Akwizycja języka
Akwizycja języka – proces przyswajania języka obcego.
Co potrzebne jest do przyswojenia języka ojczystego?
- kontakt z językiem w domu, słuchanie i powtarzanie,
- pamięć, uczenie się,
- zróżnicowanie i typ języka zależne od kultury i otoczenia.
Język ojczysty – przyswajany jest od dziecka płynnie i naturalnie. Nauka przebiega bezstresowo w domu, nie wymaga wysiłku. Dziecko jest eksponowane na język, otoczone przez ludzi mówiących językiem ojczystym. Tempo nauki jest bardzo szybkie, zasób słownictwa powiększa się praktycznie z dnia na dzień. Przyswajanie języka pierwszego jest podświadome.
Język obcy – przyswajany jest świadomie, z chęci osoby. Nauka przebiega wolniej, zasób słownictwa nie powiększa się szybko, bo nie ma ekspozycji na język. Nauka przebiega na zajęciach, jest ograniczona czasowo. Osoba ucząca się nie przebywa w obcej kulturze. Nauka wymaga trudu i wysiłku, jest wolniejsza, bo podzielona na etapy. Przeszkadza znajomość gramatyki pierwszego języka, podświadomie używa się ojczystych naleciałości, akcentu i słownictwa. Sprawdzenie umiejętności jest bardziej stresujące, motywacja się inna niż przy języku ojczystym. Wyjeżdżając za granicę i będąc zmuszonym do mówienia w języku obcym nabieramy pewnej wprawy w komunikacji i zrozumienia siebie nawzajem. Naukę j. obcego można zacząć w dowolnym wieku, nie jest on, tak jak ojczysty, narzucony od momentu narodzin.
Różnice j. ojczysty – j. obcy: akcent, gramatyka, teoria, nie potrafimy wyjaśnić zastosowań gramatycznych w swoim ojczystym języku, natomiast w j. obcym potrafimy, uczymy się języka obcego w warunkach sztucznych, większy stres.
Dwujęzyczność – bilingwizm to umiejętność posługiwania się dwoma różnymi językami jako językami ojczystymi, na tym samym wysokim poziomie. Istnieją różne rodzaje dwujęzyczności:
a) rodzima – nauka przebiegała od urodzenia dzięki rodzicom o różnych językach (np. Polka i Anglik),
b) subtraktywna – poziom języka ojczystego obniża się, zanika, język obcy jest wyraźniejszy,
c) addytywna – utrzymanie znajomości pierwszego języka na tym samym poziomie
d) zacieranie się języka – przy braku użycia języka ojczystego, następuje zastąpienie go drugim, zaczynają się problemy z gramatyka i słownictwem języka pierwszego.
Dwujęzyczność nie jest permanentna, przy nie używaniu języka obcego, po pewnym czasie zapomina się go. Wyniki egzaminów stają się coraz gorsze. W przypadku języka ojczystego może wystąpić ten sam problem
Przykłady obszarów, na których stosunkowo często występuje dwujęzyczność: Szwajcaria (niemiecki i francuski w kantonach francuskojęzycznych), Stany Zjednoczone (angielski i hiszpański w stanach południowych albo angielski i polski wśród chicagowskiej polonii), itp. W Polsce dwujęzyczne obszary to m.in. niektóre gminy w województwie opolskim, gdzie mieszkają Niemcy. Dwujęzyczna jest także większość Romów.
Native speaker - to osoba znająca biegle język ojczysty, posługująca się nim na co dzień. Często mówi się przy nauce poziomie native speakera jako docelowym, najwyższym. Native speakerem nazywa się też osoby bilingwalne, posługujące się narzeczem plemiennym i językiem urzędowym swojego kraju.
1. Teoria behawioryzmu
Lata 50.
Teoria behawioryzmu zakłada opanowanie nowych zachowań dzięki skojarzeniom (odruch Pawłowa) Łączy się bodźce naturalne z warunkowymi, po czym zostawiono tylko warunkowe, które wywoływały porządny efekt. Stosowane jest powszechnie przy tresurze zwierząt. Pierwsze badanie Behawiorystów oparte były na zwierzętach !
BN – bodziec naturalny, BU – bodziec uwarunkowany, R – reakcje.
BN -> R (psy Pawłowa)
BN + BU = R (BU – światło, dźwięk)
BU – reakcja po jakimś okresie czasu.
Watson –zastosował model Pawłowa przy procesie uczenia się ludzi, którzy również uczą się w reakcji na różne bodźce. Poprzez wielokrotne powtarzanie różnych modeli (metoda Callna), uczymy się. W kontekście akwizycji języka obcego ważne są nagrody, będące motywacją.
