Systemy Polityczne Europy Środkowej i Wschodniej - skrypt 2.doc

SPEŚ CZ. II

45. Podziały polityczne w krajach EŚW <Filips>

Nie mam pojęcia co napisać prócz informacji, że nie wykształciły się tu jeszcze podziały socjopolityczne, a więc de facto nie ma partii politycznych, które są przyporządkowane konkretnym grupom. Elektorat jest płynny, niezdecydowany, poza tym czas istnienia demokrajcji jest za krótki by mówić jakimkolwiek przywiązaniu, czy przyzwyczajeniu, a już na pewno nie o konsolidacji. Duża część partii opiera się na podziale komuchy / niekomuchy (przykład Polski).

Polityka przebiega wokół kwestii: rozliczenia z przeszłością, rzadziej gospodarczych i tego, czy kraj reformować dalej, czy wracać do starego. Partie i politycy mają zresztą obrotowe stanowiska wobec większości tych kwestii. Istnieją także partie etniczne, ale rzadko kiedy są one relewantne.

Co dodać – nie wiem. Na pewno można poszukać czegoś ciekawego w pytaniach o rynku politycznym (tym Achrema) i częściowo o partiach.

46. Systemy wyborcze w wyborach parlamentarnych <Filips>

formuła wyborcza – sposób przeliczenia głosów na mandaty

Formuły większościowe stosowane są tylko: w Polsce (senat) i w Czechach (też senat, większość bezwzględna).

Systemy mieszane występują w 4 krajach:

1.      całkowity hardkor na Węgrzech. Nie daruję Wam tego – 176 deputowanych z 386 wybiera się bezwzględną większością. Jeżeli żaden nie uzyska 50% głosów albo frekwencja nie przekroczy tyluż procent – druga tura. Biorą w niej udział wszyscy, którzy uzyskali minimum 15% głosów, ale nie mniej niż trzech. Jeżeli nie było 50% frekwencji w pierwszym – znowu kandydują wszyscy. II turę wygrywa ten, kto zdobędzie najwięcej głosów. 152 mandaty w okręgach wg Hagenbacha-Bischoffa, a 58 z listy krajowej wg d’Hondta. Też Was kocham.

2.      Litwa – 71 ze 141 posłów było do 2000 roku wybieranych większościowo.

3.      W Rosji połowa składu Dumy większościowo, połowa proporcjonalnie

4.      Ukraina do 2006 również pół na pół.

W pozostałych krajach – wszelkie formuły proporcjonalne.

Bułgaria i Słowacja – okręg krajowy.

Rosja, Litwa, Ukraina – te z wyborów proporcjonalnych również krajowe. Pozostałe mandaty z tych krajów są rozdzielane w okręgach jednomandatowych – ta reguła tyczy się tych większościowych także na Węgrzech, czyli tych 176.

Pozostałe kraje mają okręgu wielomandatowe i przeważa tendencja do tworzenia jak największych okręgów. Wyjątkiem jest polski senat. I tak, według tabelki ze strony 70, której nie widzicie – garsztka statystyki:

-największa średnia wielkość okręgu – Litwa – 20, Czech – 14,3, Chorwacja – 14,0

-najmniejsza – Litwa, 7,6

-Polska – 11,2

-wielkość okręgów – od 4 na Węgrzech i w Rumunii po odpowiednio 28 i 29 w tych samych krajach

-w Czechach ilość okręgów jest warunkowana podziałem administracyjnym (14 okręgów), jednak ilość mandatów zależy od frekwencji (tak jak Achrem napisał – jaki praktyczny naród – tak, dobrze liczycie – to dopiero pierwszy komentarz)

-w Słowenii – 8 11-mandatowych + 2 jedno- gdzie rywalizują przedstawiciele mniejszości narodowych; podobnie jest w Chorwacji, tyle że tam jest 5 mniejszościowców wobec 140 okręgowych

KlauSule zaporowe:

-jednakowe klauzule dla wszystkich: Bułgaria, Ukraina, Słowenia (4%), Chorwacja 5, Estonia, Łotwa, Rosja tak samo. Żeby nie było – w Rosji i na Ukrainie tylko proporcjonalne, żeby nikt Wiktorowi głupot nie pierdolił... Chociaż pewnie i tak by kupił. Ciekawe, czy on widział Antoszewskiego na oczy?

-progi różne – różniaste: Polska (5, 7, 8 – wszyscy zdali RP, więc wiedzą), Litwa – 5 partie, 7 koalicje, Rumunia – 5 i 10; w innych krajach świry przewidują progi zależne od wielkości koalicji, np. Węgry 5 – partie, 10 – koalicja dwupartyjna, 15 – trzy- (jebnięty naród – poza tym, ciekawe jak u nas by policzyli SLD w 1991 – tam chyba były 42 ugrupowania)

Uprawnienia wyborcy:

-można na wybory nie iść

-głosy na listę (czyli kto wchodzi do parlamentu ustalają partyjne aparatczyki pokroju Mao) oddaje się w Bułgarii, Chorwacji i Rumunii

-głos na człowieka się oddaje we: w Polsce, we w Słowenii, w Estonii i na Uotwie oraz na Czechach i w Słowacji, przy czym w dwóch ostatnich MOŻNA skorzystać z czterech głosów preferencyjnych

-najbardziej preferencje mogą wyrazić wyborcy w Rosji, Ukrainie oraz na Litwie i na Węgrzech – 1 głos na kandydata większościowego i jeden na listę, a na Litwie to nawet można osobiście na kogoś. Pamiętając, że na Węgrzech i tak jest burdel. Więcej jak jednym głosem dysponuje także polski wyborca. Do senatu.

A i tak pracę Alberskiego się czyta kilkaset razy lepiej niż te dupczasowe wypociny.

47. Systemy wyborcze w wyborach prezydenckich w EŚW. <Filips>

Powszechne wybory:

Bułgaria, Chorwacja, Litwa, Polska, Rosja (tu musi być namaszczony przez cara Raz-Putina), Rumunii, Słowacji i na Ukrainie. Bezwzględna większość, druga tura – standard. Kadencja z reguły pięcioletnia (w Rosji i Rumunii po 4 – w sumie nie wiem skąd, biorąc pod uwagę piękne tradycje totalitarne obu państw... pewnie się Ceausescu z Iwanem Groźnym w grobach przewracają jak mają miejsce).

Cenna uwaga: bardziej popularni są prezydenci ponadpartyjni, bo muszą zdobyć szerokie poparcie społeczne. Ostatecznie i tak musi wygrać w każdym razie w drugiej turze, więc „ponad 50%” ma, więc moim zdaniem to bez różnicy dla legitymizacji.

W Czechach, Estonii, na Litwie i naszych ukochanych Węgrzech prezydenta wybiera parlament. Największe jaja są w Czechach. Pozazdrościli Węgrom. Odpuszczę wam to – strona 74 dla pasjonatów.

Wszędzie można sprawować jedynie dwie kadencje.

Jeszcze raz pragnę podziękować doktorowi Alberskiemu za tekst odznaczający się bardzo wysokim poziomem niebełkotliwości. Biorąc pod uwagę jaką miał żonę – szacunek.

Aha – nie wiem dlaczego do diabła nie ma tu nawet wzmianki o innych krajach.

48. Rola elit politycznych w procesie demokratyzacji krajów EŚW <Ola>

( roz. I punkt 5,  II „ Demokracje wschodnioeuropejskie” punkt 3)

Podstawą do wyroznienia rodzaju demokratyzacji u Huntingtona było: znaczenie eli polit i opozycji jakożródła demokratyzacji oraz podział na uczestnikow: po stronie rządzącej: demokratyczni i liberalini reformatorzy oraz konserwatyści; po stronie opozycji: umiarkowani demokraci i radykalni ekstremiści. To wlasnie przywódcy polit obalili systemy niedemokratyczne i kierowali procesami dem co zadecydowalo o typie przejścia. A także kto był inicjatorem przemian.

