05 - receptory cz1.pdf - Narządy zmysłów - trzebiotka

2007 by Nixon

RECEPTORY cz1

 receptory to wyspecjalizowane struktury nerwowe, których podstawową funkcją jest odbieranie

i kodowanie informacji

 przyjmujemy z otoczenia ok 10 9 bitów informacji (które są następnie obrabiane, część

przechodzi przez CNS) a generujemy „do” otoczenia ok 10 7 bitów (mowa, ruch etc.)

 PRAWO SWOISTEJ ENERGII MULLERA - każdy receptor jest wyspecjalizowany w

odbiorze określonego rodzaju bodźca, choć może odpowiadać na działanie innego,

nieadekwatnego bodźca, jeśli jego siła jest dostatecznie duża (np. uderzenie w tył głowy daje

efekt w postaci jasnych plam przed oczami)

ślad pamięciowy

poziom świadomości

droga czuciowa

receptor

świat

Przetwarzanie energii bodźca zachodzi dwufazowo („analogowo i cyfrowo”)

Potencjał generujący powoduje miejscowy przepływ prądu i po osiągnięciu pewnej wielkości

zwanej potencjałem progowym wyzwala w pierwszej cieśni węzła nerwu dośrodkowego potencjał

czynnościowy, który jako pojedynczy impuls lub salwa dociera do CNS. Siła bodźca jest

zakodowana w częstotliwości pot. czynnościowych.

przetwornik

bodziec

generator iglic

amplituda

odkształceń

bodziec

(um)

potencjał -50

(mV)

potencjał generujący (lub receptorowy) – przetwarzanie „analogowe”

-80

potencjał +30

(mV)

salwa potencjałów iglicowych (czynnościowych)

-80

2007 by Nixon

Klasyfikacja receptorów:

1) Mechanoreceptory (dotyk, ucisk, wibracja)

2) termoreceptory (temperatura)

3) nocyceptory (bólowe)

4) chemoreceptory

5) fotoreceptory

Klasyfikacja wg Sherringtona:

1) interoreceptory

2) eksteroreceptory

3) telereceptory

4) proprioreceptory

Adaptacja

Każdy receptor charakteryzuje się dodatkowo szybkością adaptacji, możemy zatem wyróżnić te,

które

 adaptują się wolno (toniczne, statyczne) – wysyłają one impulsy przez cały czas trwania

bodźca

 adaptują się szybko (fazowe, dynamiczne)- wysyłają impulsy ze zmniejszającą się

częstotliwością mimo działania bodźca

Ogólnie rzecz ujmując adaptacja jest to obniżenie odpowiedzi receptora pomimo stałej obecności

bodźca. Co ma takie działanie na celu?

1) adaptacja czuciowa dostosowuje częstotliwość odpowiedzi do szybkości narastania i

stosowania bodźca

1. w przypadku receptorów szybko adaptujących się częstość wyładowań wzrasta,

jeśli wzrasta częstość stosowania bodźca – czyli nasz receptor zostanie

pobudzony tylko wtedy jeśli dany bodziec będzie działa dostatecznie szybko

(zapobiega to wytwarzaniu potencjału w odpowiedzi na wolno narastające

bodźce)

2. w przypadku receptorów wolno adaptujących się wyładowania występują ze

stałą częstotliwością tak długo, jak długo działa bodziec

2) w pewnych okolicznościach zmniejsza ilość informacji które dochodzą do mózgu.

Mechanizmy adaptacji:

1) w pierwszym przypadku mechanizm przetwarzania energii jest niezdolny do podtrzymania

potencjału generacyjnego pomimo stałego stosowania bodźca

2) w drugim przypadku generator potencjałów iglicowych staje się niezdolny do utrzymania

ciągu potencjałów – może to być spowodowane np. wzrostem przewodności błony dla

jonów K+, wzrostem aktywności Na/K-ATPazy lub inaktywacją kanałów dla Na

2007 by Nixon

warto pamiętać, że receptory odpowiedzialne za podstawowe parametry organizmu nie posiadają

zdolności adaptacji (pH, ból itp)

Intensywność, lokalizacja i jakość bodźca

Intensywność bodźca jest kodowana przez częstotliwość potencjałów czynnościowych oraz przez

liczbę zaktywowanych neuronów czuciowych. Częstotliwość ta jest proporcjonalna do wielkości

potencjału generacyjnego. Jeśli wzrasta intensywność bodźca to również wzrasta wielkość

potencjału generacyjnego (patrz wykres str 7 – siła bodźca jest proporcjonalna do wielkości

potencjału generacyjnego)

Lokalizacja bodźca odbywa się głównie w korze mózgu i jest nazywany prezentacją topograficzną.

Dodatkowo możemy mówić o:

1) polu recepcyjnym – każdy neuron czuciowy otrzymuje inf. z określonego pola czuciowego

nazywanego polem recepcyjnym. Im mniejsze jest pole tym precyzyjniejsze jest kodowanie

lokalizacji bodźca (najmniejsze pole jest w dołku środkowym oka, podobnie na opuszkach

palców. Na rękach i plecach ciężko umiejscowić punkt mechanicznej stymulacji)

2) hamowaniu obocznemu , dzięki któremu lokalizacja bodźca może być bardziej precyzyjna

bez hamowania obocznego dwa bodźca są rozpoznawane jako oddzielne jedynie wtedy, gdy

działają na dwa pola recepcyjne oddzielone od siebie przez niepobudzone pole

2007 by Nixon

definicje:

 jednostka czuciowa – 1 neuron i wszystkie receptory które unerwia

 pole recepcyjne – obszar z którego informacja czuciowa jest odbierana przez jedno włukno

Jakość bodźca jest kodowana przez:

1) mechanizm oznaczonej linii - bodziec jest zakodowany przez określoną drogę neuronalną,

która jest pobudzana. Dlatego drażnienie drogi w dowolnym miejscu lokalizowane jest w

receptorze (tam skąd „powienien pochodzić” dany bodziec – np. bóle kończyn

fantomowych). Nosi to nazwę Prawa Projekcji

2) bardziej złożony jest mechanizm wykorzystujący wzorzec aktywności w obrębie drogi

nerwowej przenoszącej inf. do mózgu

1. wzorzec kodowania czasowego – ten sam neuron może przewodzić dwa rodzaje

informacji w zależności od tego czy są one w postaci salw potencjałów

czynnościowych czy w sposób ciągły

2. wzorzec kodowanie przestrzennego – np. trzy neurony mogą być potrzebne do

zakodowanie różnych wrażeń smakowych – jeśli pobudzimy wszystkie poczujemy

smak kwaśny, a jeśli tylko dwa poczujemy smak słony

Czucie Skórne

Skóra zawiera receptory przystosowane do odbierania dotyku, bólu i temperatury. W większości są

to włókna bez osłonki mielinowej, przenoszące surowe somatosensoryczne wrażenia mechaniczne.

Chociaż znacznie mniej liczne, grube, zmielinizowane włókna czuciowe kodują ważne informacje

dotyczące czucia dotyku,wibracji i ciśnienia. Czucie temp i bólu jest kodowane przez cienkie

zmielinizowane włókna A i niezmielinizowane włókna C

2007 by Nixon

mechanoreceptory:

1) ciałko Paciniego = dotyk i wibracje

 szybko adaptujące się

 koduje czucie wibracji

 kiedy bodziec mechaniczny odkształca cebulowatą

torebkę, to odkształcenie jest przenoszone na

zakończenie nerwowe i powoduje depolaryzację.

Wielkość potencjału generacyjnego jest proporcjonalna

do wielkości odkształcenia.

 bodziec wibracyjny powoduje stałe wyładowania

ciałka. Za każdym razem kiedy bodziec zanika i

ponownie się pojawia jest generowany potencjał

 występuje tu zjawisko adaptacji (wynika to z

elastyczności torebki)

 jedynie silny bodziec może skutecznie przenieść deformację do rdzenia torebki

 częstotliwość wyładowań koduje częstotliwość wibracji (a nie jej intensywność)

 intensywność jest kodowana przez liczbę potencjałów czynnościowych generowanych przez

każdą deformację a także przez liczbę pobudzonych ciałek

2) Ciałko Meissnera = częstość

 szybko adaptujące się

 małe pole recepcyjne

 informuje o częstości stosowania bodźca

3) Ciałko Merkela

 wolno adaptujące się

 małe pole recepcyjne

 służy do kodowania lokalizacji bodźca

 przetwornikiem energii bodźca nie jest zakończenie nerwowe lecz są nim komórki nabłonka

tworzące tarczkę

05 - receptory cz1.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: