Rosja w XVIII wieku
Na przełomie XVII i XVIII wieku dochodzi do rozwoju terytorialnego Rosji; zostają przyłączone:
o ziemia czernihowska, siewierska, smoleńska i lewobrzeżna Ukraina, mocą pokoju Grzymułtowskiego (1686);
o twierdza Azow, uzyskana po wojnie z Turcją (1696);
o Ingria, Karelia, Estonia i Inflanty w wyniku pokoju w Nystad kończącego konflikt ze Szwecją (1721).
Piotr I
(1689–1725)
Piotr I zostaje okrzyknięty carem w 1682 roku (mając dziesięć lat); początkowo sprawuje współrządy wraz w bratem przyrodnim, Iwanem V; regentką jest jego siostra przyrodnia, Zofia. W 1689 w wyniku przewrotu dochodzi do władzy, wraz ze stronnictwem Naryszkinów.
Reformy wewnętrzne:
— przyjęcie tytułu Imperatora Wszechrosji (1721);
— powołanie Senatu Rządzącego jako organu doradczego, który od 1711 funkcjonuje zamiast dumy państwowej i jest całkowicie podporządkowany carowi;
— podporządkowanie cerkwi prawosławnej — funkcjonowanie Świętego Synodu;
— zmiany administracyjne — podział na gubernie, prowincje i dystrykty oraz utworzenie colegii zamiast prikazów;
— tabela rang, według których następowały awanse;
— zmiany w armii: regularna, co roku odnawiana, ok. 300 tys. żołnierzy;
— kształcenie oficerów, budowa floty i armat (pułk preobrażeński i siemionowski — najwierniejsze carowi);
— rozwój gospodarczy: manufaktur, handlu, eksportu;
— rozwój kulturalny, wzorowany na modę zachodnią: kawa, cygara, golenie bród, nauka tańców zachodnich, kalendarz juliański, nowy alfabet (grażdanka), założenie Petersburga, w którym powstaje Akademia Morska i Akademia Nauk; w 1712 Petersburg zostaje stolicą.
Po śmierci Piotra władzę obejmuje jego żona, Katarzyna I (1725–1727); a następnie wnuk Piotra I, Piotr II (1727–1730); bratanica Anna (1730–1740); Iwan VI (1740–1741), prawnuk Iwana V, władca-niemowlę, więziony przez Elżbietę Pietrownę (1741–1762). Po jej śmierci władzę, zgodnie z jej wolą, przejął siostrzeniec, Piotr III, obalony przez swoją żonę, Katarzynę II.
Katarzyna II
Semiramida Północy
(1762–1796)
Katarzyna kontynuuje politykę Piotra I, zapoczątkowując system absolutyzmu oświeconego:
— pozyskanie nowej szlachty poprzez przywileje;
— przejęcie na własność dóbr cerkwi prawosławnej;
— pensje dla duchownych;
— zlikwidowanie autonomii kozaków i siczy;
— prawo zsyłania chłopów na Syberię;
— stłumienie powstanie chłopskiego Pugaczowa (1773–1775);
— uzyskanie Krymu po wojnie z Turcją, mocą pokoju w Kuczuk‑Kainardżi (1774): opanowanie Morza Czarnego.
1
isamar