AKCJA → REAKCJA → KARA / NAGRODA → DOŚWIADCZENIE → ZAPAMIĘTANIE
Może być R -> BU
Thorndike – stworzył prawo efektu – pewna informacja lub umiejętność zostanie przyswojona dzięki wzmocnieniu i wielokrotnym powtarzaniu. Wzmocnienie to nagroda; wielokrotne powtarzanie przy nagrodzie staje się mechaniczne.
Skinner – stwierdził, że nagradzanie nie może być częste, lecz przypadkowe, by nie dochodziło do przesytu. Lepiej pamięta się rzadkie nagrody, ma się większą motywację, by starać się o ich otrzymanie. Thorndike i Skinner skupili się na nagrodach i karach, tym, co się dzieje po reakcji na bodźce. Teoria behawioryzmu w kontekście nauczania ludzi spotkała się z krytyką np. Chomsky’ego.
2. Teoria lingwistyczno - natywistyczna
Chomsky stwierdził, że istnieje liczba reguł, lecz kreatywność ludzka w tworzeniu nowych zadań i słów jest nieograniczona. Stworzył teorię lingwistyczno - natywistyczną (każdy człowiek ma wrodzony system nauki języka, bardzo szybko uczy się tworząc zdania i słowa). Gramatyka uniwersalna to system reguł i zasad, warunków będących elementami wszystkich języków ludzkich. Kompetencje i wykonanie: kompetencja to wiedza na dany temat, wykonanie to sposób jej użycia. Chomsky szczególnie potwierdzał wiedzę gramatyczną, inni dodawali kompetencje komunikacji. Struktury powierzchniowe i głębokie oznaczają sens zdania. Powierzchniowa jest dwuznaczna ; głęboka to konkretny sens wypowiedzi. Struktury te są ważne przy interpretacji metafor. Czasami w niektórych zdaniach powierzchniowa i głęboka są nierównoważne, np. Chłopiec przywitał dziewczynę z kwiatami. – nie jesteśmy pewni kto miał kwiaty, czy chłopiec czy dziewczyna. W zdaniu: Chłopiec kopnął piłkę, struktury są równoważne i nie trzeba doszukiwać się sensu.
Nie uczymy się tylko poprzez imitację.
Ważną rolę w uczeniu odgrywa kreatywność.
Każdy z nas jest zaprogramowany, by nauczyć się języka obcego. Nie ma osoby, która nie byłaby w stanie nauczyć się języka ojczystego.
Teoria Chomskiego w dużym stopniu wpływa na akwizycję języka. Mamy ciągle tworzyć zdania, których nigdy nie słyszeliśmy.
Uczymy się poprzez imitowanie, poprzez budowanie własnych zdań
3. Teoria poznawcza
Według teorii poznawczej przyswajanie języka związane jest z rozwojem poznawczym dziecka. Poprzez eksperymenty, posługiwanie się rzeczami, dziecko uczy się je nazywać. Na zajęciach z dziećmi, tzw. nauczaniem zintegrowanym, przedmioty są ze sobą połączone, przez co dzieci uczą się więcej i efektywniej.
Przyswajanie języka związane jest z rozwojem poznawczym dziecka (aktywne eksperymentowanie).
4. Teoria uczenia się społecznego
Teoria uczenia się społecznego podkreśla rolę środowiska w procesie nauczania. By móc się rozwijać, uczeń potrzebuje mentora – nauczyciela. Dzieci uczą się naśladując dorosłych, żyjąc wśród ludzi, uczą się zwyczajów języka i kultury. Osoby, które uczą się języka samodzielnie są dobrymi teoretykami, mają za to tendencje do robienia błędów fonetyczno fonologicznych
Podkreśla rolę środowiska i rolę mentora.
Bez drugiego człowieka nie jesteśmy w stanie nauczyć się niczego.
Hipotezy Krashena – nasza ekspozycja (to co do nas dociera, input) na język musi być znacząca (zrozumiała).
* hipoteza Krashen’a podkreśla różnicę między akwizycją a nauką języka. Akwizycja jest bardziej podświadoma, automatyczna, a nauka świadoma i oparta na systemach, regułach. Przyswajanie sobie języka nie wymaga trudu włożonego w naukę, która stawia przed uczniem wyzwania. Wyjątkami od tej hipotezy mogą być filmy oglądane w języku obcym; zachodzi wtedy akwizycja języka drugiego, za to nauka języka ojczystego zachodzi podczas lekcji w szkole.
