KULTURA MASOWA
1.Kultura
A)Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania). Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsamiana z cywilizacją. Kultura musi mieć symboliczne formy ekspresji, pewne wzorce, porządek czy też regularność. Być może najogólniejszym i koniecznym atrybutem kultury jest komunikacja, jako że kultura nie mogłaby się udać bez komunikacji.
B)Cechy kultury:
1 Tworzona i podtrzymywana kolektywnie,
2 Otwarta na ekspresję symboliczną,
3 Uporządkowana i wartościowana w różnicujący sposób,
4 Systematyczne wzorce,-uwarunkowane historycznie
5 Dynamiczna i zmienna,
6 Zlokalizowana przestrzennie,
7 Komunikowalna w czasie i przestrzeni.
2.Kultura masowa - definicje
A)Definicja wg. „Słownika terminologii medialnej”:
Kultura masowa (z ang. mass culture) - kultura dominująca w społeczeństwie masowym z jego masową produkcją i konsumpcją; jej istotnym elementem jest publiczność mediów masowych - rozproszenie przestrzenne, brak kontaktu fizycznego, powstaje na skutek oddziaływania tych samych podniet o szerokim zasiegu. K. m. charakteryzuje się homogenicznością wytworów kultury i homogenicznością wzorów korzystania z nich, czyli uczestnictwa w kulturze. Pojęcie k. m. spotyka się z krytyką od chwili pojawienia się w latach 30. XX w. zarówno ze strony jej obrońców jak i atakujących ja – ale o tym później.
B)KULTURA MASOWA to film, radio, telewizja i kino, masowa prasa, wielonakładowe wydawnictwa książkowe i broszurowe, muzyka popularna i młodzieżowa oraz wiele innych form prezentowanych na szeroką skalę. Kultura masowa to zjawisko specyficzne dla XX stulecia, które według wielu badaczy ma ogromny wpływ na kształt współczesnej cywilizacji. Uważają oni, że specyfika niesionych przez nią treści prezentuje nową publiczność o odmiennym systemie wartości niż kiedyś.
C) KULTURA MASOWA - jak podaje słownik socjologiczny to homogeniczna kultura tworzona w nowoczesnych industrialnych i postmodernistycznych społeczeństwach, upowszechniana lub/i popularyzowana przez środki masowego przekazu, obejmująca standardowe wartości, normy, opinie, style życia, poglądy, sztukę, modę i dobra materialne. Kultura masowa ściśle związana Kultura masowa ściśle związana jest z takimi pojęciami jak kultura popularna czy społeczeństwo masowe. Jako zjawisko socjologiczne zagadnienie kultury masowej rozpatrywała Antonina Kłoskowska, zarysowując jego ogólny charakter: „O kulturze masowej mówimy wówczas, gdy identyczne treści z niewielkiej liczby źródeł nadawane są w tym samym lub zbliżonym czasie ku wielkim masom ludzkim i są dla nich przedmiotem percepcji.” Kultura masowa nie jest zjawiskiem ostatniej doby. Narasta stopniowo od dwóch co najmniej stuleci. Narodziła się jako produkt wtórny rewolucji przemysłowej wraz z industrializmem i urbanizacją i niemal od początku swojego istnienia stała się przedmiotem krytycznych refleksji i niepokoju intelektualnych sfer. .
D)PODSTAWOWE KRYTERIA :
-UNIFORMIZACJA, czyli pozbywanie natury ludzkiej jej różnorodności, indywidualnych, odrębnych cech własnych,
- KRYTERIUM ILOŚCI – ogromna liczba powielanego przekazu,( trudno wyrazić w liczbach granice masowej recepcji. ) np. ogromne nakłady prasy, itd., pozwalają na dotarcie do jak największego audytorium
- STANDARYZAJCI – jednolitość nadawanego przekazu, ciagle powielanie tych samych form przekazu,
- KOMUNIKACJI- sformalizowanie i urzeczowienie dróg przekazu- używanie środków masowego przekazu aby dotrzeć do odbiorcy, co zapewnia szybka komunikacje o ogromnym zasięgu , jak również umożliwia to równoczesność, współczesność recepcji- w jednej sekundzie przekaz odbiera ogromna rzesza ludzi.
- ORGANIZACJI- brak bezpośredniego kontaktu nadawcy przekazu kulturalnego z odbiorcą- kontakt wyłącznie pośredni poprzez korespondencje lub badania rynku, opinii publicznej. Powstanie nowej więzi miedzy autorem a odbiorcą, (przykład barda !).
- KOMERCJALIZACJA – traktowanie kultury jako towaru który musi się sprzedać – stosowanie zasad wolnego rynku w odniesieniu do kultury- nie liczy się indywidualizm, geniusz autora, szokowanie, prowokowanie, intelektualne wyzwanie i stymulacja jak ma to miejsce w sztuce wysokiej, najważniejszy jest zysk, jak również jej przystępność dla statystycznego odbiorcy, Dlatego przyciąga jego uwagę kolorowymi, intensywnymi, krzykliwymi, rzucającymi się w oczy tytułami, itd .
- PUBLICZNOŚĆ MASOWA- jest w opozycji do tradycyjnej publiczności, wykazuje co prawda charakterystyczne cechy typowego audytorium , tzn. jest luźnym, ugrupowaniem charakteryzującym się pewna wspólnotą zainteresowań, wiedzy, potrzeb i ocen, jednakże cechuje się również rozproszeniem przestrzennym i powstaje ona w wyniku oddziaływania tych samych podniet o szerokim zasięgu. Podchodzi się do niej jak do wielkiej szarej masy , mającej podobne gusta, upodobania, pomimo jej heterogeniczności, brak zaspokajania indywidualnych potrzeb jednostki.
3.Społeczeństwo masowe :
A)CECHY:
- zurbanizowane i uprzemysłowione- wysoki rozwój przemysłowy i techniczy jak zarówno dominacja kultury miejskiej.
- zanik pierwotnych więzi- w tych społeczeństwach dominują więzi umowne, konwencjonalne
- atomizacja- wzajemne relacje międzyludzkie upodabniają ludzi do atomów , związki między nimi można określić jako czysto umowne przelotne i sporadyczne , a nie prawdziwie społeczne i dobrze zintegrowane
- zanik porządku moralnego ukształtowanego przez pokolenia, brak jednoznacznego systemu moralno-etycznego.
-alienacja- jednostka musi w coraz większym stopniu polegać wyłącznie na sobie , ma do dyspozycji coraz mniej wspólnot, instytucji, w których odnajduje tożsamości
- alfabetyzacja – wzrost wiedzy i edukacja najniższych warstw pozwala dotrzeć do większej rzeszy odbiorców,
- nadmiar wolnego czasu- potrzeba zagospodarowania go , rozrywki prostej i przyjemnej nie zmuszającej do wysiłku intelektualnego- chęć odpoczynku po pracy, który nastawiony jest na odbiór, nie na analizę i myślenie.
- demokratyzacja- w demokratycznych społeczeństwach, każdy(masy) ma wpływ na wygląd państwa, zdanie opinii publicznej co może również prowadzić do tyranii ciemnych mas.
-podatność mas na wpływy elit i rządzących- przykład- nazistowskie Niemcy
- wpływ mas na elity
-interakcja pośrednia- oddziaływanie jednych na drugich bez bezpośredniego kontaktu nadawcy i odbiorcy- przykład administracja, obywatel
- rutynizacja pracy
-konsumpcyjny charakter społeczeństwa- ludzi postrzega się jako biernych konsumentów podatnych na manipulacyjny wpływ środków masowego przekazu
3. Geneza powstania kultury masowej
A)Okoliczności historyczno- społeczne rozwoju kultury masowej:
- rewolucja przemysłowa XVIII w.-nagromadzenie nowych rozwiązań technicznych, swoisty boom w dziedzinie wynalazków i udogodnień, w pracy od pracownika wymagano coraz mniej kreatywności( mechanizacja i podział pracy)
- rewolucja demograficzna – znaczący wzrost liczby ludnościi na terenach państw rozwijających się gospodarczo i przemysłowo- przykładem może być Anglia
- wielka migracja mas ludzkich z terenów wiejskich do ośrodków miejsko- przemysłowych a co za tym idzie wykorzenienie typowo rolniczego przywiązania do ziemi, destrukcja zwartych społeczności wiejskich ,w tym także niemożność przeniesienia kultury ludowej na nowy grunt jakim stało się miasto upadek religii oraz sekularyzacja społeczeństwa ,na wsiach ludzie znali się poprzez co nie byli anonimowi, mowa tu o więzach sąsiedzkich, rodzinnych, natomiast w wielkich aglomeracjach stawali się częścią wielkiej masy podobnej do siebie pod wieloma wzglądami
- alfabetyzacja wśród mas robotniczych- zwiększa to grono potencjalnego odbiorcy masowego przekazu, czyli początkowo prasy, umiejętność czytania przestaje być elitarna
- wzrost wolnego czasu wśród robotników za sprawa działań związków zawodowych jak i wprowadzeniu produkcji taśmowej co pociągnęło za sobą dokładniejszy podział obowiązków, robotnik potrzebował łatwej i przystępnej rozrywki, aby odpocząć od męczącej psychicznie i monotonnej pracy
-pojawienie się kina
- rozwój technologii- pojawienie się nowych źródeł przekazu – radio, TV, a także w późniejszym czasie komputerów osobistych i Internetu.
