Jak zdobyć informację.pdf

Jak zdobyæ informacjê

W Cyberiadzie Stanis³awa Lema jest zamieszczona opowieæ szczególna, sk³a-

niaj¹ca do refleksji czy Mistrz ju¿ w 1965 roku przewidzia³ powstanie technologii

informacyjnej? Chodzi o opowieæ o nieco d³ugim tytule Wyprawa szósta, czyli jak

Trurl i Klapaucjusz demona drugiego rodzaju stworzyli, aby zbójcê Gêbona pokonaæ.

Ów Gêbon by³ zbójc¹ dyplomowanym i ¿¹dnym wiedzy wszelakiej, byle prawdziwej.

Dwaj konstruktorzy, chc¹c uciec, ofiarowali mu maszynê, która z przypadkowych

ruchów cz¹steczek powietrza wybiera³a sensowne informacje i drukowa³a je na ta-

mie papierowej. Gêbon zosta³ przysypany wiedz¹ równie prawdziw¹, co bezu¿yteczn¹

... o tym, jaki pocz¹tek Drugiej ksiêgi d¿ungli napisa³by Rudyard Kipling, gdyby go

wtedy brzuch bola³, i o czym myli zmartwiony niezamêciem wieloryb, i jakie s¹ zalo-

ty mi³osne muchatek trupnych, i jak mo¿na za³ataæ stary worek, i co to jest strzyb³o,

i czemu siê mówi szewc i krawiec, a nie krawc i szewiec ...

Coraz szybszy dostêp do informacji sprawia, ¿e nadchodz¹ czasy, w których proble-

mem bêdzie nie zdobyæ informacje, tylko nie daæ siê nimi przysypaæ. Na szczêcie techno-

logia informacyjna, otwieraj¹c szeroko kana³y dostêpu do wiedzy, wypracowuje tak¿e

metody selekcji i weryfikacji informacji.

Ka¿de ród³o informacji mo¿na oceniæ pod k¹tem:

dostêpnoci,

zawartoci,

wiarygodnoci.

Dostêpnoæ okrela, jak szybko i w jakich warunkach otrzymamy potrzebn¹ infor-

macjê. Liczy siê czas od momentu sformu³owania zapotrzebowania do momentu uzy-

skania odpowiedzi. Przy takich za³o¿eniach technologia informacyjna nie zawsze wy-

grywa z tradycyjnymi ród³ami informacji. Je¿eli chcemy siê dowiedzieæ, co to jest np.

siwuszka, to musimy w³¹czyæ komputer, poczekaæ, a¿ uruchomi siê system operacyjny.

W tym czasie mo¿emy poszukaæ p³yty z encyklopedi¹, w³o¿yæ j¹ do czytnika, odcze-

kaæ, a¿ siê uruchomi i wpisaæ szukane has³o. Znalezienie odpowiedzi w Internecie mo¿e

trwaæ jeszcze d³u¿ej. Gorzej, gdy w pobli¿u nie ma komputera. W takich sytuacjach

zwyk³a, papierowa encyklopedia mo¿e okazaæ siê skuteczniejsza. To jest tak¿e powód,

dla którego musimy sami zapamiêtywaæ podstawowe informacje (nie zawsze mamy

encyklopediê pod rêk¹). Rozwój informatyki (prawo Moorea!) i telekomunikacji po-

2. Jak zdobyæ informacjê

Ryc. 2.1. Wearable PC. Ten mê¿czyzna nosi ze sob¹ swój komputer.

Polecenia wydaje za pomoc¹ urz¹dzenia trzymanego w rêku dla ce-

lów reklamowych (zwykle nosi go w kieszeni), wyniki widzi na mi-

krowywietlaczu

zwala ¿ywiæ nadziejê, ¿e ju¿ nied³ugo stan¹ siê powszech-

nie dostêpne urz¹dzenia dysponuj¹ce szybkim ³¹czem do

Internetu, jak na ryc. 2.1. Nie nale¿y jednak specjalnie

liczyæ na to, ¿e nie trzeba bêdzie siê wtedy uczyæ. Dopó-

ki kto nie opracuje komputera sterowanego mylami,

zawsze szybciej bêdzie poszukaæ we w³asnej pamiêci ni¿

w komputerowej.

Zawartoæ informacji (poziom szczegó³owoci) okrela, ile jej otrzymamy w odpo-

wiedzi na zadane pytanie. Wbrew pozorom najczêciej nie zale¿y nam na pe³nej infor-

macji na dany temat (np. gdy na has³o siwuszka otrzymamy tysi¹cstronicowy Wstêp

do ornitologii ptaków Ameryki), dlatego zwykle poszukiwania zaczyna siê od ency-

klopedii oferuj¹cej krótkie, czêsto jednozdaniowe opisy. Dopiero, gdy to nam nie wy-

starcza, siêgamy g³êbiej, do opracowañ bardziej specjalistycznych.