Postawy wobec demokracji:

Można tutaj opisać rodzaje tranzycji Huntingtona: transformacja, przemieszczenie, zastapienie wraz z przykładami państw obrazując role elit- jest to dokładniej

omowione w pytaniu 8 a przyklady państw w kolejnych pytaniach.

Z rozdziału o ograniczeniach demokratyzacji- rola elity polit w tym procesie.

Warunkiem subiektywnym procesu zmiany systemowej jest pojawienie się demokratycznych postaw mas jeszcze w ramach komunizmu, są one skutkiem edukacja której w kom nie było i ktorej musieli się nauczyc ( spol) dlatego proces demokratyzacji był trochę hamowany tzn. Akceptacja kult obywatelskiej opartej na rywalizacji, tolerancji dla przeciwników i partycypacji politycznej. Podobnie przekonanie odnosi się do elit politycznych. Częste przekonanie dotyczy tego ze to masy wymuszają zmiany na polit reprezentantach, działają jak czynnik destrukcyjny. Ale potem musi nastąpic stabilizacja systemu, czyli po prostu musi nastapić faza konstruiwania nowego porządku, , tworzenia demokrtycznych instytucji i procedur, a to mogą zrobić elity polityczne.  W procesie transformacji demokratycznej dominuje pierwiastek elitystyczny i w konsekwencji o jej tempie, charakterze i kierinku decydują elity polityczne. Jednak pod kilkoma wzgledami wpływającaymi na ograniczenie kreatywności:

·         Kulture polityczną należy traktować jako fenomen sytuacyjny. Postawy i przekonania elity o niej oraz wiedza i poglądy co do gry polit nie istnieja w izolacji. Elita lepiej rozumie demokratyzację niz obywatele, jednak nadal pozostaje zakładnikiem przeszłości bliższej komunizmowi, autorytaryzmowi. W konsekwencji nie moga mieć jasnej, spojnej wizji kierunku dalszego rozwoju, dxziałają w sposob koniunkturalny i zachowawczy;

·         Jako zakładnicy przeszłości wg Agha są one dwulicowe w nowej sytuacji. Z jednej strony nawiązuja do przeszlosci, konserwatywnych wart z XIX i XX wieku z tego wzgledu staje się tradycjonalistyczna, postuluje stworzenie systemu poli w ktorym wart dem prxesłania autorytrne dzidzictwo przeszłości. Wraz z taką postawa wracaja protodemokratyczne idee, symbole, uprzedzenia obce wspolczesnej wizji demokracji i społ obywatel. Z drugiej strony transformacja musiała ulec westernizacji- wzorce z Europy zach które się sprawdziły przekonuja do dem, dlatego niezbędna jest pomoc zach w konstruowaniu nowego systemu, który ma byc przez bie zaakceptowany wraz z elitami polit które musza zachowywac się jak w ustabilizowanych dem. Wrzenie ze elity tylko formalnie sa przywiązne do dem, a narzucone im zasady sa sprzeczne z ich przekonaniami.

·         Powinno się mówić o jednej elicie poli jesli chodzi o sposob komunikowania się ze społ. zasadniczym celem elity pozostaje depolityzacja społeczeństwa, nie sa skłonni traktowac społ jako partnera w transformacji, próbują elimninować tendencje partycypacyjne. Nieufność my a oni. Dązą do skupienia władzy ale pojawia sie opozycja. Co znalazło wyraz w sposobie   instytucjonalizacji partii polit, slabe zakorzenie partii w społ, bierni obserwatorzy zmian.

49. Formy antykomunizmu w procesie transformacji ustrojowej <Filips>

Wikipedia rzecze:

Antykomunizm to polityka zwalczania komunizmu poprzez próby wykazania jego słabości w rywalizacji z systemem kapitalistycznym bądź innymi np. narodowo-syndykalistycznym czy korporacjonistycznym.

W zależności od danej sytuacji oraz konkretnego ugrupowania walka z komunizmem może odbywać się przy pomocy propagandy, środków prawnych, jak i zbrojnie.