DWIE TEORIE :
A) silnie związaną z teoria marksistowska - upatrująca powstanie i kształtowanie się masowej świadomości kulturowej w praktyce przedrewolucyjnej proletariatu. Kulturze robotniczej brak było takiej systemowości, jaką odznaczała się kultura ludowa. W kulturze robotniczej wiele było zapożyczeń wartości zaadoptowanych przez proletariat a autorstwa zewnętrznego, przeważnie wykształconych i wysoko wykwalifikowanych inteligentów. Klasa robotnicza nie stanowiła, zatem wspólnoty kulturowej czy konsumpcyjnej, była natomiast wspólnotą ideową.
B)Druga teoria głosi zatem, że kultura masowa czy kultura o zasięgu masowym jak zwykło się mówić zrodziła się na skutek pojawieniasię środków masowego przekazu takich jak: druk, radio, telewizja. Rozważa się ją w tej teorii jako wyraz zrodzenia się masowych potrzeb o charakterze raczej techniczno – estetyczno niż ideologiczno – estetycznym. Obie te teorie mają zarówno swoich zwolenników jak i przeciwników.
4. Kształtowanie upodobań masowych.
Jak kształtuje się rynek masowy dla kultury popularnej? Przede wszystkim czy to dla nabywcy czy dla sprzedającego gust indywidualny stał się nieekonomiczny i to skutecznie hamuje jego rozwijanie. Cały proces wychowawczy odpowiednio przygotowuje ludzi. Aprobata grupy i wspólność upodobań zastępują autorytet i indywidualne moralne oraz estetyczne osądy i standardy.
Czy można o upodobaniach mas powiedzieć coś poza tym, że są to upodobania podzielane przez wiele osób? Czy ujednolicenie ich osiągnęło przez sprowadzenie do „najniższego wspólnego mianownika”? Nie ma, zdaje się, wystarczających podstaw do przypuszczeń jakoby ninjiższe gusty były najpowszechniejsze. Producenci nie są zainteresowani w obniżaniu gustu czy też w schlebianiu gustom raczej niskim niż wysokim. Dążą do zaspokojenia dominującej przeciętnej gustów, którą poprzez reklamę starają się jak najbardziej zbiżyć do średniej przeciętnej. Ani jednej ani drugiej z tych przeciętnych nie można utożsamiać z najniższym wspólnym mianownikiem.
5. Fetysze kultury masowej:
A) co to jest FETYSZ ?
FETYSZ- (Według słownika języka polskiego) w religiach pierwotnych przedmiot naturalny, np. kamień, drzewo lub wytworzony, np. figurka, któremu przypisywano magiczną moc, przedmiot kultu, bóstwo.
B)FETYSZ W POPKULTURZE :
- sława młodość , sukces, piękno
MŁODOŚĆ to większa emocjonalność, odwaga, aktywność w wykorzystaniu możliwości
dostarczanych przez życie. Osiąganie, a przede wszystkim zachowanie młodości staje się
celem, wartym działania
SUKCES, jest drugim stałym składnikiem świata wartości podsuwanym przez kulturę
masową, wspólnym dla wszystkich kultur, różniący się jedynie charakterem w zależności od
kontekstu ustrojowego. I tak w systemie świata kapitalistycznego będzie to niewątpliwie
sukces materialny, który przez system socjalistyczny był negowany, uznawany za wartość
pozorną. W tym drugim przypadku cennymi wartościami będą zatem uznanie w oczach
towarzyszy, uczucia itd.
Według kultury masowej sukces jest miarą wartości człowieka - człowiek odnoszący sukces
jest lepszy niż ten, któremu się nie udaje. Z tego założenia rodzi się znana formuła happy
endu, szczęśliwego zakończenia większości filmów, widowisk czy komunikatów.
