Dyslalia jako zaburzenie mowy(1).pdf

Dyslalia jako zaburzenie mowy

OPRACOWAŁA:

Anna Bryska - Zawadzka

Spis tre Ļ ci

1. PROBLEM ZABURZE İ MOWY W LITERATURZE ............................. 3

2. ETIOLOGIA ZABURZE İ MOWY ............................................................. 4

2.1. P RZYCZYNY ENDOGENNE ............................................................................. 5

2.2. P RZYCZYNY EGZOGENNE .............................................................................. 5

2.2.1. Uwarunkowania zaburze ı mowy wyst ħ puj Ģ ce w rodzinie patologicznej

i instytucjach opieki całkowitej ....................................................................... 7

3. ISTOTA I SYMPTOMATOLOGIA DYSLALII......................................... 9

3.1. P ODZIAŁ DYSLALII W OPARCIU O KRYTERIUM PRZYCZYNOWE .................... 10

3.2. P ODZIAŁ DYSLALII W OPARCIU O WYST Ħ PUJ ġ CE OBJAWY ........................... 12

3.2.1. Sygmatyzm (seplenienie) ..................................................................... 12

3.2.2. Reranie (rotacyzm) .............................................................................. 14

3.2.3. Mowa bezd Ņ wi ħ czna ............................................................................ 15

3.2.4. Rynolalia (nosowanie, rynofonia, rynizm) .......................................... 16

3.2.5. Nieprawidłowa wymowa głosek k, g ................................................... 17

4. PSYCHODYDAKTYCZNE KONSEKWENCJE ZABURZE İ MOWY18

ZAKO İ CZENIE............................................................................................... 21

BIBLIOGRAFIA............................................................................................... 22

ANEKSY ............................................................................................................ 24

WYWIAD........................................................................................................... 24

Strona 2

1. Problem zaburze ı mowy w literaturze

Objawy zaburze ı mowy były od dawna znane i opisywane. Natomiast przyczyny

i patomechanizmy owych nieprawidłowo Ļ ci były odkrywane w miar ħ post ħ pu wielu dziedzin

naukowych, w tym: medycyny, psychologii, neurofizjologii. Dlatego te Ň w literaturze

specjalistycznej spotyka si ħ ró Ň norodne sposoby charakteryzowania, jak te Ň rozmaite kryteria

podziału zaburze ı mowy.

Poj ħ cie zaburzenie mowy najcz ħĻ ciej stosowane jest zamiennie z takimi synonimami,

jak: deficyty mowy, defekty mowy, odchylenia mowne, patologie mowy, zaburzenia

komunikacji werbalnej oraz zniekształcenia mowy (Logopedyczny słownik terminologii

diagnostycznej, 1996, s.294). Okre Ļ la si ħ je mianem poj ħ cia najszerszego, obejmuj Ģ cego

swoim zasi ħ giem nieprawidłowo Ļ ci mowy o ró Ň nej etiologii, które prowadz Ģ do zakłóce ı

procesu porozumiewania si ħ . Tego terminu u Ň ywa si ħ dla okre Ļ lenia wszelkich

patologicznych zjawisk wyst ħ puj Ģ cych w procesie nadawania i odbioru, pocz Ģ wszy

od prostych wad wymowy, a Ň do całkowitej niemo Ň no Ļ ci mówienia wł Ģ cznie

(G. Jastrz ħ bowska, 1996, s.30).

Najogólniej, wi ħ c poj ħ cie zaburzenia mowy obejmuje zaburzenia procesu mówienia

(wypowiadania si ħ ), jak i rozumienia cudzej wypowiedzi, czyli zaburzenie procesu

porozumiewania si ħ słownego. Zaburzenia tego procesu powstaj Ģ na skutek dysfunkcji

narz Ģ dów mowy, zarówno nadawczych jak i odbiorczych, które dotycz Ģ zniekształce ı całej

wypowiedzi lub jej cz ħĻ ci (Logopedyczny słownik terminologii diagnostycznej, 1996, s.294).

