Ustrój.doc

(41 KB) Pobierz

Starożytna Grecja

Ustrój

 

W Grecji występowały polis, jednostki terytorialne rządzone przez wszystkich obywateli, którzy dzielili pomiędzy siebie obowiązki, obsadzając urzędy na określony czas. Obok zgromadzenia i urzędników istniała instytucja zwana radą, składająca się zwykle z byłych urzędników, która opracowywała projekty ustaw dla zgromadzenia.

Ceniono jedność kulturalną: niechętnie patrzono na odmienny ubiór czy wyposażenie domu.

W polis występowali niewolnicy: ludzie sprowadzani z podbitych terenów lub sprzedawani. Zajmowali się głównie domem, czasem pracowali w warsztatach rzemieślniczych, rzadko na roli.

Kobiety nie miały żadnych praw, żyły w izolacji od życia publicznego.

Polis były niezależne od siebie, ale współpracowały w sprawach zewnętrznych. Często wojowały ze sobą. Silniejsze polis sprawowało hegemonię nad słabszymi.

 

Formy ustrojowe:

a)      tyrania — władza sprawowana przez uzurpatora;

b)     oligarchia — władza sprawowana przez nieliczną grupę — arystokrację;

c)      demokracja.

 

 

 

Sparta

 

Powstanie

1 tys. p.n.e.; założona przez Dorów w Lakonii. W VI w. p.n.e. zjednoczono polis w Lakonii na Peloponezie pod hegemonią Sparty w Związek Peloponeski.

 

 

Społeczeństwo

a) Spartanie (2–3%)

pełnoprawni obywatele (od 30. roku życia); sprawowali władzę polityczną i urzędy, byli zobowiązani do służby wojskowej; mieli zakaz pracy zarobkowej i posiadania na własność ziemi.

 

b) Periojkowie

ludzie posiadający wolność osobistą i własny samorząd, który podlegał Spartanom (= znikomy wpływ na sprawy państwa); służyli w wojsku w czasie zagrożenia, zajmowali się handlem, żeglugą, rzemiosłem; zamieszkiwali ziemie podbite i mało urodzajne.

 

c) Heloci (najliczniejsi)

ludność podbita, traktowana jak niewolnicy, bez praw, ale nie podlegali sprzedaży; mieli obowiązek pracy na roli.

 

 

Władza

Ustrój określony na przełomie IX–VIII w. przez prawodawcę Likurga:

 

a) dwóch królów

rządy sprawowane dziedzicznie przez dwa rody (Agiadów i Eurypontydów); królowie posiadali kompetencje kapłanów i dowodzili armią;

 

b) władza ustawodawcza

zgromadzenie ludowe (Apella) wszystkich obywateli; wybierano eforów i gerontów, przegłosowywano przedstawione przez geruzję ustawy,

geruzja (30 osób: 2 królów + 28 gerontów) wybierano dożywotnio (min. 60-letni) przez zgromadzenie ludowe; inicjatywa ustawodawcza, wyroki sądowe w ciężkich przestępstwach;

 

c) władza wykonawcza

5 eforów, wybieranych na rok, którzy zajmowali się administracją, kontrolą urzędników i królów, nadzorowali wychowywania młodzieży, zwoływali rady, kierowali finansami i polityką zagraniczną.

 

 

 

Macedonia

 

Panowanie Filipa           (359–336 r. p.n.e.)

o       reforma wojskowa: zmiana stroju na lżejszy, wydłużenie włóczni (sarissy);

o       opanowanie kopalni złota na terenie Turcji (bicie monety, kupno najemników, budowa machin wojennych);

o       sprowadzenie kultury greckiej do Macedonii;

o       zwycięstwo pod Cheroneą (338 r. p.n.e.);

o       powstanie Związku Korynckiego pod hegemonią Macedonii (337 r. p.n.e.).

 

 

Panowanie Aleksandra          (336323 r. p.n.e.)

o       zniszczenie Teb powstałych przeciw Aleksandrii (337 r. .p.n.e.)

o       wojna z Persami:

o       334 r. p.n.e. — bitwa nad rzeką Granikos;

o       333 r. p.n.e. — bitwa pod Issos;

o       331 r. p.n.e. — bitwa nad Gaugamelą;

o       329 r. p.n.e. — bunt wojsk Aleksandra nad Indusem (= odwrót);

o       323r. p.n.e. — śmierć Aleksandra w Babilonie; podział imperium:

Egipt: Ptomeleusze (Logidzi);

              Macedonia: Antygonidzi;

Azja Mniejsza: Seleukidzi.