- pewne przedmioty których posiadanie czyni nas cool tredny, na czasie, np. ipod, najnowsza komórka, firmowe buty Nike
- podobnie jak w wypadku słownikowego znaczenia, przedmioty te, bądź słowa, otaczane są pewnym kultem w popkulturze, przypisuje im się magiczna moc, bo jeśli je posiądziesz będziesz fajny i lubiany, uczynią cię szczęśliwym, czyli jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki zmienia diametralnie Twoje życie. Również często przybierają role bóstwa , szczególnie w życiu młodych ludzi, grupy nastolatków najbardziej podatnych na przekaz popkultury, których egzystencja zdominowana zostaje właśnie poprzez pogoń za nowinkami świata mody i techniki. Poprzez słowa klucze typu modny, fajny, ładny, bardzo łatwo nadawcy popkultury docierają do podświadomości odbiorców.
- warto podkreślić krotka żywotność fetyszy popkultury, bo o ile sława, młodość, piękno, sukces, są stałe, o tyle materialne fetysze są krótkotrwałe – moda na ipoda czy pokemony przemija, później lub wcześniej- jest to kwestia dobrej lub gorszej kampanii reklamowej, proces ten związany jest z szybkością z jaka działa wielka maszyna konsumpcyjna. Co roku ukazują się nowe kolekcje ubrań, nowe modele telefonów itp.
- fetyszem w znaczeniu potocznym nazywamy również rzeczy, które wzbudzają w nas podniecenie, zaspokaja nasze żądze – odzwierciedleniem ich w popkulturze, jest zewsząd emanujący seks, przemoc nie tylko niewerbalna ale i słowna, jak również poszukiwanie sensacji odnoszenie się do zwierzęcych instynktów człowieka, w tym do skłonności do podglądania innych. Doskonałym odzwierciedleniem tego co mowie są programy reality show , które w 100% zaspokaja te potrzeby człowieka. Każdy widz oczekuje ze bohaterowie tego programu ze prędzej czy później będę się ze sobą kochać, kłócić , dojdzie do jakiegoś konfliktu.
Wiek XX i XXI to czas gadżetów. To na nich, obok tzw. celebrities, czyli gwiazd muzyki i ekranu, opiera się dzisiejsza kultura masowa.
- Kultowość przedmiotów codziennego użytku blednie przy współczesnym kulcie elektroniki.
- Współczesną kulturę charakteryzuje tempo. Przedmioty, podobnie jak informacja, żyją bardzo krótko.
- Współczesne gadżety żyją po kilka lat. Ich kultowość jest w dużej mierze efektem dobrej kampanii reklamowej i dość szybko wygasa.
- Współczesnych gadżetów nie otacza już legenda charakteryzująca kultowe przedmioty poprzedniego wieku.
6. Ikony popkultury
7. Reklama
Komercjalną propagandą kultury masowej jest reklama . To niezaprzeczalny element dzisiejszego świata , zjawisko wszechobecne . Towarzyszy nam na ulicach , w tramwaju, autobusie , w radiu , telewizji , za pośrednictwem internatu . Kupujemy ja w gazetach , dostajemy gratis w broszurach reklamowych . Reklamy realizują bardzo różne cele. Mogą np. informować widzów o istnieniu oferowanego przez firmę produktu , przyciągać nowych klientów , wytwarzać wizerunek nowej marki . Źródłem pozytywnych emocji i skojarzeń , jakie u widzów pragną wywołać reklamy telewizyjne może być wiele różnorodnych czynników. Jednym z najważniejszych jest piękno . Większość reklam telewizyjnych ukazuje piękne rzeczy . „Kryterium piękna do jakiego odwołują się twórcy , ma charakter popularny. Zgodnie z nim piękne jest to , co podoba się przeciętnemu , mało estetycznie wyrobionemu widzowi .” Procesowi monopolizacji rynku telewizyjnego i radiowego sprzyja reklama, dzięki której skutecznie oddziałowuje się na odbiorcę, ale i bardzo zyskuje finansowo. Na reklamach zarabiają te stacje , których zasięg jest największy. Dzięki temu następuje koncentracja kapitału, a to z kolei powoduje dalszą monopolizację rynku informacji przez najpotężniejsze organizmy telewizyjne. Dochodzimy więc do stanu, w którym telewizja wywiera ogromny wpływ nie tylko na odruchy konsumpcyjne odbiorców czy zainteresowania kulturalne,- ale kształtuje także fakty polityczne, jak np. w Stanach Zjednoczonych , gdzie polityk, który źle się prezentuje w telewizji, jest w gruncie rzeczy pozbawiony szans na sukces.
