Polska, XVI wiek: gospodarka
Przyczyny ukształtowania się w Polsce gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej:
— dualizm w rozwoju ekonomicznym Europy: dobra koniunktura na płody rolne;
— odzyskanie Pomorza Gdańskiego: 1466.
Metody tworzenia folwarków:
— zagospodarowanie nieużytków;
— wykup nowych ziem;
— włączenie ziem grodzkich: łąk i pastwisk;
— 1423: statut warcki — szlachta ma możliwość usunięcia „krnąbrnego lub nieużytecznego” sołtysa;
— gospodarka ekstensywna.
Przywileje
2
antychłopskie:
1423: statut warcki
ograniczenie wychodźstwa chłopów ze wsi
1496: statut piotrkowski
ograniczenie wychodźstwa — tylko jeden chłop w ciągu roku mógł opuścić wieś lub zmienić zawód
1520: sejm w Toruniu i Bydgoszczy
ustalono wymiar pańszczyzny w wysokości jeden dzień w tygodniu z łana;
1532: kara śmierci dla nieszlachcica za zabicie szlachcica; zakaz opuszczania wsi bez zgody pana;
1543: odebrania chłopom prawa wykupu z poddaństwa; przypisanie chłopów do ziemi;
antymieszczańskie:
taksy wojewodziańskie — wojewodowie ustalali maksymalne ceny na produkty w miastach
zwolnienie szlachty z opłat celnych na produkty własne i sól; zakaz kupowania ziem przez mieszczan poza obrębem miasta
1505: sejm w Toruniu i Bydgoszczy
ograniczenie dostępu do urzędów świeckich i duchownych
ograniczenie praw sądów miejskich, jeżeli przestępcą był szlachcic
1538: zakaz posiadania majątków ziemskich przez mieszczan; nakaz odsprzedania majątków już posiadanych.
Podział szlachty:
— magnateria — najbogatsi
posiada latyfundia, ogromne tereny, własne miasta i wojsko; obejmuje najwyższe urzędy;
— szlachta średnia
właściciele folwarków; kilka do kilkunastu wsi; zaangażowana w reformacje, tworzy literaturę;
— szlachta zagrodowa (zagonowa, zaściankowa)
posiada niewielkie ziemie, które sama uprawia; na terenach wschodnich: Mazowsze, Podole, Żmudź;
— szlachta gołota (nieposesjonaci)
nie posiada ziem, ale posiada herb — prawo do głosowania.
isamar