Antykomunizm posługuje się również hasłami o pochodzeniu religijnym i filozoficznym, z jednej strony atakując ideologię komunistyczną, zwłaszcza za jej oderwanie się od tradycyjnej organizacji społeczeństwa, z drugiej zaś - problemy rzeczywistych państw określających się jako komunistyczne, takie jak niedemokratyczny, a często wręcz totalitarny charakter, ograniczenia wolności osobistej itp. W III RP grupy antykomunistyczne dążą do pozbawienia byłych członków, względnie wysokich funkcjonariuszy PZPR możliwości sprawowania władzy. W tym celu domagają się przeprowadzenia dekomunizacji.

Abstrahując od tej definicji, antykomunizmem w kontekście tego pytania będzie wszelka forma opozycji wobec czerwonego reżimu. Tak więc będą to wszelkie ugrupowania typu forum (wcześniejsze pytania, np. „Solidarność”, ukraiński „Ruch”), ale także formy walki, protestów, jakieś krwawe przewroty w Rumunii. Można powiedzieć, że oprócz otwartej walki, czy manifestacji stosowano propagandę podziemną, sprzeciwiali się intelektualiści (Karta 77 w Czechosłowacji), także w pracach wszelakich.

50. Formy rządu w państwach Europy ŚW <Ola>

( roz. III „ Demokracje środkowoeuropejskie”)

Parlamentaryzm i prezydencjalizm

Ustanowienie rządów demokratycznych na gruzach systemu autokratycznego oznacza stworzenie zupełnie nowego systemu powiązań między władzą ustawodawcza a wykonawczą. Wymaga to głębokich zmian instytucjonalnych. W więkoszości krajów w okresie komunizmu istaniał urząd prezydenta ( w latach 70 zastapiony Rada Państwa a w Polsce w 1952), formalnie powoływane przez parlament gabinety. Jednak nie było równowagi między parlamentem, rządem, prezydentem, przewidujący np. odpowiedzialność egzekutywy przed legislatywą oraz nie uwzgeldniał politycznej autonomii obu władz. Rezygnacja partii sprawującej monopol nad tymi rodzajami władz prowadzi do nieuchronnych zmian. Po uwage mogły byc tylko brane te modele władz, ktore sprawdziły się na zachodzie. Wybor między prezydencjalizamem a parlamentaryzmem może przespieszyć konsolidaję demokracji lub ją zahamować. Tam gdzie sa niestabilne ugrupowania skłania do opowiedzenia się za silna władzą prezydencką.

Charakterystyka parlamentaryzmu: uzależnienie gabinetu od poparcia większości parlamentarnej, koniecznośc uzyskania wotuma zaufabia i możliwośc otrzymania wotum nieufności, odpowiedzialonośc prlamentarna rządu solidarna, przedterminowe rozwiazanie parlamentu przez egzekutywę ( wzajemna zależność władz).

Prezydencjalizm: jednoosobowość egzekutywy ( prezydent głowa państwa i szef rządu), wybierany w wyb powszechnych na z góry okreslona kadencję, odpowiedzialny przed elektoratem,a przed nim odpowiedzialini indywidualnie ministrowie. Niezależność władz.

Semiprezydencjalizm:  dualizm władzy wykonawczej ( prezydent i premier), rola prezydenta w formułowaniu gabinetu, rozwiązanie przedterminowe parlmentu, weto wobec ustaw.  Zależnośc władz.

Krajom EŚW polecano parlmentaryzm poniewaz prezydencjaloizm to koncentracja władzy w rękach jednostkià dyktatura i jest bardziej podatny na przewrot wojskowy, nie chroni mniejszości i nie sprzyja tworzeniu partii politycznych.. Wg Lijpaharta w parlamentaryzmie osiąga się lepsze efekty gospodarcze, polityczne i społeczne. System parlm: Węg, Czechy, Bułg, Słowacja, a prezydencjalizmu Rosja, Biał, Uk i początkowo Polska.