* monitorowanie wypowiedzi, czyli kontrolowanie tego co mówimy lub piszemy jest rzadsze w przypadku pierwszego języka, gdyż dobrze go znamy. W przypadku języka drugiego mocno zwracamy uwagę na składnię wypowiedzi, jej sens i poprawność użytych wyrazów. W tym przypadku również często zwracamy uwagę na błędy innych, łatwiej je wyłapujemy. Jest to zjawisko mające duży wpływ na naszą samoocenę. Dobra znajomość drugiego języka skraca monitorowanie wypowiedzi, analogicznie przypadku złej znajomości, czas zastanawiania się jest bardzo wydłużony. Brak samokontroli w wypowiedzi często sprawia, że ciężko jest wychwycić i poprawić błędy danej osoby, bo mówi zbyt szybko i ciągle źle. Nadmiar monitorowania staje się natomiast marnotrawstwem czasu mówiącego, który zanim coś powie, zastanawia się przez długi czas.
* kolejność nauki reguł u dzieci często jest do nich niedostosowana. Reguły są nieuporządkowane do możliwości poznawczych, naturalnej kolejności nieuwzględnianej w podręcznikach.
* filtr afektywny (emocjonalny) proponuje redukcję stresu i nadmiernych emocji podczas nauki drugiego języka. Stres powoduje dużą ilość błędów i większy monitoring wypowiedzi.
* ekspozycja na język, czyli osłuchanie i oczytanie z językiem muszą być znaczące i zrozumiałe dla ucznia. Żeby czegoś się nauczyć nauczyciel powinien mieć większą wiedzę w skali J+1 (ja plus jeden).
Teoria interakcji społecznych
Ekspozycja musi być związana ze zmodyfikowaną interakcją. Nie wystarczy samo słuchanie by nauczyć się języka, trzeba się nim posługiwać. Jednocześnie interakcja musi być dostosowana do uczącego się. Treść używana przez nauczyciela ma trafiać do uczniów, którzy muszą z nim rozmawiać.
Uczenie możliwe jest dzięki interakcji i interakcji modyfikowanej. Dostosowujemy mowę do uczącego się. Musimy słuchać, ale też zacząć mówić.
Hipoteza okresu krytycznego bazuje na badaniach nad dziećmi znalezionymi w lesie, które wychowywały się z dala od cywilizacji. Straciły one zdolność do nauczenia się języka i obyczajów, ponieważ nie były na nie eksponowane w odpowiednim wieku. Lenneberg podkreśli, że tylko do pewnego wieku i tylko w normalnych warunkach człowiek jest w stanie nauczyć się języka. Traci tę zdolność około wieku dojrzewania, później odrobienie zaległości jest bardzo trudne. W kontekście nauki języka obcego mamy również do czynienia z hipotezą okresu krytycznego. Do pewnego wieku nauka jest łatwa i efektywna, a im starsza osoba, tym większe ma trudności z nauką. Dziecko mające kontakt z drugim językiem, eksponowane na niego ma większą szansę na poprawną fonologię i fonetykę. Zależy to także od wzorca, z którego czerpało wiedzę. Mózg dziecka ma nieprawdopodobną zdolność do przejmowania funkcji uszkodzonych partii. Mózg dorosłego, który w wyniku wypadku straci możliwości wykorzystania pewnych partii nie zregeneruje się wcale lub tak szybko jak u dziecka.
Każdy z nas ma „czarną skrzynkę”, po to by móc się nauczyć języka w jakimś stopniu.
Wilcze dzieci -
Teoria interjęzyka, czyli zjawiska zmieszania dwóch języków nie jest pożądana przez uczących się. Interjęzyk powstaje w trakcie nauki drugiego języka podświadomego narzucania naleciałości z języka ojczystego
Selinker
Operujemy dwoma systemami podczas uczenia się języka:
Transfer pozytywny działa.
Na podstawie tych teorii próbowano nauczać !
Lata 60. tworzono metody na podstawie teorii.
Metody konwencjonalne
1. Metoda gramatyczno-tłumaczeniowa
Została wypracowana przy tłumaczeniu greki i łaciny. Często używana przez nauczycieli, gdyż nie wymaga od nich wysiłku, mogą mówić w języku ojczystym, zadają uczniom zadania tłumaczenia tekstu i wykonywania poleceń do niego. Metoda ta nie daje uczniom możliwości osłuchania się z językiem
2. Metoda bezpośrednia – metoda konwersacyjna
Metoda kontaktu z uczniem jest bezpośrednia, dostosowana do poziomu uczniów, nauczyciel używa pomocy naukowych, obrazów, tablic, gestów, obiektów.