2.1. Jakoæ i poufnoæ informacji oraz ochrona

praw autorskich

£atwoæ uzyskiwania informacji nie oznacza automatycznie jej wysokiej jakoci.

Informacja mo¿e byæ b³êdna ju¿ u samego ród³a, a swój udzia³ w przek³amaniach wno-

sz¹ tak¿e ró¿nego rodzaju porednicy. W praktyce stosunkowo rzadko mamy do czynie-

nia z oryginalnymi ród³ami informacji (w zasadzie tylko przy transmisji telewizyjnej

na ¿ywo Ma³ysz leci, leci, leci!). Najczêciej dociera do nas informacja z drugiej lub

dalszej rêki (opowiem ci, co widzia³em na placu ¯o³nierza). Ka¿dorazowo musimy

podj¹æ decyzjê, na ile mo¿emy wierzyæ temu, co us³yszelimy czy zobaczylimy (wêch

i dotyk wydaj¹ siê tu byæ najpewniejsze), dlatego ród³a i kana³y informacji dzielimy na

mniej lub bardziej wiarygodne. Bardziej wierzymy, ¿e w procesorze znajduje siê kilka-

set tysiêcy tranzystorów, gdy przeczytamy o tym w encyklopedii, ni¿ gdy powie nam to

kolega notoryczny ³garz. Bardziej wierzymy informacji uzyskanej z kilku niezale¿-

nych róde³ ni¿ z jednego (ryc. 2.2). Czêsto pomoc¹ mog¹ s³u¿yæ tak¿e uniwersalne

zasady oddzielania prawdy od plotki.

2.1. Jakoæ i poufnoæ informacji oraz ochrona praw autorskich

Ryc. 2.2. Informacja potwierdzona

przez inne ród³a jest wiarygodniej-

sza pod warunkiem, ¿e s¹ to ród³a

niezale¿ne

1. Je¿eli informacja oddzia-

³uje na nasze emocje, jest to

plotka (chyba, ¿e rzecz dotyczy

muzyki czy ogólnie sztuki).

2. Je¿eli informacji nie mo-

¿emy zweryfikowaæ za pomo-

c¹ niezale¿nego ród³a, jest to

plotka lub k³amstwo.

Na tê, wynikaj¹c¹ z dowiadczenia, wiedzê w wypadku technologii informacyjnej

nak³ada siê nowy czynnik informacje uzyskane z komputera wydaj¹ siê bardziej praw-

dopodobne. Wiadomoci nieprawdziwe, us³yszane lub przeczytane w gazecie od razu

klasyfikujemy jako bzdurê, przeczytane na ekranie komputera czêsto s¹ przyjmowane

w dobrej wierze. Zapomina siê, ¿e za ka¿d¹ z nich stoj¹ nie maszyny, a ludzie progra-

my komputerowe raczej nie tworz¹ informacji one j¹ przetwarzaj¹ (i to te¿ pod dyk-

tando cz³owieka).

Eksperyment wyszukiwanie b³êdów

Jedna osoba w klasie przygotuje stronicowy dokument tekstowy zawieraj¹cy kilkanacie

b³êdów ortograficznych i logicznych. Klasê dzielimy na dwie grupy. Zadaniem pierwszej ma

byæ zaznaczenie wszystkich b³êdów na dokumencie wydrukowanym na papierze, drugiej

na wywietlanym na monitorze (np. innym kolorem w edytorze tekstów). Nastêpnie oblicza-

my, ile b³êdów (rednio) w przeci¹gu trzech minut znalaz³a pierwsza, a ile druga grupa.

Nawet jeli uwzglêdniæ, ¿e b³êdy na ekranie zaznacza siê wolniej, to i tak otrzymane ró¿ni-

ce powinny byæ istotne. Nie wiadomo, czy to jest nasza cecha wrodzona, czy nabyta. Bada-

nia trwaj¹.

Informacja czêsto mo¿e byæ i jest towarem, mo¿e te¿ byæ poufna i przeznaczona dla

w¹skiego grona odbiorców. Dotyczy to nie tylko tajemnic wojskowych, ale tak¿e han-

dlowych czy bankowych. Przekazywanie ich ogólnodostêpnymi ³¹czami (np. przez In-

ternet) oznacza, ¿e mog¹ je przeczytaæ osoby niepowo³ane. Straty z tego powodu mog¹

byæ czasami ogromne, dlatego wa¿ne informacje s¹ obowi¹zkowo szyfrowane. Polega

to na zastêpowaniu znaków w dokumencie innymi znakami w cile okrelony i znany

jedynie osobom wtajemniczonym sposób, zwany kluczem. Tylko osoba dysponuj¹ca

kluczem jest w stanie odczytaæ treæ dokumentu. Sporód ró¿norodnych technik szyfro-

2. Jak zdobyæ informacjê

wania najpopularniejsz¹ jest algorytm DES (ang. Data Encryption Standard). Wyko-

rzystuje on dwa rodzaje kluczy: publiczny, który odbiorca wiadomoci przekazuje wszyst-

kim nadawcom, i prywatny znany tylko odbiorcy. Informacja zaszyfrowana kluczem

publicznym mo¿e byæ odczytana tylko za pomoc¹ klucza prywatnego, wiêc nic nie stoi

na przeszkodzie, ¿eby j¹ przekazywaæ przez Internet (ryc. 2.3).