PRLAMENTARYZM I PREZYDENCJALIZM W EŚW. POZYCJA GŁOWY PAŃSTWA

Semiprezydencjalizm na Biał, ale tam równowaga władz nie zostały zachowana. Szczegolna cechy systemu politycznego biał w latach 1994-96 był monizm egzekutywy, czyli całkowite podporządkowanie prezydentowi. Systemu polityczne najbardziej zbliżone do semi prezydencjalizmu wystepuja w Ros, Biał, Chor, Rum. W tych panstawach głowa panstwa pochodzi z wyborow powszechnych, ale wyposażona jest w kompetencje umożliwiajace znaczny wpływ na działanieparl i gabinetu. Rząd jest rządem prezydenckich bo jego egzystencja zależy głównie od głowy państwa ( weto z wyjątkiem Chor) i zyskują możliwość kształtowania ustaw ( dekrety). Konstytucja Rosji z 1993 umozliwia prezydentowi rozwiązania parlam, nie tylko gdy nie tylko w razie nie uzyskania weta zaufania, ale także w wyniku nieuchwalenia wotum nieufności dla rządu lub odmowy wotum zaufania ( po uplywie roku), decyduje on o tym samodzielnie. Styl dzialania B. Jelcyna, F. Tudjamana, I. Iliescu, A. Łukaszenki ( zmusil Radę Najwyższej Białorusi w 1993). Rumunia: gdzie elementy autorytaryzmu wynikają z cech kulturowych, brak tradycji demokratycznych lub zarządzanie referendów (Ros, Biał).

Parlamentaryzm zracjonalizowany/ ze wzmocniona pozycją prezydenta:

Przypadek polski rozwiązań instytucjonalnych wyróżnia 5 faz: 1. normaytywny semiprezydencjalizm ale nie faktyczny, prezydentura Jaruzelskiego2. normatywny i faktyczny semiprezydecjalizm, Wałęsa do momentu malej konstytucji 3. ograniczony semi prezydencjalizm po wejściu małej konstytucji 4. ewolucja w kierunku parlamentaryzmu po wyborach prezydenckich z 1995 5. zracjonalizowany parlamentaryzm gabinetowy, konstytucja 1997. W ramach trzeciej fazy wyróżnia się dwa okresy: współdziałanie z gabinetem postsolidarnościowym H. Suchockiej oraz współzamieszkiwanie z koalicją SLD-PSL po wyborach 1993. Jaruzelski nie korzystałz uprawnień. Wałęsa nawet uformował gabinet J. Bielecki.w wyb 1991 ale sprzeciwiła sie UD i desygnował Olszewkiego, ale 1992 wystąpił z inicjatywa jego odwołania. Mała konstytucja zmodyfikowała model podziału władz, ograniczyla upr prezydenta ( zawęzyła mozliwości rozwiąznia parl i ograniczyła wpły na powoływanie gab- nie może blokowac kandydatur, posiadał władzę rezerwową gdy partie nie stworza koalicji np.1993 koalicja SLD-UP musiał desygnować Pwlaka mimo niechęci; nie może wystepowac z inicjatywa odwolania premiera i zmian w skałdzie RM- tylkokonstuktywne wotum nieufności ( odwołał gab Suchockiej bo parl nie zgłosil kandydatury). To były czasy koabitacji.

A. Kwaśniewski w 1995 wygrywa wyb z tego samego obozu co gab i konstytucja 1997 ograniczala kompetencje prezydenta: niemoże przedterminowo rozw parlm nawet gdy jest skonfliktowany z rządem; nie moze przeciwstawić się decyzji premiera o zmianch w składze RM; obniżenie większości wymaganej do odrzucenia weta prezydenckiego 2/3 na 3/5. równocześnie został wzmocniona pozycja gab- konstruktywne wotum nieuf i wniosek o zmianie przechodził 231 głosami.

Parlamentaryzm klasyczny: Czechy, Słowacji, Węgry i mimo  wyb powszechnych na prezydenta Buł i Słowenia. Władza wykonawcza skoncentrowana jest w gab forowany,m przez większość parl. Ogr upr pr...