i odpowiedzialnego obywatela, życie badacza i filozofa;
— teoria „złotego środka” (umiaru);
— uważał, że człowiek nie posiada wrodzonych idei, a jego świadomość jest odbiciem rzeczywistości;
— umniejszał rolę kobiet, które uważał za „zdeformowanych mężczyzn”.
Sport
Od 776: igrzyska w Olimpii; dyscypliny: rzut dyskiem i oszczepem, zapasy, skoki, biegi, wyścigi wozów.
isamar