 

 

 

Ateny

 

1.) Ustrój królewski              (X-IX w. p.n.e.)

władza dziedziczna; rada złożono z arystokracji (eupatrydów).

 

2.) Ustrój arystokratyczny              (VIII w. p.n.e.)

wzrost znaczenia arystokracji wzbogaconej handlem oliwkami.

 

3.) Panowanie Drakona     (621 r. p.n.e.)

ustanowienie praw w celu ochrony najbiedniejszej ludności przed arystokracją (straty ziemi, niewola), w tym rozróżnienie zabójstwa nieumyślnego a zabójstwa z premedytacją (prawo staje w obronie porządku, mniej uwagi poświęcając religijnemu aspektowi); zmniejszenie zakresu prawa do zemsty rodziny ofiary („pomoc własna”) na rzecz orzekania wyroków przed sąd.

 

4.) Oligarchia — Solon   (594r. p.n.e.)

reformy:

— podział obywateli na cztery klasy według dochodu, od których zależał dostęp do urzędów; wyższe podatki dla trzech pierwszych klas;

— „strząśnięcie długów” — jednorazowa kasata długów, wykup niewolników;

— zakaz pożyczek pod zastaw osoby dłużnika;

— reformy gospodarcze, m. in. monetarna, nakaz uczenia synów rzemiosła;

— nadanie chłopom wolności (ale nie ziemi i nie praw obywatelskich);

— powołanie nowych urzędów: Zgromadzenie Ludowe, Rada Czterystu, 9 archontów (sprawy wojskowe, religijne), sądy przysięgłych.

 

5.) Tyrania — Pizystratydzi   (561–510r. p.n.e.)

reformy:

— rozdział ziem dla ubogiej ludności;

— rozwój handlu, rzemiosła;

— bicie monety;

— podatek dochodowy;

— rozwój teatru, sztuki (święta ku czci Ateny i Dionizosa).

 

6.) Demokracja — Klejstenes   (508/507r. p.n.e.)

— obalenie tyrani Pizystratydów i eupatrydów;

— eklezja: wzrost znaczenia zgromadzenia ludowego, nadanie mu kompetencji sądowniczych (decyzje przechodziły do Rady Starszych, Pięciuset);

— reforma terytorialna: utworzenie nowych 10 okręgów terytorialnych (fyli), z których wybierano po 50 osób do rady (prytani);

ostracyzm: sąd skorupkowy; demokracja bezpośrednia.

 

7.) Demokracja, rozwój — Perykles   (V w. p.n.e. — ok. 462r. p.n.e.)

— pensje (płatność za urzędy): większa ilość obywateli może brać udział w życiu politycznym;

— dopłaty za przedstawienia teatralne.

 

 

Demokracja

 

1.) Zgromadzenie ludowe (ekklesia, demos)

Wszyscy obywatele (mężczyźni po 20. roku życia) podejmowali decyzje osobiście, gromadząc się 3-4 razy rocznie (obrady od świtu do zmierzchu) na agorze. Decydowano o:

— wypowiedzeniu wojny;

— warunkach pokoju;

— wysyłaniu poselstw i przyjęciu obcych posłów;

— liczebności armii i instrukcjach dla dowódców;

— organizacji świąt.

Każdy obywatel miał inicjatywę ustawodawczą.

 

2.) Rada Pięciuset

Po 50 prytanów z każdej fyli pełniło swój urząd przez 1/10 część roku. Obradowano codziennie, na jedną dobę wybierając przewodniczącego, który miał klucze do świątyni, gdzie przechowywano skarb, dokumenty, pieczęć państwa. Rada:

— opiniowała ustawy;

— nadzorowała urzędników przez specjalne komisje;

— zajmowała się dyplomacją, finansami i stanem obronności państwa.

Członkiem rady można było zostać dwukrotnie i pobierało się wynagrodzenie.

 

3.) Urzędnicy

Według Arystotelesa — ok. 700 w Atenach, wybieranych na roczną kadencję. Działali kolegialnie, po dziesięciu; każda fyla musiała być reprezentowana w każdym kolegium.

Wyjątek stanowili stratedzy (dziesięciu), wybierani wielokrotnie.

Archontowie pełnili funkcje religijne, mieli kompetencje reprezentacyjne.

 

4.) Sądy

Co roku wybierano 6000 osób spośród zgłaszających się. Urząd płatny.

O sądzie decydowało dwukrotne głosowanie: pierwsze za winą lub niewinnością, drugie (w przypadku winy) — o karze.

Zgłoś jeśli naruszono regulamin