8. Amerykanizacja
A)ęłęóAmerykanizacja(według słownika terminów medialnych) - wpływ amerykańskich. cech, zwyczajów, stylu życia i wzorów działań społecznych wywierany na uczestników (zwykle mniej zamożnych) kultur nieamerykańskich. Ze względu na siłę amerykańskiej. gospodarki jest to proces jednokierunkowy, w którym amerykańskie. wzory i treści kulturowe są rozpowszechniane głównie za pomocą globalnych sieci mediów. Głównymi przejawami amerykanizacji. mediów i komunikacji społecznej są: prywatyzacja i urynkowienie komunikacji, komercjalizacja, reklamizacja, dominacja kultury wizualnej ekspresji (zwłaszcza telewizji), ludyczność, czasem infantylizacja komunikacji publicznej. W wyniku amerykanizacji. kultury zmieniają się również wzory publicznej perswazji.
B)Zagrożenia:
-zanik kultury narodowej
-zanik tożsamości grup społecznych na rzecz połyskliwego barbarzyństwa zza Atlantyku( Hoggart )- mowa tu na przykład o chłopcach z rodzin robotniczych lat 50 XX wieku.
- odrzucenie wzorców kulturowo społecznych i moralnych ukształtowanych przez lata na rzecz przystępnej kultury amerykańskiej.
- zanik kultury ludowej.
- amerykańska kultura masowa postrzegana jest jako nośnik wszystkiego co najgorsze w kulturze masowej
- odrzucenie sztuki wysokiej
- zagrożenie również dla suwerrennosci krajów- bo jeśli przekaz kultury masowej tworzony jest w stanach, a wiadomo ze masowy przekaz jest świetnym narzędziem manipulacji to odbiory przestają czuć się obywatelami własnych krajów, staja się kosmopolitami.
C)Pozytywny wpływ:
- utożsamianie się widzów z bohaterami filmów amerykańskich - jeśli niosą ze sobą pozytywne wzorce.
- powstanie społeczeństwa konsumpcyjnego, co za tym idzie wzrost konsumpcji, rozwój gospodarki.
- rożnorodność, która może przyczynić się do powstania czegoś nowego.
- mamy w Polsce Mc Donalda i coca cole ; )
9. Krytyka kultury masowej.
Kolorowe gazety , karmiące się plotkami sensacji , książki „jednorazowego” użytku , filmy produkowane z myślą o szerokim kręgu odbiorców , tasiemcowate , kiczowate seriale , jednorazowe opakowania w barach Mc Donald a także arcydzieła muzyki klasycznej przerobione na rozrywkowy utwór – to bez wątpienia wytwory kultury masowej . Film obliczony na sukces kasowy to również produkt kultury masowej . A także polska czy brazylijska telenowela , serial zaspokajający potrzeby odbiorców poszukujących łatwych wzruszeń i przywiązujących się do opowiadanej historii i bohaterów . Książka trafiająca w gusta masowego odbiorcy to na ogół kryminał lub częściej romans (np. słynny harlequin) . No i oczywiście plotkarska prasa , karmiąca się ślubami i rozwodami gwiazd bądź narodzinami nieślubnych dzieci polityków lub aktorów . w kinie najwięcej zarabia się na super produkcjach pełnych efektów specjalnych (np. Matrix) albo w filmach o Polsce która udaje Amerykę poza tym kulturę masową tworzą popularne teleturnieje i konkursy audiotele , w których uczestnicy mogą wygrać samochód , pralkę albo ... miliard .Sprawdzają raczej szczęście niż wiedzę uczestników , budzą emocje widzów , którzy się z nimi identyfikują. Ortega y Gasset – autor „ Buntu mas” zarzucał współczesnej kulturze , że jest tworem na potrzeby ludzi przeciętnych:
„ Dla chwili obecnej charakterystyczne jest to , że umysły przeciętne i banalne , wiedząc o swojej przeciętności i banalności, mają czelność domagać się prawa do bycia przeciętnymi i banalnymi i do narzucania tych cech wszystkim innym .W Ameryce Północnej powiada się : być innym to być nieprzyzwoitym . Masa miażdży na swojej drodze wszystko to , co jest inne , indywidualne , szczególne i wybrane.”
...
dziennikarstwo