W literaturze specjalistycznej spotyka si ħ wiele propozycji pojmowania zaburze ı

mowy. W zale Ň no Ļ ci od charakteru pojmowania zaburze ı wyró Ň nia si ħ klasyfikacje

przyczynowe (etiologiczne), objawowe (symptomatologiczne), j ħ zykoznawcze oraz

neurofizjologiczne. T ħ ró Ň norodno Ļę systemów klasyfikacyjnych tłumaczy si ħ tym,

i Ň „niezwykle trudno stworzy ę jedn Ģ , uniwersaln Ģ – uwzgl ħ dniaj Ģ c Ģ wszystkie aspekty

zaburze ı i wszelkie kryteria podziałów – kategoryzacj ħ . Utrudnia to równie Ň pewien chaos

terminologiczny obserwowany w literaturze przedmiotu oraz nieznajomo Ļę przyczyn

niektórych zaburze ı mowy” (G. Jastrz ħ bowska, 1996, s.33).

Dosy ę cz ħ stym zjawiskiem w polskiej logopedii jest okre Ļ lanie tre Ļ ci i rodzajów

zaburze ı tym samym terminem lub stosowanie ró Ň nych terminów dla tego samego

zaburzenia. Wynika to najcz ħĻ ciej z przyj ħ tego kryterium objawowego lub przyczynowego.

„W praktyce jednak okazuje si ħ , Ň e podobne objawy wywołuj Ģ ró Ň ne przyczyny, a te same

przyczyny mog Ģ prowadzi ę do ró Ň nych objawów. Zło Ň one przyczyny o charakterze

Strona 3

endogennym i egzogennym oraz ich ró Ň ne kombinacje utrudniaj Ģ stworzenie przejrzystych i

jednoznacznych klasyfikacji” (G. Jastrz ħ bowska, 1996, s.63-64).

Do najcz ħĻ ciej stosowanych nale Ň y klasyfikacja etiologiczna I. Styczek. Uwzgl ħ dnia

ona „jedn Ģ izolowan Ģ przyczyn ħ lub zespół przyczyn le ŇĢ cych u podstaw zaburze ı mowy”

(E. M. Minczakiewicz, 1997, s.76). Wyró Ň nia ona dwie kategorie przyczyn wywołuj Ģ cych

zaburzenia mowy – endogenne (wewn Ģ trzpochodne) oraz egzogenne ( Ļ rodowiskowe,

zewn Ģ trzpochodne). Celem kategoryzacji opartych na kryterium etiologicznym

i mechanizmach prowadz Ģ cych do zaburze ı mowy jest ustalenie, jakie jest Ņ ródło owych

nieprawidłowo Ļ ci. Zgodnie z tym podziałem dyslali ħ wywołuj Ģ przyczyny endogenne.

I. Styczek okre Ļ la dane zaburzenie mianem opó Ņ nienia funkcji pewnych struktur mózgowych,

które mo Ň e „powodowa ę trudno Ļ ci w opanowaniu j ħ zyka, opó Ņ nienia w jego przyswajaniu”

(E.M. Minczakiewicz, 1997, s.77), wynikaj Ģ ce z uszkodzenia struktur korowych lub

wolniejszego wykształcenia si ħ pewnych struktur mózgowych (G. Jastrz ħ bowska, 1996, s.35).

Z kolei najbardziej reprezentatywn Ģ dla klasyfikacji symptomatologicznych jest

podział L. Kaczmarka, wyró Ň niaj Ģ cego w ka Ň dej wypowiedzi trzy cz ħĻ ci składowe: tre Ļę ,

form ħ j ħ zykow Ģ oraz substancj ħ foniczn Ģ . Dane składniki wypowiedzi warunkuj Ģ trzy rodzaje

zaburze ı mowy, a wi ħ c adekwatnie: zaburzenia tre Ļ ci, j ħ zykowe oraz substancji fonicznej

(E. M. Minczakiewicz, 1997, s.78-79). S Ģ one wywołane ró Ň norodnymi przyczynami, za Ļ

ka Ň da z nich mo Ň e wywoła ę dyslali ħ (G. Jastrz ħ bowska, 1996, s.37).

J ħ zykoznawcza klasyfikacja zaburze ı mowy – skonstruowana przez J. Kani ħ –

wyró Ň nia zakłócenia o charakterze segmentalnym (głoski) i suprasegmentalnym (melodia,

akcent, rytm). Owe typy zaburze ı mog Ģ wyst ħ powa ę ł Ģ cznie. W niektórych za Ļ przypadkach

pojawia si ħ wył Ģ cznie jeden typ zaburze ı . I tak „w dyslalii wyst ħ puje jedynie zaburzenie

substancji fonicznej w płaszczy Ņ nie segmentalnej” (E. M. Minczakiewicz, 1997, s.97).

W neurofizjologicznej klasyfikacji zaburze ı mowy zaproponowanej przez J. Szumsk Ģ

zostały wyodr ħ bnione zaburzenia mowy pochodzenia mózgowego, obwodowego oraz

o trudnej do ustalenia etiopatogenezie.

2. Etiologia zaburze ı mowy

H. Spionek zaznacza, i Ň zaburzenia mowy mo Ň na rozpatrywa ę z punktu widzenia

objawów lub z punktu widzenia etiologii i patomechanizmów (E. M. Minczakiewicz, 1997,

s.76). Czynniki wywołuj Ģ ce zaburzenia wymowy s Ģ ró Ň ne. Uwzgl ħ dnia si ħ jedn Ģ izolowan Ģ

przyczyn ħ lub zespół przyczyn le ŇĢ cych u podstaw zaburze ı mowy. Tak Ň e same zaburzenia

Strona 4

przejawiaj Ģ si ħ w sposób zró Ň nicowany. Uwarunkowania nieprawidłowej wymowy dzieli si ħ

tradycyjnie na endogenne (wewn Ģ trzpochodne) oraz egzogenne (zewn Ģ trzpochodne) –

(E. Chmielewska, 1997, s.7).

2.1. Przyczyny endogenne

Ujawnienie przyczyn zaburze ı mowy napotyka na rozliczne trudno Ļ ci. Kłopoty

s Ģ zwi Ģ zane nie tylko ze stanem rozwoju medycyny, psychologii i innych nauk, ale równie Ň

z wiedz Ģ badaj Ģ cego i ograniczeniami, jakie stwarzaj Ģ metody badawcze. Wa Ň ne jest równie Ň ,

aby zrozumie ę , Ň e „stwierdzenie w wywiadzie jednego lub kilku czynników niekoniecznie

musi si ħ wi Ģ za ę z rozpoznanym objawem zaburze ı logopedycznych” (B. Rocławski,

W. Fedorowska, B. Wardowska, 1995, s.64).

I. Styczek wyró Ň nia w kategorii przyczyn wewn Ģ trzpochodnych nast ħ puj Ģ ce

uwarunkowania:

•

nieprawidłowa budowa narz Ģ dów mowy lub obni Ň enie słyszalno Ļ ci, b ħ d Ģ ce przyczyn Ģ

dysglosji ;

•

uszkodzenie o Ļ rodków i dróg unerwiaj Ģ cych narz Ģ dy mowne, powoduj Ģ ce dysarti ħ ;

•

uszkodzenie pewnych struktur mózgowych, doprowadzaj Ģ ce do cz ħĻ ciowej lub całkowitej

utraty mowy, powoduj Ģ ce afazj ħ ;

•

opó Ņ nienie funkcji pewnych struktur mózgowych, stanowi Ģ ce podstaw ħ dyslalii ;

•

nerwice, które przyczyniaj Ģ si ħ do powstania j Ģ kania, mutyzmu lub afonii ;

•

upo Ļ ledzenie umysłowe warunkuj Ģ ce oligofazj ħ oraz

•

choroby psychiczne, które s Ģ zwi Ģ zane z zaburzeniami my Ļ lenia, czego wynikiem jest

schizofazja (E. M. Minczakiewicz, 1997, s.77).

Owe determinanty wymowy o charakterze wewn Ģ trzpochodnym stanowi Ģ podstaw ħ

metod badawczych stosowanych dla okre Ļ lenia stanu mowy dziecka.

2.2. Przyczyny egzogenne

W kategorii przyczyn zewn Ģ trzpochodnych nie stwierdza si ħ Ň adnych defektów

anatomicznych ani psychoneurologicznych, które mog Ģ stanowi ę przyczyn ħ zaburzenia.

Jednak Ň e jednocze Ļ nie dostrzega si ħ ujemne wpływy Ļ rodowiska takie, jak wadliwe wzorce

wymowy, zaniedbania opieku ı czo – wychowawcze. Zgodnie z tym „podło Ň em zaburze ı

Strona 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: