Planowanie potrzeb w sieci dostaw.
Węzeł logistyczny w sieci dostaw.
Planowanie przepływu ładunków (materiałów, produktów, towarów) w sieci dostaw obejmuje wiele operacji logistycznych wykonywanych w węzłach sieci dostaw. Węzeł logistyczny w sieci dostaw służy do realizacji następujących operacji:
» rozdzielenia strumienia ładunków od dostawcy do wielu różnych odbiorców (np. w sieci dystrybucji); rozproszeni w różnych lokalizacjach odbiorcy zamawiają określone własnymi potrzebami ilości produktów, w określonym czasie;
» konsolidacji strumienia ładunków od wielu różnych dostawców (np. w sieci zaopatrzenia); wspólny punkt docelowy dostaw (np. port morski czy lotniczy, producent, market sieci sprzedaży) wywołuje naturalną potrzebę konsolidacji dostaw.
Węzły logistyczne pełnią coraz ważniejszą rolę w logistycznej obsłudze ładunków w sieci dostaw ze względu na rosnące wymagania klienta, rozwój konkurencji, coraz bardziej skomplikowane powiązania pomiędzy przedsiębiorstwami na rynku i tym samym drogi przypływu ładunków. Przykłady węzłów logistycznych w sieci dostaw przedstawiono na rysunku 3.1.1.
Rolę węzła logistycznego może pełnić np. magazyn, centrum dystrybucji (zaopatrzenia), centrum logistyczne, port morski lub rzeczny, port lotniczy, terminal przeładunkowy, stacja kolejowa.
Węzeł logistyczny stanowi podmiot gospodarczy (lub grupa podmiotów), dysponujący odpowiednią infrastrukturą logistyczną w sieci dostaw wraz z organizacją pracy i przepływem informacji, wymaganą dla kompleksowej realizacji obsługi logistycznej – przyjmowania, magazynowania, kompletacji i wydawania ładunków oraz świadczenia wielu dodatkowych usług logistycznych, niezbędnych dla pełnej obsługi potrzeb odbiorcy.
Zakres usług realizowanych przez węzeł logistyczny jest szeroki i obejmuje np.:
» realizację zleceń przyjęcia, kompletacji i wysyłki towarów;
» synchronizację dostaw różnych ładunków w różnym czasie (wymaganie krótkotrwałego składowania), na potrzeby konsolidacji wysyłek do odbiorcy;
» usługi magazynowania w różnych magazynach według wymagań ładunków oraz dostawców lub odbiorców – w magazynach uniwersalnych, chłodniach, spichlerzach, zbiornikach, w składach celnych i konsygnacyjnych (konsygnacyjny magazyn - skład towarów oddanych na przechowanie);
» kompletację i dekompletację ładunków, kontrolę towarów i formowanie ładunków, pakowanie i znakowanie ładunków;
» zarządzanie zapasami (planowanie, odtwarzanie zapasów, kontrolowanie poziomu i struktury zapasu);
» kojarzenie różnych rodzajów transportu, zapewniając możliwość przeładunku towarów w terminalach z jednego środka transportu na drugi np. z wagonu na samochód, ze statku na samochód lub wagon, z samolotu na wagon lub samochód;
» konsolidację pojedynczych ładunków na potrzeby skompletowania wysyłki i odprawy całego pojazdu, pociągu, statku, samolotu;
» krótkookresowe składowanie palet, pojemników, kontenerów, nadwozi wymiennych, naczep, a także obrót opakowaniami;
» obsługę spedycyjną, celną ubezpieczeniową ładunku w procesie magazynowani i transportu, planowanie tras transportowych z eliminacją przewozów niepełnych i pustych – powrotnych;
» obsługę środków transportowych w stacjach serwisowych.
Zapamiętaj: Obsługa ładunku w węzłach logistycznych sieci dostaw zapewnia dostępność produktu w wymaganej ilości i postaci oraz w odpowiednim miejscu i czasie. W ten sposób węzeł logistyczny dodaje wartość do ładunku dostarczanego odbiorcy (a tym samym do produktu dostarczanego klientowi).
Węzły logistyczne można podzielić według wielu kryteriów obsługi ładunku, np. ze względu na:
» wielkość obsługiwanego strumienia ładunkowego (przepustowość, liczba bram przyjęcia i wydania ładunku, pojemność magazynu, szybkość przeładunku i kompletacji);
» zakres realizowanych funkcji oraz specjalizację przeładunku;
» specjalizację w rodzaju obsługiwanej gałęzi transportu (węzły morskie, rzeczne, kolejowe, lotnicze) lub rodzaje ładunku;
» główny zasięg obsługiwanych dostaw – węzły lokalne, regionalne, międzynarodowe.
Ciekawostka: Węzły logistyczne zapewniają sprawną dystrybucję towarów do wszystkich lokalnych rynków europejskich. Krzyżują się tutaj różne rodzaje transportu – morskiego, wodnego śródlądowego, lotniczego, kolejowego i samochodowego. Multimodalna obsługa ładunku oraz transportu kombinowanego umożliwia wzrost wymiany towarowej zarówno w eksporcie jak i w imporcie, pomiędzy regionami, państwami i kontynentami.
Najlepsze warunki w Europie do lokalizacji węzłów logistycznych obsługujących transport samochodowy ma Belgia, posiadając największą gęstość dróg na naszym kontynencie – 416 km dróg na 100 km2.
Przykładową organizację węzła logistycznego obsługującego dostawy realizowane dwoma rodzajami transportu – drogowym i kolejowym przestawia rysunek 3.1.2.
Wysoki poziom obsługi docelowego odbiorcy (terminowa, kompletna i niezawodna dostawa) w sieci dostaw wymaga dokładnego planowania operacji logistycznych na terenie węzła, a także synchronizacji dostaw i wysyłek. Dostępność ładunku wymaga odpowiedniego zarządzania zapasem oraz jego uzupełniania w odpowiedniej wielkości i czasie. Sprawna realizacja rozładunków, przyjęć, kompletacji, wydań i załadunków oraz przeładunków w terminalu wymaga planowanie strumieni ładunków w powiązaniu z wydajnością i przepustowością infrastruktury logistycznej, pojemnością magazynu, liczbą pracowników. Dalszą sprawną dostawę do klientów warunkuje odpowiednie planowanie tras transportowych i środków transportu w różnych obsługiwanych rodzajach transportu. Ciągły i rytmiczny przepływ ładunków w sieci dostaw jest możliwy dzięki dobrej komunikacji pomiędzy dostawcą, węzłem logistycznym i odbiorcą. Awizowanie dostaw, przekazywanie prognoz, udostępnianie stanów zapasów oraz wymiany wielu innych informacji i danych, wymaga dobrej komunikacji partnerów w sieciach dostaw (skomunikowania ich systemów informatycznych). Wykorzystywane dla zapewnienia niezawodnych dostaw systemy komunikacji mobilnej – telefonii komórkowej i łączności satelitarnej działającej w systemie GPS – stanowią istotną część infrastruktury komunikacyjnej sieci dostaw.
Pytania:
1. Jaki jest główny cel funkcjonowania węzła logistycznego w sieci dostaw?
2. Podaj definicję węzła logistycznego i znane Ci przykłady węzłów.
3. Jaki zakres operacji i usług logistycznych realizacji węzeł logistycznych na potrzeby obsługi strumienia ładunków w sieci dostaw?
4. Omów kryteria podziału węzłów logistycznych.
5. Omów przykładową organizację węzła logistycznego.
Kolejność analizy i planowania w sieci dostaw.
Planowanie w sieci dostaw ma zarówno strategiczny, jak i operacyjny wymiar i jest podporządkowane realizacji celów przedsiębiorstwa.
Zapamiętaj: Celem planowania sieci dostaw jest zaspokojenie popytu i potrzeb klientów, przy jednoczesnym zapewnieniu efektywnego działania przedsiębiorstw, umożliwiającego im osiąganie założonej pozycji konkurencyjnej, wyników finansowych i dynamiki rozwoju.
Sieci dostaw (łańcuchy dostaw) powinny z jednej strony spełniać wymagania klienta (oczekiwania rynku) dotyczące:
» przestrzennego rozłożenia węzłów sieci oraz planowanych przepływów (wysyłek) ładunków, w których należy uwzględnić lokalizację odbiorców;
» możliwości przypływu wymaganej ilości produktów w odpowiednie miejsce i w odpowiednim czasie;
» warunków obsługi strumienia ładunków, uwzględniając rodzaj ładunku – np. ładunek na paletach, ładunki płynne (paliwa, chemikalia), kruszywa i ładunki sypkie (węgiel, rudy, zboże), ładunku przestrzenne (ponadgabarytowe);
» wymaganej ilości realizowanych operacji logistycznych obsługi ładunku na całej długości przepływu w sieci dostaw.
Z drugiej strony sieci dostaw powinny spełniać potrzeby przedsiębiorstw (partnerów w sieci dostaw) dotyczące:
» przestrzennego rozłożenia węzłów sieci oraz planowanych przepływów (dostaw) materiałów lub komponentów, w których należy uwzględnić lokalizację dostawców;
» infrastruktury logistycznej i organizacji dostaw, zapewniając wymaganą przepustowość i szybkość przepływu ładunków ze względu na planowaną wielkość sprzedaży (wielkość strumienia ładunku) i czas realizacji zamówienia klienta (szybkość sprzedaży);
» szybkości reakcji na potrzeby klienta i dostępności produktów, wymaganej liczebności floty transportowej, pojemności bazy magazynowej i możliwości rozlokowania zapasów w zależności od potrzeb w różnych ilościach i lokalizacjach w sieci dostaw;
» efektywnego i stabilnego wykorzystania zasobów oraz ponoszenia założonych dla danego produktu i klienta kosztów poprzez dostosowanie infrastruktury logistycznej do organizacji dostaw i stosowanych metod zarządzania przepływem produktów;
» osiągania założonych wyników finansowych (zysku, zwrotu z zainwestowanego kapitału) oraz konkurencyjności produktów na docelowym rynku.
Z przedstawionych uwarunkowań wynika kolejność czynności w procesie analizy, planowania i prognozowania sieci dostaw przedstawionej na rysunku 3.2.1.
Analiza sieci dostaw.
1. Analiza wymagań klienta i dostarczonego produktu (Co? Ile? Kiedy? Gdzie? Jak?) – rodzaj produktu, asortyment (modele, odmiany), jakość wykonania, skład materiałowy, nabywane jednostkowe ilości (małe, duże), sposoby opakowania, ilość w opakowaniu jednostkowym i zbiorczym, wymagania obsługi przy zakupie (transport do wymaganego miejsca, instalacja i montaż).
2. Analiza lokalizacji rynków sprzedaży oraz położenia odbiorców – rozproszenie geograficzne, główne grupy klientów, migracje ludności, zmiany grup odbiorców.
3. Analiza popytu na produkty – wartość średnia, trend, sezonowość i odchylenia losowe popytu; analiza jest wykonywana dla poszczególnych produktów w powiązaniu z rynkiem sprzedaży i położeniem geograficznym odbiorców.
4. Analiza lokalizacji rynku zaopatrzenia oraz położenia dostawców – odległość, rozproszenie i stopień koncentracji, warunku współpracy i realizacji dostaw (międzynarodowe formuły INCOTERMS), możliwe kanały zaopatrzenia i preferowane rodzaje transportu.
5. Analiza ilości oraz asortymentu potrzeb zaopatrzenia (surowcowo – materiałowych) – ilości średnie, trendy, sezonowość i odchylenie losowe potrzeb, asortyment materiałów, jakość wykonania, wielkość minimalnego zamówienia, jednostkowe ilości zamówienia, opakowanie (jednostkowe, zbiorcze); analiza jest wykonywana dla poszczególnych produktów w powiązaniu z rynkiem zaopatrzenia i położenia geograficznym dostawców.
6. Analiza podwykonawców – wykonawców w procesie produkcji (producentów komponentów, półproduktów), operatorów logistycznych (np. w zakresie magazynowania, kompletowania, transportu) – lokalizacji, profil działalności, potencjał produkcyjny (realizacji usług) podwykonawców, zasad działania.
7. Analiza potencjału produkcyjnego oraz logistycznego (magazynowego, transportowego) realizacji dostaw i obsługi strumienia produktów – wydajność produkcji, poziom wykorzystania, pojemność i przepustowość magazynów, wielkość i rodzaj floty transportowej, organizacja współpracy partnerów; analizy są wykonywane w odniesieniu do specyfikacji produktu (np. możliwości magazynowania, kompletacji czy transportu określonego produktu) oraz wymagań klientów (możliwości technologiczne maszyn produkcyjnych osiągnięcia wymaganej jakości).
8. Analiza kosztów, przychodów ze sprzedaży i zysków – w odniesieniu do produktu, rynku, odbiorcy.
Prognozowanie i planowanie sieci dostaw.
1. Prognozowanie i planowanie popytu na obecne i przyszłe produkty – wielkość popytu, trend i dynamika zmian popytu położenie geograficzne grup klientów i ośrodków sprzedaży, stopień koncentracji klientów, kanały dystrybucji do rynków sprzedaży.
2. Prognozowanie i planowanie popytu na materiały do produkcji lub dostawy komponentów, towarów do sprzedaży od dostawców – wielkość planowanych dostaw, trend i dynamika zmian wielkości dostaw (spowodowana trendem i dynamiką zmian popytu), położenie geograficzne dostawców, stopień koncentracji ośrodków zaopatrzenia i kanały zaopatrzenia.
3. Planowanie lokalizacji węzłów w sieci dostaw – magazynów, centrów zaopatrzenia i dystrybucji, centrów logistycznych i terminali przeładunkowych, zakładów produkcyjnych.
4. Prognozowanie i planowanie potrzeb przepływu produktów do wyznaczonych rynków i klientów oraz materiałów od dostawców – planowanie konsolidacji i rozdziału z wykorzystaniem planowanych węzłów w sieci dostaw i według przyjętych łańcuchów dostaw; gromadzenie i odtworzenie zapasów w wyznaczonych węzłach sieci.
5. Prognozowanie i planowanie zasobów magazynowych – pojemności i funkcjonalności magazynów na potrzeby utrzymania zapasów, przyjęć i obsługi ładunku, kompletacji i wydań w procesach magazynowania w sieci dostaw.
6. Prognozowanie i planowanie zasobów transportowych – ilości i rodzaju flory transportowej na potrzeby realizacji procesów transportowych dostaw.
Przedstawione zagadnienia tworzą logiczną kolejność zarówno analizy jak i planowania sieci dostaw. Oznacza to, że niecelowe jest analizowanie potrzeb i poziomów zapasów, jeżeli wcześniej nie zapoznamy się z lokalizacją, wielkością i dynamiką zmian popytu. Ważny jest też stopień koncentracji popyt, ze względu na obsługę skoncentrowanego regionu sprzedaży, z planowanego w pobliżu centrum dystrybucji. Analiza poziomu i stabilizacji popytu może wskazań na obsługę w ramach dostaw bezpośrednich od dostawcy, zamiast dostaw do pobliskich centrum dystrybucji. Przedstawione analizy należy w dalszej kolejności poprzeć kalkulacjami kosztów i wielkością wymaganych zasobów logistycznych obsługi ładunku. Podsumowując nasze dotychczasowe rozważania, aby osiągnąć docelowy obraz sieci dostaw przedstawiony na rysunku obok, należy logicznie powiązać wiele danych przedstawionych w tej lekcji.
Zapamiętaj: Planowanie sieci dostaw jest realizowane w znacznym stopniu na poziomie strategicznym. Zmiany cen produktów, pojawienie się produktów konkurencyjnych, zmiana etapu w cyklu życia produktu na rynku powodują ciągłe i bieżące zmiany wielkości popytu, sprzedaży i strumieni ładunków w sieci dostaw.
Produkty rozpatrywane są łącznie w ramach strumienia ładunków w sieci dostaw. Podczas gdy strumień jednego produktu słabnie (w fazie schyłku sprzedaży na rynku), wielkości strumieni innych produktów rosną ze względu na rozwojową tendencję sprzedaży.
Analiza poziomu i dynamiki zmian popytu powoduje przesuwanie lokalizacji głównych zapasów w sieci dostaw, np. z magazynów regionalny dla niestabilnego i rozproszonego popytu, do magazynów centralnych przy stabilnych i skoncentrowanym popycie.
Algorytm planowania i projektowania sieci dostaw.
Po zakończeniu czynności planistycznych należy przejść do zaprojektowania zasobów logistycznych, wymaganych do obsługi planowanych strumieni ładunków. Zakładana przepustowość sieci dostaw, z uwzględnieniem prognoz wielkości strumieni ładunków, jest podstawą do projektowania wielkości i wydajności zasobów logistycznych sieci dostaw.
Przepustowość sieci dostaw określa maksymalną wielkość przepływającego strumienia ładunków sieci dostaw w jednostce czasu, np. 35000 jł/dobę. O przepustowości całej sieci decyduje zarówno przepustowość poszczególnych zasobów składowych sieci (magazynów, floty transportowej) jaki i organizacji dostaw (np. ograniczenie przepustowości centrum dystrybucji może spowodować, że część dostaw będzie realizowana bezpośrednio – od dostawcy do odbiorcy).
Dysponując wynikami analiz popytu i potrzeb materiałowych, lokalizacji odbiorców i dostawców, potencjału podwykonawców, tworzymy algorytm planowania i projektowania sieci dostaw, który obejmuje cztery podstawowe etapy działań, przedstawione na rysunku 3.3.1.
Jednak popyt na rynku jest zmienny, pojawiają się nowi partnerzy i konkurenci (tworząc nowe szanse i zagrożenia). Jedne produkty mają swój schyłek, inne rozwój sprzedaży na rynku, zmieniają się koszty realizacji dostaw, powodując, że poszukiwane są wciąż nowe rozwiązania logistyczne realizacji dostaw. Wszystkie te zmienne uwarunkowania powodują, że algorytm planowania sieci dostaw jest objęty ciągłą kontrolą i pętlą sprzężenia zwrotnego (rysunek 3.3.2). Nie wszystkie zmiany wymagają zmian w planowaniu i projektowaniu sieci dostaw, a często wystarczą zmiany systemu zamawiania i realizacji dostaw. Natomiast jeżeli po wykorzystaniu wielu możliwości zmian w planowaniu dostaw (wielkości i struktury asortymentowej zamówienia, częstości zamawiania), problem obsługi – pozostaje, konieczne jest przejście do ponownego planowania i projektowania sieci i łańcuchów dostaw.
W sieci dostaw występują dwa główne obszary planowania dostaw (rys. 3.3.3):
» w sieci dystrybucji – planowanie dostaw wyrobów gotowych;
» w sieci zaopatrzenia – planowanie dostaw materiałów i komponentów do produkcji.
Planowanie potrzeb w naturalny sposób przebiega od strony rynku – gdzie są zaspokajane potrzeby klienta na określony produkt (grupę produktów) – w głąb sieci dostaw (rys. 3.3.3).
W strukturze sieci dystrybucji potrzeby są kumulowane na kolejnych szczeblach planowania, gdyż potrzeby wielu odbiorców końcowych na rynku są zaspokajane przez jedno centrum dystrybucji, a potrzeby wielu centrów dystrybucji są zaspokajane przez producenta określonych produktów.
Producent na potrzeby wytwarzania wyrobu gotowego i realizacji procesu produkcyjnego wymaga realizacji dostaw materiałów komponentów od dostawców i podwykonawców, w sieci zaopatrzenia. W strukturze sieci zaopatrzenia i kooperacji produkcyjnej potrzeby są rozpraszane i rozdzielane na poszczególnych dostawców i podwykonawców.
Planowanie potrzeb w sieci dostaw obejmuje cały ciąg planowania, począwszy od planowania potrzeby odbiorcy (np. planowania popytu klienta), poprzez planowanie zaspokojenia tych potrzeb (np. planowanie zapasu), po planowanie dostaw uzupełniających zapas – planowanie wielkości i czasu dostawy (rys. 3.3.4).
Zapamiętaj: Planowanie dostawy są wynikiem planowania potrzeb, przedstawionego na 2 etapie algorytmu planowania sieci dostaw (rys. 3.3.1).
Przykład: Każda sprzedaż na rynku czy zużycie w procesie produkcji są rejestrowane na potrzeby planowania i prognozowania w kolejnych okresach – np. ilość i czas (data) sprzedaży określonego sera czy soku. Analiza tempa i niestabilności sprzedaży produktów powoduje planowanie zapasów. Jak wiemy z przedmiotu gospodarczego zapasami i magazynem, obok planowania zapasów (rotującego i bezpieczeństwa) – aby wystarczyło na zaspokojenie sprzedaży – planowane są dostawy uzupełniające zapas (np. ekonomicznego wielkość, zamawiana w chwili obniżenia stanu zapasu poniżej zapasu informacyjnego).
Oba wyróżnione obszary (dystrybucji i zaopatrzenia) mają zbliżone metodyki i zasady planowania potrzeb. W planowaniu potrzeb dystrybucji wyrobów gotowych wykorzystywana jest metoda DRP (Distribution Requirements Planning), natomiast w planowaniu potrzeb materiałowych w sieci zaopatrzenia, wykorzystywana jest metoda MRP (Material Requirements Planning). Podobieństwo obu metod planowania potrzeb w sieci dostaw przedstawiono na rysunku 3.3.5
...
ulia.meow