3. Metoda audiolingwalna
Polega na wykształceniu nawyku, mechanicznej, bezrefleksyjnej nauki języka poprzez wielokrotne powtarzanie materiału. Jest to metoda ‘drylu’, powstała w USA w latach 70. jako system nauczania wojskowego
Osoba ucząca się słuchała pewnych struktur, powtarzała, zapamiętywała je i bez problemu mogła je wykorzystać. Oparta jest na zasadzie behawioryzmu (bodziec, reakcja), struktura nawykania, reakcje językowe.
4. Metoda kognitywna
Wykorzystanie wiedzy uczniów do określenia obrazu na zasadzie „co on może, a czego nie”
x2 + y3= wynik będzie inny
Rozumienie informacji i ich przetwarzanie
Sposoby nauczania
Metody niekonwencjonalne
Powstały w latach 80. na podstawie humanizmu, wykorzystujące efekty afektywne związane z przeżywanie porażek i sukcesów.
Skupienie uwagi na osobie uczącej się , humanizm, emocje, uczeń ma się uczyć bezpiecznie, nauczyciel skupia się na kilku uczuciach.
1. Metoda reagowania całym ciałem
To początkowe 100 h osłuchania z językiem, następnie próby konwersacji z uczniem.
Nawiązuje do hipotezy Kreshena.
W procesie przyswajania języka obcego musimy zachowywać się tak samo jak podczas nauki j. ojczystego.
Rozkaz – czynność
2. Metoda cichej drogi
To demonstracja danego zagadnienia gestem lub obrazem, obiektem, następnie podanie zadania wykorzystującego to zagadnienie i samodzielne wykonanie go przez uczniów.
Silent way – metoda cichego uczenia się
Nauczyciel naprowadzał
3. Metoda środowiskowa
Oparta jest na zasadzie psychoterapii, uczeń jest klientem, który okresla czego chce się nauczyć, a nauczyciel dostosowuje się do jego potrzeb stając się psychoanalitykiem.
4. Metoda naturalna (Kreshen)
To ekspozycja, mówienie, następnie pisanie i czytanie odpowiadające etapom rozwoju dzieci.
Decydująca w opanowaniu języka jest ekspozycja znacząca, nauczyciel ma zniżyć się do poziomu ucznia, nieznacznie być pod nim
Oczekuje się na pierwsze dobrowolne próby mówienia
Wyeliminowanie stresu, ćwiczenia, materiały
5. Sugestopedia
To metoda hipnozy, półsnu, podczas którego nauczyciel czyta powoli tekst, pobudza wyobraźnię, następnie nauka przez zabawę (infantylizacja), odgrywanie różnych ról
Sita
Umysł ludzki posiada znaczne rezerwy, które może uruchomić: relaks – usuwanie negatywnych emocji
Dzisiejsze metody nauczania
Większość wyżej wymienionych metod okazała się niedostateczna. Skarżono się na mierne wyniki uczniów, sami uczniowie w niektórych przypadkach narzekali na system prowadzonych zajęć. Naukowcy zaczęli zastanawiać się nad inną, uniwersalną metodą nauczania. Zauważyli jednak syndrom „dobrego ucznia”, skupili się na obserwacji uczniów. Gorsi zawsze starali się dorównać lepszym. Powstała także charakterystyka dobrego ucznia, stworzona przez:
Rubina(1975)
Sterna(1975)
Hosenfelda(1976)
Neimana(1978)
Ormaggia
(USA)
Podejście komunikacyjne, zlepek wszystkiego, wykorzystuje się wszystkie metody nauczania, prowokacja do komunikowania się.
W latach 70. zaczęto zastanawiać się czy nie wykorzystać najlepszych uczniów do tego by pokazać jak mają nauczać nauczyciele.
Charakterystyka dobrego ucznia:
- powinien podejmować ryzyko związane z uczeniem się,
- osoba szukająca kontaktu z językiem, szuka możliwości rozwoju,
- osoba samodzielna,
- osoba, która dużo wie o sobie, wie jakiego typu osobą jest,
- osoba, która ma szeroki wachlarz strategii,
- osoba, która toleruje pewne niejasności w języku
- szuka kontaktu z językiem poza szkołą
- jest w stanie wykorzystać różne strategie uczenia się
- często podejmuje ryzyko, nie boi się błędów
- autonomiczny – sam szuka źródeł informacji
Osiągnięcie wszystkich cech dobrego ucznia nie jest możliwe dla każdego człowieka ze względu na inny potencjał, ambicje i zdolności. Aby zostać dobrym uczniem trzeba spełniać choć część różnych czynników wpływających na dobrą naukę
Czynniki:
Kognitywne
a) inteligencja
b) predyspozycje językowe
c) ...
kulczasek