Ryc. 2.3. Algorytm DES zapewnia bezpieczne przekazywanie informacji w Internecie

Abstrakcyjnoæ informacji sprawia, ¿e czêsto wydaje siê ona bezpañska. Tak jednak

nie jest. Informacja jest zapisem intelektualnej dzia³alnoci cz³owieka i przys³uguje jej

ochrona prawna. W wypadku cytowania krótkich tekstów konieczne jest podanie ich

ród³a. Je¿eli informacja ma charakter dzie³a (powieæ, obraz, zdjêcie, film, muzyka,

strona WWW), to komercyjne (handlowe) jej wykorzystanie wymaga zgody autora,

czêsto te¿ wykupienia odpowiednich praw. Dlaczego? Praktyka uczy, ¿e inaczej auto-

rom nie op³aca³oby siê tworzyæ tych dzie³. Produkty niematerialne, jak: programy, zdjê-

cia, nagrania, filmy, strony WWW, maj¹ te same prawa, co produkty materialne: rowery,

auta, magnetofony, radia. Bez zgody producenta nie mo¿na ich te¿ kopiowaæ i sprzeda-

waæ.

2.2. Wyszukiwanie informacji z encyklopedii multimedialnych

2.2. Wyszukiwanie informacji z encyklopedii

multimedialnych

Do encyklopedii siêgamy wtedy, gdy potrzebna jest nam konkretna informacja. Na

ogó³ nie szukamy d³ugich i szczegó³owych opracowañ danego tematu, potrzebne nam

s¹ krótkie, ale pewne dane. Kiedy urodzi³ siê Juliusz S³owacki? Co to jest anekumena?

Kto napisa³ Nowele dla Marcii Leonardy? Jakie wydarzenia historyczne mia³y miej-

sce w roku 1002? Jak brzmi¹ pierwsze takty Sonaty Ksiê¿ycowej Ludwiga van Beetho-

vena? Kto re¿yserowa³ film Dolce Vita? Kim byli moi s³ynni imiennicy?

Korzystaj¹c z tradycyjnej, papierowej encyklopedii, mielibymy k³opot z odpowie-

dziami na te ostatnie pytania. Po prostu typowe encyklopedie umo¿liwiaj¹ wyszukiwa-

nie informacji tylko wed³ug jednego klucza (na jeden sposób), np. gdy znamy autora, to

mo¿emy odszukaæ, jakie utwory napisa³, ale znaj¹c utwór, trudno by by³o odszukaæ

autora. Podobnie jest z muzyk¹, filmami.

Encyklopedie multimedialne przekraczaj¹ barierê miêdzy informacj¹ tekstow¹ a gra-

ficzn¹, filmow¹, dwiêkow¹. Mo¿emy przeczytaæ biografiê kompozytora, ale te¿ i obej-

rzeæ zdjêcie, wys³uchaæ fragmentów jego najlepszych utworów. Mo¿emy nie tylko prze-

czytaæ, jak dzia³a silnik parowy, ale i zobaczyæ to na animowanym filmie.

Nie spodziewajmy siê jednak zbyt wiele. Je¿eli w encyklopedii maj¹ siê znaleæ

informacje prawie o wszystkim, to musz¹ byæ si³¹ rzeczy powierzchowne. Encyklope-

diê nale¿y traktowaæ jako punkt startowy do dalszych, bardziej pog³êbionych poszuki-

wañ. Co wa¿ne, informacjom encyklopedycznym mo¿emy ufaæ, gdy¿ s¹ opracowywane

przez zespo³y wzajemnie siê uzupe³niaj¹cych specjalistów.

Pos³ugiwanie siê encyklopedi¹ jest

w maksymalnym stopniu uproszczo-

ne. Zwykle wystarczy tylko zacz¹æ

wpisywaæ szukane has³o, a program

automatycznie rozpoczyna jego wy-

szukiwanie. Czêsto encyklopedia

umo¿liwia znalezienie wszystkich ha-

se³ zawieraj¹cych podane s³owo. Jest

to szczególnie wygodne, gdy chcemy

znaleæ wszystko np. na temat ¿eglar-

stwa czy filmu (ryc. 2.4). Niektóre wy-

dawane na p³ytach encyklopedie maj¹

swoje internetowe odpowiedniki (nie-

stety zwykle bez rozbudowanego ma-

teria³u multimedialnego). Takie roz-

wi¹zanie umo¿liwia aktualizowanie na

bie¿¹co zarówno treci, jak i liczby

hase³.

Ryc. 2.4. W encyklopedii multimedialnej ³atwo znaleæ

wszystkie has³a zawieraj¹ce dane s³owo

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: